Mordy, pow. siedlecki

Mordy, os. miejska, przed 1867 r. miasteczko, pow. siedlecki, gm. i par. Mordy. Leży przy drodze bitej z Siedlec do Łosic, odl. 15 w. od Siedlec, 98 w. od Warszawy. Posiać da kościół par. murowany, kaplicę murów, na cmentarzu, szkołę początkową ogólną, dom schronienia dla starców i kalek, sąd gm. okr. II, utz. gm., browar parowy, pałac dziedziców dóbr M,, przerobiony ze starego zamku. W1827 r. było tu 166 dm. i 1145 mk., w 1862 r. 172 dm. drew. i 2000 mk. (1370 żydów). Domy ubezpieczone były na sumę 44000 rs., dochód kasy miejskiej wynosił około 400 rs. Obecnie jest 194 dm. i 2472 mk., do których należy 5125 mr. gruntu. W" początkach XV w. M. należały do rodziny Koszyckich, dziedziców Czepielina i Skolimowa. Od nich to ma pochodzić drobna szlachta mieszkająca w Skolimowie. Jeden z Koszyckich Jan założył w 1408 r. w M. kościół par. sw. Michała i uposażył go gruntami tudzież dziesięciną od braci osiadłych w Skolimowie i Czepielinie, Zięć Jana Koszyckiego, Stanisław Korczew -ski, otrzymał w 1488 ra przywilej na lokacyą miasta Mordy. Jedyna córka Korczewskiego Zofia wyszła za Stanisława Hlebowicza, woj. połockiego, i wniosła mu ML w posagu. Hlebo-wiczowie przeznaczyli na utrzymanie czterech mansyonarzów przy kościele w M. sumę 20 kop groszy litew. ubezpieczoną na wsiach: Rudzie, Bankowie i Korczewie; nadali im próc0 tego młyn w Wyczołkach i grunta w M. (zapis ten z 1505 r.? obiatowany w Drohiczynie 1552 r.). W 1515 r. Hlebowiczowie, mający kilku synów, sprzedają i zapisują M.. swej córce Elżbiecie, która dwukrotnie wychodzi za mąż: naprzód za Jana Sapiehę, woj. podlaskiego, następnie za Grzegorza Ościko-wicza, woj. trockiego. W 1523 r. Elżbieta, już żona Ościkowicza, zapisuje kościołowi w M. wś Klimonty i pięó włók gruntu w M., za co obowiązuje proboszcza do utrzymywania wikarego i bakałarza. W 1528 r., już jako wdowa po Ościkowiczu, Elżbieta sprzedaje za 2000 Szostaków M. ze wsiami: Czołomyje, Czepielino, Stok, Wyczółki i Jajki, tudzież odziedziczone po mężu Sapieże (Sopiha): Poniemonie, Griełgudziszki, Husztath i Pohost, Zygmuntowi(zostawiając sobie Głuchów). Sprzedaż ta obiato wana w drohickim grodzie w 1529 r. W 1546 r. sprzedaje królowi części nabyte od różnych właścicieli we wsiach: Skolimowie, Wojnowie, Rogoźnie, Ptaszkach i Jajkach. W 1552 r. testament zmarłej już Elżbiety ob-latowany został w grodzie drohickim. W 1552 r. Zygmunt August sprzedaje M., aktem w ruskim języku spisanym, Mikołajowi Radziwiłłowi, woj. wileńskiemu. Sowy nabywca usunął zaraz miejscowego proboszcza i na jego miejscu osadził kaznodzieję protestanckiego Szymona. W 1563 r. Stanisław Lutomierski, superintendent kościołów reform, w Małopolsce, zwołuje do M. synod, na który zjechała się znaczna liczba litewskich i podlaskich predykantów, lecz obrady nie utrwaliły pożądanej zgody między różnymi grupami. W 1571 r. Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (syn wojewody) zamienił M. w imieniu swojem i braci na dobra Świerzno, należące do Pawła Ciecierskiego h. Rawicz, ożenionego z Anną Wrzelowską (zrodzoną z Chreptowiczówny). Po tym Pawle M. i dobra z nimi złączone przeszły na jego synów: Borzywojai Zbożnego. Ten ostatni, sekretarz królewski, wziął za żonę Zofią Zali wską, córkę Bartłomieja, ssty warszawskiego, której zapisał w grodzie czerskim 1591 r. sumę 10000 złt. Odtąd M. zostają w ręku Ciecierskich aż do końca XVIII w. Baltazar Ciecierski wzniósł nowy murowany kościół w M. w początkach zeszłego stulecia. Jeden z Ciecierskich zamienił M. w 1803 r. na Ciechanów, nabyty świeżo przez pruskiego radcę Fryderyka Kuechle od Katarzyny Jabłonowskiej (z domu Ossolińskiej). Nowonabywca otrzymawszy wysoką pożyczkę od banku berlińskiego, odstąpił dobra bankowi, przekładając gotówkę nad mozolne gospodarstwo. Od banku przeszły te dobra na własność króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III, który je podarował swej córce, małżonce cesarza Mikołaja I. Stan strasznego opuszczenia samej siedziby i całego gospodarstwa był powodem sprzedaży tych dóbr Zembrzuskim, którzy 'odstąpiwszy część jedną, odnowili pałac i podnieśli gospodarstwo. Szczegóły historyczne wzięte z rękopisu „Speoulum oecono-micum dóbr Mordy i t. d. przez Grzegorza Stawskiego, vicesgerenta i burgr. grodzkiego mielniokiego, 1727 anno constructum, necnon ab Joannę de Hutten Czapski princ. Wend. ad annumąue 1777 et per Andreum de Beydy Rzewuski in ulteriora continuatum". Opis M. z ryciną podały „Kłosy" w t. XIV, str. 131. Obecnie dobra M. składają się z fol w.: Mordy, Czołomyje,Czepielino, Stok RuskiWólka Leśna, attyn.: ITczyniec, Majdan, os. Leśniczówka, os. miejskiej Mordy, wsi: G-łuchów, Czołomyje, Wyczółki, Ozepielin, Ogrodniki i Stok Ruski. RozL mr. 8507: M.M. gr. or. i ogr. mr. 590, łąk mr. 298, pastw. mr. 292, wody mr. 7, lasu mr. 739, zarośli m. 264, nieuż. i place mr. 40, razem mr. 2239; bud. mur. 12, z drzewa 35; płodozmian 10-pol,; fol. Czołomyje gr. or. i ogr. mr. 639, łąk mr. 164, pastw. mr. 27, wody mr. 5, lasu mr. 21, zarośli mr. 794, nieuż. i place mr. 27, razem mr. 1677; bud. mur. 3, z drzewa 15; płodozmian 12 polowy; fol. Czepielino gr. or. i ogr. mr. 737, łąk mr. 237, pastw. mr. 144, wody mr. 3, lasu mr. 670, zarośli mr. 45, nieuż. i płace mr. 12, razem mr. 1948; bud. mur. 2, z drzewa 15; płodozmian 9-polowy; fol. Stok Ruski i Wólka Leśna gr. or. i ogr. mr. 844, łąk mr. 283, pastw. mr. 181, wody mr. 2, lasu mr. 911, zarośli mr. 366, nieuż. i place mr. 56, razem mr. 2643; bud. mur. 4, z drzewa 31; płodozmian 5, 7, 9 i U-polowy; os. Mordy os. 247, z gr. mr. 3460; wś G-łuchów os. 32, z gr. mr. 646; wś Czołomyje os. 16, z gr. mr. 398; wś Wyczółki os. 21, z gr. mr. 451; wś Czepielino os. 27, z gr. mr. 642; wś Ogrodniki os. 9, z gr. mr. 306; wś Stok Rus-] ki os. 19, z gr. mr. 548. M., parafia, dekan. siedlecki, 3805 dusz. M., gmina, należy do sądu gm. okr. II w miejscu, ma 5549 mk., 16072 mr. obszaru; st. p. Siedlce o 161/* w. Z zakładów przemysłowych posiada: browar, gorzelnią, cegielnią i 5 wiatraków. Dwie szkoły. Wskład gm. wchodzą: Bejdy, Czepielino, Czołomyje, Głuchów, Klimonty, Klimy, Leśna -Wólka, os. Mordy, Ogrodniki, Skolimów-Ptaszki, S.-Roguziec, S.-Wojnów, S.-Cierpigóz, Sosenki - Jajki, Soseńska - Wólka, SuchodółWypychy, S.-Wielki, Stok-Ruski i Wyczółki.
[SGKP]