Korczyna, pow. krośnieński

Korczyna, (ze Spornern), miasteczko, pow. krośnieński, nieregularnie zabudowane, prawie samemi parterowemi przeważnie domami, leży w dolinie 279 m. npm., otoczonej lesistemi górami, wznoszącemi się od zach. i wsch. do 340, a od płn. do 495 m. npm. Od płd. roztacza się obszerna równina. Mtko jest zbudowane u ujścia Śmierdziączki, uchodzącej z praw. brz. do Ślaczki, pobocznej Wisłoki, pod 39° 29' wsch. dług. od Ferro i 49° 43' płn. szer. Część płn. ma więcej rozrzucone zabudowania i wyższe położenie (289 m. npm.) i nazywa się Podzamczem, ponieważ leży u stóp góry, na której sterczą gruzy niższego Kamieńca, tj. wsch. części zamczyska zwanego obecnie korczyń8kim i odrzykońskim (por. Kamieniec, t. III, str. 764). Sporne leży w płn.-zach. stronie od mtczka, nad potokiem Marcinką, uchodzącym do Wisłoka. Inne części noszą nazwy: Zwierzyn, Załęże, Rzyki, Niebylec, Doliny, Korczenica, Dział, Mroczki, Burkart, Olszyny, Łazy, Zawisłe, Korczyna Dolna i Górna. Podług spisu ludności z r. 1880 liczyła K. 4671 a Sporne 266, razem 4937 mk., z których według szematyzmu dyec. przemyskiej jest 4728 rzym.kat. a 217 izrael. K. ma parafią rzym.-katol., urząd poczt, i szkołę ludową 4-klasową, fundusz i dom ubogich założony przez biskupa krakowskiego Firleja w 1794 r. dla zaopatrzenia 16 podupadłych obywatelek z zakładowym majątkiem 21840 zł. w. a. Mieszkańcy zajmują się od dawnych czasów tkactwem i mimo upadku tego rękodzieła z powodu wielkiej konkurencyi zagranicznych fabryk, znajduje się jeszcze w tem miasteczku 408 warsztatów i 816 krosien. Prócz tego w najbliższej okolicy jest 204 warsztatów i 408 krosien. Dawniej sama K. wyrabiała tygodniowo 1000 sztuk płótna po 60 łokci, a okolica 500 sztuk, które odstawiano do komisyi moderunkowej w Jarosławia na bieliznę dla wojska; teraz produkuje K. 300 sztuk tygodniowo i to 200 sztuk na wory, a tylko 100 sztuk cienkiego i drelichów. Według memoryału podanego wydziałowi krajowemu w 1880 r. mogłaby K. wrazie popytu produkować teraz 80000 sztuk płótna rocznie. Obecnie, jak i przed stu laty, zbywają tkacze korczyńscy swoje wyroby przeważnie do Węgier, ale przędziwo sprowadzają po większej części z przędzalni szląskich i czeskich, a tylko małą część przysposabiają sami, gdyż uprawa lnu w okolicy prawie zupełnie upadła, Za powód zaniechania uprawy lnu podają wyczerpanie się ziemi, która już obfitego plonu wydać nie może. Płótna korczyńskie odznaczają się trwałością i dobrem wykończeniem, są mniej gumowane niż wyroby fabryk zagranicznych i z tego powodu może łatwiej nieznawca rozpoznać, czy i ile mają w sobie domieszki bawełny. Od bardziej w Galicyi znanych, bo kolportowanych wyrobów w Dębowcu, nie różnią się płótna korczyńskie niczem. Dawniej były w zachodniej Galicyi poszukiwane korczyńskie serwety i obrusy, odznaczające się pięknym deseniem. Teraz przerabiają warsztaty korczyńskie po największej części przędzę dostarczaną przez spekulantów izraelitów, którzy płacą od sztuki na wory po 5 do 6, za cienkie białe płótno po 6 do 10, za grube niebielone 5 do 8, za sztukę na obrusy od 24 do 30, na serwety od 15 do 20, na ręczniki 7 do 12, a na dymki 12 do 15 zł. w. aust. Dla podniesienia płóciennictwa i uwolnienia rękodzielników od wyzyskiwania przez spekulantów, zawiązało się w r. 1882 towarzystwo, którego debry początek rokuje korzystne rezultaty; pierwej pomocną była tylko kasa pożyczkowa gminna, rozporządzająca kapitałem 6556 zł. wa. W mtczku odbywają się 4 doroczne jarmarki: 3 kwiet., 15 czerw., 30 sierp, i 1 grud. W końcu XVIII w. była K. własnością hr. Jabłonowskich. Kuropatnicki nazywa ją wsią długą, osiadłą; teraz większa pos. należy do p. Zofii z hr. Fredrów Szeptyckiej, wynosi obszaru 363 roli, 102 łąk i ogr., 18 pastw, i 274 mr. lasu; pos. mniej, ma 2196 roli, 338 łąk i ogr., 2ó7 pastw, i 103 mr. lasu szpilkowego. Korczynę otaczają od płn. wieś, Czarnorzeki z nagiemi dziwnych kształtów skałami, od zach. Krosno a od wsch. Kombornia. Kiedy K. zoRtała założoną niewiadomo, zdaje się jednak, iż dopiero w XV wieku jako kolonia niemiecka. W aktach kościoła około r. 1506 istnieje pod nazwą Kotczyny, co może być zepsutem Kothschoen, tj. Ładne błoto, z powodu bagnistego położenia. Cellarius (wydanie amsterdamskie z r. 1659 na str. 183J, powołując się na Brauna Teatrum Urbium pars VI i Kromera ks. 20, fol. 451, przy opisie Nowego Miasta Korczyna przy ujściu Nidy do Wisły powiada, że niektórzy autorowie wymieniają nowe drewniane miasto z kamiennym zamkiem nad Wisłoką, między bagnami, co może być tylko naszą Korczyną. W końcu XV w. było to mtczko własnością Firlejów, panów na niższym Kamieńcu, którzy je prawdopodobnie założyli i którzy zbudowali kościół, ale gdy przeszli na protestantyzm, opanowali w XVI stuleciu kościół i akta parafialne zniszczyli. Przez 30 lat nie było w K. kościoła. W 1637 r. założył Piotr Firlej kasztelan lubelski przy kościele korczyóskim prebendę Aniołów Stróżów i nadał ją kapelanowi w Kamieńcu niższym. Obecny murowany kościół zbudowano w 1810 r. częściowo z ruin niższego Kamieńca, według planów rządowych, z niebardzo wysoką wieżą i bez wybitnego stylu. Parafia należy do dyecezyi przemyskiej obrz. rzym.-katol., dekanatu krośnieńskiego, ma przyłączone sąsiednie wsie Czarnorzeki i Węglówkę i liczy 5105 rzym.-katol. i 670 izrael
[SGKP]