Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Peresołowice, pow. hrubieszowski (2)
14.10.2016 01:58
Peresołowice, wś i fol., pow. hrubieszowski, gm. Mołodziatycze, par. rz.-kat. Grabowiec, wsch. obrz. Peresołowice, odl. 14 w. od Hrubieszowa. Posiada cerkiew par. pounicką, szkołę począt. ogólną, młyn wodny, wiatrak, staw, pokłady torfu. W 1827 r. było tu 35 dm., 223 mk. Tutejsza cerkiew niewiadome] erekcyi. Obecna wzniesiona z drzewa w 1770 r. Hależały do niej filie w Gdeszynie i Bohutyczach. Wykopane tu półmiski i talerze z herbami i cyframi opisał E. Rastawiecki (Bibl. Warsz. 1859, V, 146). W 1872 r. fol. P., oddzielony w 18ó7 r. od dóbr Dobromierzyce, rozl. mr. 609: gr. or. i ogr. mr. 387, łąk mr, 57, lasu mr. 140, wody mr. 8, nieuż. mr. 24; bud. mur. 1, z drzewa 24; płodozmian 5polowy; las urządzony. Wś P. os. 40, z gr. mr. 449; os. młyn. mr. 18 oraz grunta cerkiewne mr. 33. Br. Ch.
Peresopnlca, wś skarbowa nad rz. Stubłą, przy ujściu do niej Stubełki, pow. rówieński, o X1/, mili na płd. od mkaKlewania a mili od rozwalin zamku Żukowa. Niegdyś znakomity gród, stolica udzielnego księstwa peresopnickiego. W dziejach spotykamy po raz pierwszy wzmiankę o P. pod 1146 r., gdy synowie Monomacha: Wiaczesław, ks. na Turowie i Jerzy, ks, na Suzdalu, połączyli się z sobą i zagarnęli niektóre grody kijowskie, pomiędzy innymi i P. Ale niedługo cieszyli się zaborem, bowiem w. ks. kijowski Izasław, w połączeniu z bratem swym Rościsławem, nio tylko odebrał swoje, ale nadto zajął i dzielnicę Wiaczesława Turów i natomiast, pogodziwszy się z nim, wydzielił mu księstwo peresopnickie i drohobużskie. Wkrótce potem Izasław doznał smutnej losu zmiany, w wojnie bowiem z krewnymi postradał swe państwo i schronił się do Włodzimierza. Zniewolony zawrzeć pokój, zjeżdża w 1150 r. do P. do stryja swego Wiaczesława, gdzie przybył również Jerzy, ks. suzdalski i inni książęta ruscy. Stanęło na tem, że Izasław, złożywszy godność w. księcia, ustąpił Kijowa Jerzemu, przestając na wydzielonym sobie Nowogrodzie, przyczem Wiaczesław otrzymał Wyszhorod a P. dostała się Hlebowi Jaszowiczowi. Zawarty jednak pokój nie był długotrwałym, gdy bowiem w P. pozostał sam tylko Hleb, napadł na niego Izasław, zabrał do niewoli wraz z całem wojskiem. Wkrótce potem ks. halicki Włodzimierz zajął wszystkie miasta nad Horyniem i nadał je Mścisławowi Jerzowiczowi synowi ks. kijowskiego. Następnie Jerzy nadał P, synowi swemu Andrzejowi. W 1153 r. posiada P. Mścisła w Izasławowicz, którego w 1155 r. wypędza Jerzy Jerzowicz. Potem P. przeszła do Włodzimierza Andrzejowicza a 1171 r. do Włodzimierza Mścisławowicza. Do 1207 r. głucho w historyi o losach ks. peresopnickiego, w którym to roku P.; za wpływem księcia polskiego Leszka Białego, dostaje się Mścisławowi Jarosławowiozowi Niememu. W 1219 r. Mścisław Mścisławowicz, ks. nowogródzki, zebrał na polach peresopnickich drużyny 17 książąt i na czele 50,000 wojska wyruszył przeciwko ks. halickiemu. W 1224 r. Mścisław odstąpił P. ks. Danielowi Romanowiczowi halickiemu, który w 1227 r. odstąpił ją bratu swemu Wasilkowi. W 1240 r. księstwo spustoszone zostało