Nadworna, Nadwórna, miasto powiatowe w Galicyi wschodniej, nad rz. Bystrzycą Czarną, pod 48° 87' płn. szer. i 42° 12' wsch. dłg. F. Loży na wsch. brzegu rz. Bystrzycy i przy gościńcu rząd. ze Stanisławowa na Bohorodczany, Kołomyję, Śniatyn do Czerniowiec. Graniczy na wsch. z wsiami: Weleśnica Leśna, Majdan Górny i Majdan, na płd. z Strymbą i Pniowem, na zach. z Bitkowem i Hygą, na płn. z Mołotkowem, Hwozdem, Nazawizowem i Tarnowicą Leśną. Przez samo miasto przepływa] w kierunku z płd. ku płn. pot. Strymba, a nawsch. od N. w tymże kierunku pot. Worona. Na zach. od N. na granicy od Bitkowa i Hy-gi wznosi się góra zwana Zadkiwka (608 m.). Na wsch. i płn.-wsch. od N. rozciąga się płaszczyzna moczarowata, przecięta niezliczoną ilością potoków i rzeczek; od płd. w odległości 7 kim. piętrzą się Karpaty, które w Pasiecznej (10 kil. od płd. zach. od N.) pod ostrym kątem zwracają się ku płn., a wschodnia ich ściana przechodzi prawie po pod samem miastem, leżącem na płaszczyźnie między rz. Bystrzycą Czarną a pot. Worona. W pobliżu N. leżą słynne z piękności miejscowości karpackie: Delatyn (o 1'7 mili) i Dora (2'7 mili). N. ma obszaru 2259 ha, 6705 mk. (w 1880 r.), z tych: 709 obrz. rz.-kai, 1762 gr.-kat., 41 akai, 4193 izrael.
Majątek miasta wynosi 402*4 ha pastwiska i 2350 zł. r. w obłigacyach. Dochód w r. 1888 wynosił 7040 złr. Bar. rz.-kat, należąca do dek. stanisławowskiego, dyec. lwowskiej, fundowana w r. 1609 przez braci Pawła i Mikołaja Kuropatwów. Kościół obecny mur., poświęcony 1838 r. pod wez. N. M. M. Par. ta obejmuje 16 miejscowości: Cucyłów o 15 kim. z 45, Fitków o 7*5 kim. z 44, Hwozd o 7*5 kil. z 3, Majdan Górny o 15 kim. z 114, Majdanhuta o 10 kim. z 11], Nazawizów o 4 kim. z 6, Pasieczna o 10 Mm. z 100, Pniów o 2 kim. z 142, Przerosi o 7*5 kim. z 144, Strymba o 4 kim. z 8, Tarnawica o 7*5 Hm. z 85, Tyśmieniczany o 20 kim. z 83, Weleśnica o 15 kim. z 103, Wołosów o 15 kim. z 68, Zabereźe o 19 kim. z 2, Zielona o 22 kim. z 158 rz.-kai Ogólna liczba katolików 2330, akat. 74, izrael. 3260. W Majdanhucie jest kaplica publiczna. Grr.-kat. par. należy do dek. N., dyec. lwowskiej, ma cerkiew pod wez. N. P. M,, do której należy 2354 dusz, w filii Nazawizów z cerkwią ś. Jana 808 dusz, w filii Strymba z cerkwią ś. Mikołaja 653, w filii Łojowa Os cerkwią Przemienienia Pańskiego 738, razem 4553 gr„-kat. Oprócz proboszcza jest tu wikary. Szkoły: 4-klas. męska o 4-ch naucz, i 2-klas. żeńska o 3 naucz. W r. 1870 była tu fabryka zapałek Simona Huebnera i browar piwny Wilhelma Buchmuellera. Hipolit Stupnicki w dziełku: „Galicya pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym" pisze: , nadworna z szczątkami niegdyś warownego zamku, który od najezdników często napadany, ale nigdy nie był zdobytym. W pobliżu tego znajdująca się mogiła ma pokrywać zwłoki pobitych Tatarów. Nazwisko N. pochodzi od licznej służby nadwornej możnych Potockich, która w zamku nie mając miejsca, około tego w przyrządzonych domach została osadzona, z których później miasteczko powstało. Hr. Kuropatnicki w „Geografii Galicyi" (z 1786) zalicza N. do cyrkułu stanisławowskiego i pisze: Miasto i wielka włość JW". Ignacego hrabi Cetnera, arcymarszałka Galicyi, obfite ma solne źródła, z których sól warzą i wielka tu jest plantacya naddniestrzanskich tytoniów'*. Obecnie jest N. siedzibą c. k. starostwa powiat. i połączonych z niem urzędów, oraz władz autonomicznych, tudzież c. k. sądu pow., notaryusza, urzędu poczt., i telegr. Dobra N. należą do Fryderyka Buchmueller i Gustawa hr. Rohan. [SGKP]
