Podbereż, pow. doliński

Podbereż al. Podbereże, rus. Pidbereż, wieś pow. doliński, 12 kim. na płn.-zach. od Doliny, 7'5 kim. na płd.-wsch. od sądu pow., st. kol., urz. poczt, i tel. w Bolechowie, Na płn. leżą Czołhany, na wsch. Jakubów i Sołuków, na płd. Tiapcze, na płd.-zach. Hoszów, na zach. Huziejów. Wś Jeży w dorzeczu Dniestru za pośrednictwem Świcy. Wchodzi ona tu od płd.-zach. z Hoszowa, a podzielona na liczne ramiona, rozlewa się szeroko w zach. stronie obszaru i płynie na płn. do Czołhan, przyjmując w obrębie wsi od praw. brzegu Sadzawę, nadpływającą z Tiapcza. Wzdłuż granicy wschód, płynie pot. Łu szczawa, również prawoboczny dopływ Świcy. Zabudowania wiejskie leżą na płd.-zach., na płd.-wsch. od nich podmokłe pastwisko, a na płn.-wsch. las Wielka-Dąbrowa. W płn. stronie wsi wznosi się wzgórze do 374mt. Własn. większa (rządowa) ma roli or. 1; wł. mn. roli or. 429, łąk i ogr. 1010, past. 952, lasu 14 mr. W r. 1880 było 106 dm. a 630 mk., 14 rz.-kat., 594 gr.–kat., 22 izrael,; 25 naród, niemiec., 10 polskiej, i 595 ruskiej. Par. rz.-kat. w Bolechowie, gr.–kat. w miejscu, dek. boleehowski, archidyec. lwowska; do tej par. należy wś Tiapcze. We wsi jest cerkiew p. w. św. Trójcy i szkoła jednokl. Za czasów Rzpltej wś należała do ststwa dolińskiego. W lustracyi z r. 1661 i 1662 (Rkp. Ossol., 137) czytamy: „Ta wieś zasiadła na łanach 12, teraz osiadły tylko łan jeden. Poddanych bywało 100, teraz tylko 7. Czynszu z łanu dają zł. 40, owsa z łanu po mac 1 h 15 gr. = 1 zł., gęsi z łanu po 2 h gr. 6 = 12 gr., trzecia na pana Podstarościego. Kur z łanu po 4, dwie z osobna na pana Podstarościego. Jajec z łanu po kopie. Drew wozów z łanu 6. Za stróżą i hajduka zł. 30. Dziesięciny owczej dziesiątą owcę dawać powinni; teraz owiec nie mieli. Pszczół też nie mieli. Dziesięciny świnnej od świń 9 po gr. 3 — 27 gr. Sarnę jedną dać powinni. Kolendę z łanu po gr. 24. Stóg siana ze wsią Huziejowem zrabiać powinni. Pop na półłanku siedzi, daje zł. 2. Summa prowentu tej wsi facit 75 zł. 3 gr." W lustracyi z r. 1727 (Rkp. Ossol., ¡Ns 1420, str. 38) czytamy: ,,Ta wieś osiadła na łanach 2V2. Osiadłych poddanych wymieniono po nazwisku 33, a mianowicie 18 wołowych i 15 pieszych. Oto nazwiska niektóre: Dyczkow, Dziaków, Kusik, Puhaczow, Kułabow, Korpanow, Prystajko, Raczków. W tej wsi jest wielka nowopostawiona karczma wjezdna, z oknami w ołów oprawionymi, komorą tak przy izbie jako i w sieni dla trzymania likworów. Tamże młyn nowy ze wszystkiem funditur erygowany, winiarnia i folusz, do arendy zamkowej wszystko należące. Powinności poddanych tej wsi: Pieniędzy czynszowych z łanów 21/, złp. 100, owsa mac 5, gęsi 5, kur 10, jajec 2Vs kopy; osobliwie p. Podstarościemu na sustentament z łanu jednego gęś 1, kur 2 i drew na opał, co potrzeba. Item drew wozów 10. Za stróża i hajduka zł. 60. Za stóg siana zł. 60 albo go zrobić powinni. Osobliwie na rozchód dworski stóg siana. Za dwie sarny zł. 4. Rybackich pieniędzy zł. 10. Kolendnych pieniędzy zł. 2 gr. 14. Z gruntu do cerkwi należącego zł. 12. Spisnego ogółem 2 zł. 15 gr. Z pustych pól płacą 180 zł. Osobliwie ta wieś za robociznę płaci 120 zł." W lustr, z r. 1758 (Rkp. Ossol., M 1419) wymienieni są na str. 27 i 28 poddani tej wsi po nazwisku w liczbie 36. Ci mieli wołów 34, byków 7, krów 29, jałówek 7, koni 7, świń 6. Według tabeli intrat i powinności (str. 34, 35) przynosiły czynsze zł. 300 gr. 24, hiberna zł. 80, pogłówne zł. 22, smolackie zł. 44 gr. 15, świąteczne zł. 23, wieprzowe zł. 12; owsa należało się 15 osmaozek, soli wywozili do Lwowa beczek furnych 180. Podług dawnego zwyczaju powinni nadto do sadzawki pańskiej dawać pstrągów kopę jedną. Młyn jest o dwóch kamieniach i stęp dwoje do tłuczenia prosa. Karczma wjezdna, gontami pobita. Na str. 46 podany jest kontrakt na arendę tej wsi, dany w r. 1758 starozakonnemu Markowiczowi na rok jeden, za sumę złp. 1300, którą to sumę dwoma ratami wypłacić powinien. Kontrakt ten dano z tym dodatkiem, aby arendarz przepój ami gromady nie obciążał, ani wołów za długi sobie od gromady należne nie zabierał, przepitek zaś gromadzki u arendarza pomienionego ma być karbowany, a drugi u atamana gromadzkiego karbowany być powinien. Przykazuje się także w tym kontrakcie, aby ataman do odbierania myta arendarzowi był pomocny, tudzież pomoc dworska do odbierania długów. Pozwala się wartownika do pilnowania karczmy jednego, który żadnych innych robót czynić nie ma". Pod koniec wieku XV nazywano tę wś „Poberezie"
[SGKP]