przez najście Batego. W 1246 r. Litwini wpadli do P. i zgładzili do szczętu zamek i miasto, poczem historya milczy o niem do 1319 r., w którym księstwo peresopnickie wraz z Łuckiem przechodzi pod władzę w. ks. litewskich i zostaje udziałem Lubarta Giedyminowicza. Gdy Wołyń przypadł do korony, P. poczęło należeć do dóbr stołu królewskiego. W 1501 r. król polski i w, ks. litewski Aleksander nadaje wieczyście kollacyą monasteru peresopnickiego wraz z ziemią peresopnicką Maryi, żonie ks. Michała Czartoryskiego. Król Zygmunt przywilejem z d. 13 lutego 1526 r. zatwierdza prawo kollacyi Teodorowi Michałowiczowi Czartoryskiemu, z zastrzeżeniem, że nie wolno jemu ani jego następcom zbywać jej ani nowych czynić rozporządzeń, bez wiedzy i zezwolenia panującego. Niewiadomo kiedy został ufundowany tutejszy monaster, istniał on już jednak w 1490 r. Pod koniec XVI w. należała P. do Jerzego Czartoryskiego, który w 1595 r. nadaje majętność peresopnicką monasterowi, pod warunkiem utrzymania szpitala dla ubogich, następnie wbrew zastrzeżeniu, sprzedaje monaster siostrze swej Helenie Hornostajowej i kollacyą na nią przelewa. Zygmunt III uważając sprzedaż takową za nieprawną, przeciwną chwale bożej i woli przodków, uznał ją za nieważną i kollacyą przywrócił Mikołajowi Czartoryskiemu, synowi Jerzego. Przychylając się następnie do prośby Mikołaja pod d. 20 czerwca 1630 r. wciela P. z gruntami i budynkami do mansyonaryi klewańskiej na wieczne czasy. Odtąd P. zostawała w posiadaniu proboszczów klewańskich aż do 1848 r., w którym przyłączoną została do dóbr skarbowych. Z liczby ihumenów monasteru poresopnickiego wymieniają źródła: Iłariona (Laurentego) i Symeona. Do dóbr monasterslcich należały wsie: Czemeryn, Dziatkowioze (Diadkowiczy), Grabowo i Makoterty. O P. znajdują się wzmianki w dokum. ogłoszonych w Pamiat. Kij. Arch. Kom., t. I, cz. 2: 2; t. IV, cz. 2: 188; Arch. J. Z. R„ cz. I, t. 1: 3, 4, 473—477, 490—499. Porów, też artykuł Sendulskiego w Wołyńskich eparch. wiedom. z 1880 r.
[SGKP]
Peresopnlca, wś skarbowa nad rz. Stubłą, przy ujściu do niej Stubełki, pow. rówieński, o X1/, mili na płd. od mkaKlewania a mili od rozwalin zamku Żukowa. Niegdyś znakomity gród, stolica udzielnego księstwa peresopnickiego. W dziejach spotykamy po raz pierwszy wzmiankę o P. pod 1146 r., gdy synowie Monomacha: Wiaczesław, ks. na Turowie i Jerzy, ks, na Suzdalu, połączyli się z sobą i zagarnęli niektóre grody kijowskie, pomiędzy innymi i P. Ale niedługo cieszyli się zaborem, bowiem w. ks. kijowski Izasław, w połączeniu z bratem swym Rościsławem, nio tylko odebrał swoje, ale nadto zajął i dzielnicę Wiaczesława Turów i natomiast, pogodziwszy się z nim, wydzielił mu księstwo peresopnickie i drohobużskie. Wkrótce potem Izasław doznał smutnej losu zmiany, w wojnie bowiem z krewnymi postradał swe państwo i schronił się do Włodzimierza. Zniewolony zawrzeć pokój, zjeżdża w 1150 r. do P. do stryja swego Wiaczesława, gdzie przybył również Jerzy, ks. suzdalski i inni książęta ruscy. Stanęło na tem, że Izasław, złożywszy godność w. księcia, ustąpił Kijowa Jerzemu, przestając na wydzielonym sobie