Rozważ w dokum. Rozważę, wś nad Horyniem, pow. ostrogski, o 2 w. na płn. od Ostroga, przy dawnym trakcie rówieńskim, posiada cerkiew parafialną. Glebę stanowi czarnoziem o podłożu gliniastem. Wieśniacy trudnią się rolnictwem oraz chowem koni, bydła, trzody chlewnej, owiec i ptactwa domowego i mając łatwy zbyt z powodu bliskości miasta, są w ogóle zamożni. W mowie i stroju zaczynają naśladować mieszczan. Pod wsią ciągną się wyniosłości, będące odroślami gór Karpackich, które idąc brzegiem Horynia, przechodzą pow. rówieński i nikną dopiero nad Prypecią. Na granicy R. z Chorowem bije źródło czystej wody, zbytek której odprowadza ku Horyniowi prostopadle wykopany rów. O obfitości wody świadczy ta okoliczność, że o l1/^ w. od początku strumień obraca młyn o czterech kamieniach. Na gruntach R. znaj dują się wielkie mogiły, w liczbie kilkudziesięciu, będące pamiątką pogromu Tatarów w 1578 r. przez ks. Konstantego Ostrogskiego, w wodę kijowskiego, który rozbiwszy ich. na głowę wyparł za Horyń i gromił ick następnie przy wsiach: Mohylany, Kurhany i Wielbowno (ob. Stebelski, Gienealogia ks. Ostrogskich, str. 113). Wś R. pierwotnie była własnością ks. Ostrogskich i należała do dóbr ordynackich. Na mocy tranzakcyi kol buszowskiej w 1755 r. wraz z innemi majętnościami przeszła do Małachowskiego, kanclerza w. kor,, od tego do Tadeusza Czackiego, ssty nowogródzkiego, poczem skonfiskowana i darowana gen. Ferzenowi, od którego w 1802 r. nabył Józef August hr. lliński a wnuk jego przed kilku laty odprzedał hr. Antoninie Bindowej. [SGKP]