Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Poczajów, pow. krzemieniecki
19.10.2016 12:45
Poczajów Poczajów
Poczajów, mko, pow. krzemieniecki, okr. pol. i gm. Poczajów, o 22 w. na płd. zach. od Krzemieńca, 21 w. od Wiszniowca, 26 w. od Radziwiłłowa a 25 w. od Podkamienia (w Galicyi), w okolicy lesistej, górzystej i w wodę obfitej, w miejscowości bardzo malowniczej. W 1870 r. miał 109 dm., 922 mk., w tej liczbie 47% żydów, słynny kościół i klasztor (ławra Uspeńska), 7 cerkwi, synagogę, dom modlitwy żydowski, fabrykę świec woskowych, cegielnię, piec wapienny, garbarnię, 15 sklepów, 19 rzemieślników, 1 jarmark, st. pocztową. Okręg policyjny paczajowski obejmuje gminy: Bereźce (al. Podbereźce), Radziwiłłów, Poczajów i Stary Oleksiniec. Miasteczko to, niegdyś handlowe, słynne jest ze starożytnego klasztoru i wspaniałego kościoła z cudownym obrazem Bogarodzicy. Sam klasztor i kościół wznoszą się na przodzie stromej góry. Klasztor głębokiej sięga starożytności, podług podania bowiem już w XIII w. zakonnicy reguły św. Bazylego mieli na tej górze małą kapliczkę w pieczarze która dotąd istnieje i w któi-ej znajduje się ślad stopy na skale wyrytej. Podług podania jest to ślad stopki N. M. P., która w tem miejscu miała się objawić jednemu z zakonników i zniknąć za zbliżeniem się, pozostawiwszy ślad swojej stopy na kamieniu. Taka sama stopka znajduje się w klasztorze dominikanów w Podkamieniu. Późniejsze badania wykazały, że to były znaki, któremi przedchrześcijańscy Słowianie oznaczali granice czyli opola. Pierwszy ślad piśmienny o tutejszej górze i klasztorze znajduje się 1527 r. w liście upotni-nalnyrn Zygmunta I do ssty krzemienieckiego, aby nie mieszał się do jarmarków na Wniebowzięcie U. M. P., przy górze Poczajowskiej odbywających się, danin nie wybierał i sądów nie składał (Star. Polska, t. II, str. 902). Ponowił to Zygmunt August 1557 r. na prośbę Bazylego Bogdanowicza Gojskiego, dziedzica Począjowa. W opisie zamku krzemienieckiego z 1545 r. wspomniana jest horodnia Hawryła i Jerafieja Gojskich (Hostskich, ob Pamiat. wrem. kom., t. IV, str. 39). Pod d. 18 grudnia 1564 r. rotmistrz wojsk królewskich Jerofiej Hostski zapisuje żonie swej Hannie ,,imienia Poczajow, Sawczyny i Komnatków" (Opis Kijów, centr. archiwa, ^ik 2039, str. 26). W 1578 r. P., Kumnatka, Swieszyce, Lachoehwijów, część w Leduchowie i Berezcach należały do Jerophieja Hosekiego, który w tymże roku zapisuje żonie swej Annie z Kozińskich zamek Krupa i miasteczko, zamek nad Horynią leżący, z armatami, wszelką strzelbę i przysiółkami, mianowicie; Kalin, Rasniki, połowicę Kotowa, Lubarze z Rudą (sumaryusz arch. Laehowieckiego w zbiorze Zygmunta Radzimińskiego). Wspomniana Anna z Kozińskich Gojska, otrzymawszy od metropolity z Carogrodu jadącego, obrazek wielkości ćwiartki papieru, wyobra żający N. M. P. trzymającą na prawej ręce [ Zbawiciela, po bokach zaś 7 świętych z napisami ełowiańskiemi, złożyła ten upominek w cerkwi, gdzie wkrótce cudami słynąć począł; przyczem nadała klasztorowi pola i licznych poddanych. W1602 r. zeznała w ziemstwie krzemienieckim zapis P., Orli (Urli) i Kozina na rzecz swych siostrzeńców Jana i Jędrzeja Firlejów. Wkrótce potem umarła Gojska a