Rozdrażew, pow. krotoszyński

Rozdrażew al. Rozdrażewo, Rozrażewo, wś kość. i fol., pow. krotoszyński, dek. koźmiński, o 6 kim. na płd.-wschód od Koźmina, przy spływie strugi rozdrażewskiej z Trzeba* wą, dopŁ Orli; par., szkoła i poczta w miejscu; st. dr. żel. w Koźminie. R. jest gniazdem Rozdrażewskieh h. Doliwa, których heraldycy wywodzą od Swiętomira z R., żyjącego w r. 1270. W r. 1358 syn Maćka Borkowicza, woj. poznańskiego, najeżdżając tę majętność, obskoczony został przez wieśniaków i ubity wraz ze wspólnikami Długosz, który szczegół ten podaje, zowie R. miasteczkiem, co późniejsze źródła potwierdzają. W r. 1363 biskup poznański Jan przekazał dziesięcinę z Pławiec kościołowi w R., dziedzictwie brata swego Wincentego, kaszt, kamieńskiego; r. 1394 pisał się Wawrzyniec Rozdrażewski, a w r. 1422 Pasko, sędzia poznański, dziedzicem Rozdrażewa; w r. 1458 dostarczył R. dwóch żołnierzy pieszych na wyprawę malborską; r. 1462 dziedziczył tę majętność Jarosław, a w r. 1471 Jan, który wydał córkę swoje Annę za Marcina Krotoskiego, dziedzica dóbr krotoszyńskich. Stanisław Rozdrażewski, kasztelan rogoziński, przez opór stawiany małżeństwu Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, naraził się na niełaskę króla i na zemstę, która, jak opiewa kronika rodzinna, wyraziła się w pięciokrotnej pogorzeli R. wraz z 3 zamkami. W skutek tego wziął Rozdrażewski od Wacława Leszczyńskiego wieś Dębnik (Ponsdorf) na Szląsku w zamian za R. Leszczyński ten pisał się w r. 1561 panem na Lesznie i R. (Rosswarzaw, Wuttke, St. d. L. Posen, 101). Później wrócił R. do Rozdrażewskich, z których Jan, podkom. poznański, posiadał go od r. 1578. R. był wówczas wsią kościelną, mającą 14V* ślad. osiadł., 3 zagród. i 3 rzemieśL; r. 1690 spalono tu 4 niewiasty, posądzone o czary. W miejsce zburzonych wystawili sobie Rozdrażewscy jeden zamek, w którym jeszcze mieszkali ostatni z nich na li. Stanisław i Michał, synowie Jakuba (-j-1659), wojew. inowrocławskiego. Zadłużone dobra wraz z krotoszyńskiemi nabył około 1690 r. Frań. Zygmunt Gałecki, kuchmistrz koronny, ststa bydgoski, f 1709 woj. poznańskim9, ulubieniec Jana III; wdowa po Gałeckim, Rozalia z Dzieduszyckich (ob. Listy Jana Sobieskiego w Bibl. ord. Myszkowskiej, str. 539) trzymała je do śmierci około r. 1715, a po niej córka ich Zofia Anna. Później przechodziły te dobra przez ręce Potockich, Gadomskich, Paulitz'a, Husarzewskiego i ministra Goerne, któremu e skonfiskował rząd pruski za różne przeniewierstwa i nadał ks. Turn-Taxis za poczty nadreńskie. Kościół rozdrażewski p. w. św. Katarzyny istniał już przed r. 1363, stał jeszcze w r. 1684, groził następnie upadkiem i znikł z biegiem czasu; obok niego wystawiono około 1640 r. z legatu Hieronima Rozdrażewskiego, bisk. kujawskiego, nowy kościół z cegły p. w. ów. Jana Chrzci-cielą, poświęcony w r. 1664 przez sufragana poznańskiego Jana z Zalesia Bajkowskiego. ! Nad drzwiami zakrys ty i znajduje się wizerunek tego prałata z napisem łacińskim, powtórzonym przez J. Łukaszewicza (Kr. op. hist.kość. par., II, 151). W presbiteryum, na l podłodze, jest nagrobek z ciosowego kamienia, wyobrażający kapłana, z napisem nieczytelnym. Księgi kościelne zaczynają się od r. 1736. Par., liczącą 4569 dusz, składają: Blankensee, Carl-Alexander-Ruh, Dębowiec, Dzielice, Emilshof, Grębów, Grębowski folw., Haugfeld, Heinrichsfeld, Henzel, Maciejewo, Nowawieś, Rozdrażew, Rozdrażewko, Rybka, Trzemeszno, Wolenice, Wygoda i Zgórny Kokot. Szkoła istniała w 1684 r., ale nauczyciela nie było. Szpital założył tu w r. 1599 Jan Rozdrażewski, kaszt, poznański, uposażywszy go 2 ćwierciami roli, 3 łąkami i 2 ogrodami. Szpital ten spłonął, a w miejsce jego stanął r. 1680 inny, który gdy także pogorzał w r. 1733, ówczesny dziekan koźmiński kś. Lagner rozdał ziemię szpitalną między chłopów proboszczowskich. Obecnie wś ma 135 dm., 989 mk. (947 kat., 42 prot.) i 921 ha (814 roli, 66 łąk); czysty dochód z ha roli 11*75 mrk, łąk 16,84 mrk. Folwark wchodzący w skład ks. krotoszyńskiego ma 6 dm., 180 mk. i 462*07 ha.
[SGKP]