Kisielin, pow. włodzimierski

Kisielin, mko i wś. pow. włodzimierski, gm. K., okr. pol. Łokacze, o 15 w. od N. Dworu, o 22 od Mikulicz. R. 1870 miał 41 dm„ 598 mk., w tem 73% izrael., cerkiew, kościół, 3 izrael. domy modlitwy, gorzelnię, 15 sklepów, 6 rzemieślników. Paraf, kościół katol. Niepok. pocz. N. P. M., 1720 r. z muru przez karmelitów wzniesiony; par, katol. dek. włodzimierskiego: dusz 1531; kaplice w Woronczynie, Babiju, Witoniżu, Twerdyni (dziś nie istnieje), Dorosinie. Majętność znakomitej niegdyś rodziny Kisielów. Aryanie czyli socynianie mieli tu swój zbór, liczne szkoły i kilka odprawili synodów. Uczony, w językach biegły, Ostafi Kisiel, był około r. 1625 rządcą szkoły, w której sam nauczając, gorliwie na Wołyniu rozkrzewiał aryanizm. Po zniesieniu naukowego ich przybytku w Rakowie, wielu uczonych tu się przeniosło, a szkoły miejscowe nabrały wzrostu i świetności. Niedługo trwał ich stan pomyślny. Późniejszy dziedzic Kisielina, Jerzy Czaplicki, ścigany był przez trybunał lubelski za dany w swych dobrach przytułek odsądzonym od czci aryanom rakowskim. Sfanatyzowani sędziowie tego trybunału, mocą wyroku r. 1644 zabronili nauczać; rozproszono światłych nauczycieli, a zbór, którego był pastorem Jęcrzej Wiszowaty, sławny w dziejach aryanizmu polskiego, zburzono do szczętu. Po tej klęsce żydzi poczęli się osiedlać, lecz przemysł, oświata i dobry byt na zawsze z Kisielina ustąpiły. Zbór przerobiony został na kościół katolicki. Miasteczko wśród lasów z drzewa zabudowane, leży na wielkich piaskach; pałac i murowany kościół z klasztorem księży karmelitów ożywiały smutną i posępną dokoła okolicę.
[SGKP]