Pławno, pow. noworadomski

Pławno, os. miejska, prob. i fol. nad rz. Wartą, pow. nowo-radomski, gm. Gidle, par. Pławno. Leży w nizinie nadrzecznej, przy drodze z Radomska do Włoszczowy, odl. 8 w. od Radomska, posiada kościół par. drewniany, szkołę początkową, 109 dm. (31 mur.), 1709 mk,, 701 mr. ziemi do mieszczan należącej; prob. 1 dm., 8 mk., 6 mr,; fol. ma 9 dm., 136 mk. Dobra P. składały się w 1886 r. z fol. P., Strzała, Przyrębów, Borki i Bobry Szczepocice; nomenkl.: Wesoła al. Stare Pławno, Babieniec, Sobków, Mękwa, Nieszkodna i Zielonki; os. P.; wsi: Stanisławowice, Bobry, Gowarzewo, Ludwików, Wygwizdów al. Szyszków, Szczepocice i Zagórze. Rozl. dominialna mr. 3931, a mianowicie: fol. P. gr. or. i ogr. mr. 366, łąk mr. 153, past, mr. 17, lasu mr. 1948; w os. mr. 10, nieuż. mr. 43, razem mr. 2537; bud. mur. 13, z drzewa 11; płodozmian 6 i 7 polowy. Fol. Przyrębów gr. or, i ogr. mr. 139, łąk mr. 207, past. mr. 65, lasu mr. 27, nieuż. mr. 38, razem mr. 476; bud. z drzewa 5. Fol. Bobry Szczepocice gr. or. i ogr. mr. 81, łąk mr. 170, past. mr. 3, nieuż. mr. 67, razem mr. 321; bud. z drzewa 9. Fol. Strzała gr. or. or. i ogr. mr. 129, łąk mr. 53, past. mr. 32, nieuż. mr. 8, razem mr. 227; bud. z drzewa 4; płodozmian 5-polowy. Fol. Borki gr. or. i ogr. mr 100, łąn mr. 97, lasu mr. 10, nieuż. mr. 5, razem mr. 212; bud. z drzewa 4; nadto w nomenkl. i osadach mr. 162 i bud. mur. 6, z drzewa 5. Jest tu gorzelnia, z przeróbką dzienną 56 korcy kartofli i jęczmienia kor. 31/«; cegielnia, las nieurządzony, pokłady kamienia wapiennego i glinki ogniotrwałej. Os. P. os. 67, z gr. mr. 624; wś Stanisławie« os. 7, z gr. mr. 109; wś Bobry os. 16, z gr. mr. 262; wś Gowarzewo os. 22, z gr. mr. 306; wś Ludwików os. 13, z gr. mr. 175; wś Wygwizdów v. Szyszków os. 7, z gr. mr. 27; wś Szczepocice os. 32, z gr. mr. 387; wś Zagórze os. 8, z gr. mr. 146. Domysł wydawcy Kod. Małopol. jakoby wś Plavatiou, nadana klasztorowi zawichoskiemu w 1262 r. przez Bolesława Wstydliwego, miała oznaczać Pławno, nie ma silniejszych podstaw. Możnaby w dzisiejszym folw. Lawiany (pow, wieluński) upatrywać ówczesny Pławanów. Istnieją toż i Pławowice w miechowskim. P. na początku XVI w. były wsią należącą do par. Gidle i dającą dziesięciny dla kanonii i prebendy gnieźnieńskiej, zaś plebanowi w Gidlach tylko kolędę po groszu z domu. Według reg. pobor. pow. radomskiego z r. 1552 wś Pławno, w par. Gidle, należała do kasztelanii sieradzkiej. Był tu młyn dziedziczny (Pawiń., Wielkp., II, 279). W 1613 r. Wojciech Baranowski, arcyb. gnieźnieński, oddzielił od par. Gidle wsi: Pławno i Gowarzów i utworzył z nich nową parafią. Data założenia miasta nieznana. Według Dykc. Echarda w połowie XVIII w. P. było miastem i należało do Kraśnickich, którzy tu mieli „porządną rezydencyą". Według Geogr. Holsche'go jest to mała szlachecka mieścina w błotnistej okolicy, otoczonej wzgórzami. W 1820 r. dziedzic P. Baczyński wzniósł na miejscu starego nowy kościół drewniany. W ołtarzu kościoła znajduje się składany obozowy obraz, przedstawiający w płaskorzeźbie kolorowanej życie i cuda św. Stanisława. Ofiarował go dawny dziedzic P. Przerębski. W 1827 r. było tu 77 dm., 695 mk.; w 1862 r. 165 dm. i 1583 mk. Pożar w dniu 5 maja 1881 r. zniszczył całą osadę a mianowicie 326 budynków. Ostatni dziedzic dóbr P. (Gruszecki), miłośnik koni, urządził pod miastem na obszarze folwarku tor wyścigowy, na którym od kilku lat odbywają się w jesieni wyścigi konne, sprowadzające licznych uczestników i widzów. Obecnie wyścigami tymi zajmuje się zawiązane w tym celu Towarzystwo. P. par., dek. noworadomski, 1206 dusz.

[SGKP]