Kurasz, pow. rówieński

Kurasz, wieś, w pow. rówieńskim, na płn. Równego o 50 w., na lewym brzegu Horynia. a na płd. Stepania o w. 5. Dotąd są ogromne wały w ruinie. Starożytne miasto tego nazwiska było podobno stolicą Dulębów. Zygmunt Stary nadał K. z przyległościami Konstantemu Iwano wieżowi ks. Ostrogskiemu, hetmanowi w. w. ks. litew., za jego zasługi w ojczyźnie, jak to świadczy przywilej w ruskim języku pisany z pieczęcią przewiesistą 1520 r. K. na leżał do klucza stepańskiego. Ostatni ordynat ostrogski ks. Janusz Sanguszko, marszałek nadw. w. ks. litew., rozdarowujtc w Kolbuszowie 1753 r. dobra ordynacyi ostrogskiej rozmaitym magnatom, klucz stepański wraz ze wsią K. darował ks. Józefowi Lubomirskiemu, podstolemu w. ks. lit., i tu w spisie majętności wieś Kurasz nazwana Korosz; od Lubomirskich ta majętność przeszła w dom Kaszowskich, w których ręku i dotąd zostaje. Obecnie jest to niewielka wioska poleska, położona na górze; przy wałach jeszcze dobywają kamienie świadczące że była omurowaną; wieśniacy czę sto tamże znajdują rozmaite srebrne monety; w około wsi pola orne, które wszędzie końcami dotykają lasu; cerkiew prawosławna i kaplica katol. parafii Bereźnica, dek. łuckiego. Grunt krzemionko waty, pszenicy tu nie sieją, tylko żyto, a najwięcej owsa. Do wsi Ponory, Choniakowa, Majkowa, Dołżka, Żawrowa, Hłuboczka, Ułaszanówki, Hołowel, Lisiczego, Milatyna i Sadek, w ostrogskim powiecie położonych, należy las, mianujący się ,,Kurasz"; dla czego mu dano takie miano, niewiadomo. Jeżeli rzeczywiście miasto (dziś wieś Kurasz) w da"wnyeh wiekach było stołecznem miastem, a lasy, okalające to miasto, były w jednym i nieprzerwanym paśmie z lasami o których mowa, zatem od głównego miasta lasy przybrały miano. W lesie Kuraszu w części należącej do wsi Żawrowa, na równem miejscu, dotąd egzystuje ,,horodyszcze"; ma ono potrójne wały dobrze dotąd zachowane, usypane w czworobok, wysokości do 3-ch sążni; we środku pierwszego wału przestrzeń 15 kwadratowych sążni, po za temi wałami na przestrzeni 4 sążni szer., są takiejże wysokości drugie wały, a między pierwszym i ostatnim płynie woda; za drugiemi wałami na przestrzeni 200 kroków jeszcze są wały, ale niższe od dwóch pierwszych, bo tylko mają wysokości 3 łokcie. Ha pierwszych wałach rosną olbrzymie dęby, u których, gdy w 1852 r. jeden był zrąbany, naliczono słojów 982. W 1868 r. geolog Ossowski, robił i tu poszukiwania i znalazł rozmaite czerepy z garnków lub misek i nóż dość wielki na kształt sierpa zakrzywiony, bez nacięć na ostrzu, jakie bywają na sierpach.
[SGKP]