Koprzywnica, pow. sandomierski

Koprzywnica, os., przedtem miasteczko, nad rz. Koprzywianką, pow. sandomierski, gm. i par. Koprzywnica. Loży na wyniosłej krawędzi doliny Wisły, od której 7 w. odległa, w górzystej okolicy. Odl. 15 w. od Sandomierza, 98 w. od Radomia i 195 w. od Warszawy. Posiada kościół Dar, murowany, szkołę początkową. W 1827 r. było tu 171 dm„ 1051 mk.; w 1860 r. 150 dm. drewn., 1266 mk. (275 żydów), obecnie 153 dm. (2 mur.), 1519 mk., 914 mr. ziemi do mieszczan należącej. Ludność trudni się rzemiosłami, przeważnie szewotwem. K. swój byt zawdzięcza opactwu cystersów, które założył tu około 1185 r. Mikołaj Bogorya, wojewoda sandomierski, jak o tem świadczy tablica z napisem dotąd zachowanym i przywilej Bolesława Wstydliwego z 1277 r„ ponawiający poprzednie nadania, TatarzyBłowolk geogr&flwiy. Tom IV.—Zeetyt 41, 1241 r. złupili kościół i osadę, ludność wymordowali. Bolesław Wstydliwy wskutek tego przywilejami z 1262 r. i 1277 rozszerzył nadania i swobody dawniejsze, tak dla zakonników jak i mieszkańców osady. Władysław Łokietek nadał osadzie prawo niemieckie, co potwierdził Kazimierz W. przy swej bytności w K. 1360 r. Drugi raz bawił tu w 1370 r., odpoczywając w klasztorze przez ośm dni po przygodzie na polowaniu. Następni królowie potwierdzali i rozszerzali swobody miasta. W 1606 r. odbył się w sierpniu zjazd szlachty zwołanej przez Mikołaja Zebrzydowskiego woj. krakowskiego przy wódzcę opozycyi i tak zwanego rokoszu; szesnastu senatorów brało udział w tem zebraniu, a król Zygmunt III, przebywając w Wiślicy, traktował o sprowadzenie zgody. Właściwy kościół parafialny nie istniejący obecnie miał powstać w 1180 r. z przerobionego na świątynię dworca łowieckiego książęcego, czy też składu sieci. Budowa jego w istocie uderzała nieudolnością techniki i pomysłu. Gdy popadł w ruinę, został w 1821 r. zamknięty a nabożeństwo i parafią przeniesiono do kościoła po cystersach, których zgromadzenie rozwiązane zostało w 1819 r. Pozostała tylko w całości kaplica M. Boskiej, zbudowana w 1693 r. Kościół i klasztor cystersów mieści się za obrębem miasta na gruntach wsi Cegielnia. Dotąd zachował tu wewnątrz i w części w sweiu zewnętrzu pierwotne cechy. Zbudowany z ciosu w kształcie krzyża, architekturą swą przypomina wszystkie inne ówczeBne budowle cystersów. Nawa rozdzielona dwoma rzędami filarów na trzy części; sklepienia krzyżowe. Krużganki łączące kościół z klasztorem przechowały ślady malowideł z XIII w. Budynki klasztorne w ruinie; odznacza się śród nich kapitularz z ciosowego kamienia z XII wieku pochodzący. Przeróbki przy odnawianiach, które poniszczyły tyle zabytków, niewiele szkody przyniosły tutejszym gmachom. W XVII w. zmieniono tylko główną ścianę szczytową i wzniesiono oryginalnego kształtu wieżę (w kształcie kielicha przewróconego). Wzniósł ją ostatni opat; Krzysztof Bogorya Skotnicki. Grobowce kościelne W liczbie pięciu nie są ani starożytne, ani ciekawe. Najdawniejszy braci Niedrzwickich z 1581 r., inny znowu jakiegoś Otfinowskiego z XVII w., wzniesiony przez braci Samuela i Waleryana Otfinowskich. Kościół i budowle klasztorne zbadał i opisał prof. Łuszczkiewicz. Por. ..Pionierowi® gotycyzmu w Polsce" (Ateneum z II kwartału 1882 r.). Par. K. dek. sandomierski 4999 dusz. Gm. K, z urzędem we wsi Cegielnia ma 5121 mk., dm. 648, rozległości 10948 mr., w tem 5047 mr. ziemi dwor.j B. gm. okr. III Łoniów, st. p, Sandomierz. W skład gm. wchodzą: Bieszyoe dolne, B,-górne, Błonie, Cegielnia, Ciszyca duchowna, Dmosice, Gnieszowice, Kamień-wisłocki, Koprzywnica, Krzcin, Krzoińska-kępa, Nagnojowskakępa, Niedrzwica, Przewłoka, Radowąż, Sośniczany, Speranda, Świężyca, Trzykoay, Wielkołęka, Zarzecze i Zbiegnowice. Kopalnia kamienia budulcowego, młynów 6, olejarnia i cegielnia. W gminie 5 jezior o 37 mr. obszaru
[SGKP]