Nowogrodzie, przyczem Wiaczesław otrzymał Wyszhorod a P. dostała się Hlebowi Jaszowiczowi. Zawarty jednak pokój nie był długotrwałym, gdy bowiem w P. pozostał sam tylko Hleb, napadł na niego Izasław, zabrał do niewoli wraz z całem wojskiem. Wkrótce potem ks. halicki Włodzimierz zajął wszystkie miasta nad Horyniem i nadał je Mścisławowi Jerzowiczowi synowi ks. kijowskiego. Następnie Jerzy nadał P, synowi swemu Andrzejowi. W 1153 r. posiada P. Mścisła w Izasławowicz, którego w 1155 r. wypędza Jerzy Jerzowicz. Potem P. przeszła do Włodzimierza Andrzejowicza a 1171 r. do Włodzimierza Mścisławowicza. Do 1207 r. głucho w historyi o losach ks. peresopnickiego, w którym to roku P.; za wpływem księcia polskiego Leszka Białego, dostaje się Mścisławowi Jarosławowiozowi Niememu. W 1219 r. Mścisław Mścisławowicz, ks. nowogródzki, zebrał na polach peresopnickich drużyny 17 książąt i na czele 50,000 wojska wyruszył przeciwko ks. halickiemu. W 1224 r. Mścisław odstąpił P. ks. Danielowi Romanowiczowi halickiemu, który w 1227 r. odstąpił ją bratu swemu Wasilkowi. W 1240 r. księstwo spustoszone zostało przez najście Batego. W 1246 r. Litwini wpadli do P. i zgładzili do szczętu zamek i miasto, poczem historya milczy o niem do 1319 r., w którym księstwo peresopnickie wraz z Łuckiem przechodzi pod władzę w. ks. litewskich i zostaje udziałem Lubarta Giedyminowicza. Gdy Wołyń przypadł do korony, P. poczęło należeć do dóbr stołu królewskiego. W 1501 r. król polski i w, ks. litewski Aleksander nadaje wieczyście kollacyą monasteru peresopnickiego wraz z ziemią peresopnicką Maryi, żonie ks. Michała Czartoryskiego. Król Zygmunt przywilejem z d. 13 lutego 1526 r. zatwierdza prawo kollacyi Teodorowi Michałowiczowi Czartoryskiemu, z zastrzeżeniem, że nie wolno jemu ani jego następcom zbywać jej ani nowych czynić rozporządzeń, bez wiedzy i zezwolenia panującego. Niewiadomo kiedy został ufundowany tutejszy monaster, istniał on już jednak w 1490 r. Pod koniec XVI w. należała P. do Jerzego Czartoryskiego, który w 1595 r. nadaje majętność peresopnicką monasterowi, pod warunkiem utrzymania szpitala dla ubogich, następnie wbrew zastrzeżeniu, sprzedaje monaster siostrze swej Helenie Hornostajowej i kollacyą na nią przelewa. Zygmunt III uważając sprzedaż takową za nieprawną, przeciwną chwale bożej i woli przodków, uznał ją za nieważną i kollacyą przywrócił Mikołajowi Czartoryskiemu, synowi Jerzego. Przychylając się następnie do prośby Mikołaja pod d. 20 czerwca 1630 r. wciela P. z gruntami i budynkami do mansyonaryi klewańskiej na wieczne czasy. Odtąd P. zostawała w posiadaniu proboszczów klewańskich aż do 1848 r., w którym przyłączoną została do dóbr skarbowych. Z liczby ihumenów monasteru poresopnickiego wymieniają źródła: Iłariona (Laurentego) i Symeona. Do dóbr monasterslcich należały wsie: Czemeryn, Dziatkowioze (Diadkowiczy), Grabowo i Makoterty. O P. znajdują się wzmianki w dokum. ogłoszonych w Pamiat. Kij. Arch. Kom., t. I, cz. 2: 2; t. IV, cz. 2: 188; Arch. J. Z. R„ cz. I, t. 1: 3, 4, 473—477, 490—499. Porów, też artykuł Sendulskiego w Wołyńskich eparch. wiedom. z 1880 r.
[SGKP]