Jędrzej Firlej, kaszt, bełski, odziedziczywszy dobra, różne uszczerbki funduszom zadawał, wskutek czego bazylianie o krzywdy swoje rozpoczęli proces. Obrażony Firlej nasyła w 1623 r. zbrojnych ludzi a zabrawszy ozdoby kościelne, przeniósł nawet obraz N. M. P. do Kozina; odebrał je dopiero na mocy wyroku trybunału 1647 r. Jan Zelizo, przełożony klasztoru. Około 1650 r. Teodor i Ewa z Bereżeckich Domaszewscy wymurowali okazalszą cerkiew z ciosu. W instrukcyi danej posłom kijowskim, jadącym na sejm 1701 r., czytamy, aby, pomiędzy innemi, monaster ritus graeci Poczajowski, na gruntach szlacheckich ziemskich ufundowany, był deklarowany wolny od hyberny (Arch. J. Z. R., cz. III, t. 2: 397). W 1720 r. bazylianie uniaci zajęli klasztor i tu rezydował prowineyał czyli protoarchimandryta prowincyi polskiej. Wspaniały kościół i klasztor wybudowany został przez Mikołaja Potockiego, sstę kaniowskiego, który tu zmarł jako pokutnik w 76 roku życia i z wielką okazałością 13 kwietnia 1782 r. był pochowany. Kamień węgielny pod świątynię, podług planu szlązaka Godfryda Hofmana, położony został d. 3 lipca 1771 r. Biskup łucki Lubieniecki Rudnicki ukoronował nakładem Potockiego cudowny obraz d. 8 września 1773 r. w kaplicy z drzewa przez Jana de Witte, komendanta twierdzy Kamieńca zbudowanej. Budowę kościoła ukończono dopiero w 1791 r.; jest on w kształcie krzyża, długość wynosi 84, szerokość 50 łokci wiedeńskich; fronton ozdobiony dwoma wieżami, pośrodku zaś sklepiona kopuła; pod ołtarzem z prawej strony, szklanne antepedyum mającem, znajduje się skała ze stópką N. M. P. i naczynia, któremi wodę udzielają pobożnym. W wielkim ołtarzu wizerunek Bogarodzicy, po prawej stronie zakrystya, po lewej bogaty skarbiec. Opodal stoi stara cerkiew, przy niej kaplica ze szklanną trumną Żelizy, w 1651 r. zmarłego, a za nią mała pieczara, jego niegdyś mieszkanie. Od Firlejów P. przeszedł do Wisznio wieckich a następnie od 1740 r. do Radziwiłłów, jako posagowe ks. Urszuli Wiszniowieckiej, zaślubionej Michałowi Radziwiłłowi, hetm. pol. lit, W 1774 r. P. znajduje się w posiadaniu hr. Jana Amora Tarnowskiego, kasztelana konarsko-łęczyckiego, i w rodzinie tej pozostaje do ostatnich prawie czasów; dziś należy do skarbu państwa. D. 16 lutego 1832 r. zwinięto urząd prowineyałów bazyliańskich, niedługo potem rozkazano zamknąć wszystkie nowieyaty i rozpuścić nowieyuszów a d. 17 lipca 1833 r. rozwiązano cały zakon bazyliański i zabrano na rzecz skarbu jego dobra. Wtedy i klasztor bazylianów w P. przestał istnieć. Już w 1618 roku była w P. drukarnia, w której wyszło wiele ważnych dzieł religijnych i historycznych. W dzisiejszym monasterze poczajowskim znajduje się ciekawe archiwum pobazyliańskie (indulgentiae, breve, dekreta, codex constitutionem 1791, cyrkularze, encykliki, akta odnoszące się do kapituł brzeskiej, uniejowskiej i in.). Opisy P. i cudownego obrazu są liczne, między innemi: Gałatowskiego, Nowe Niebo i t. d. (Lwów 1665); Góra Poczajowska i t. d. (1757); Przesławna Góra Poczajowska (1773); Baliński i Lipiński, Starożytna Polska (t. II, 902—906 i 1422—4); Stecki, Wołyń (t. II, 360—386); Pieregowski w Wiestniku Zap. Rusi; Poczajewskaja ławra i jeja drewniaja świątynią (Chołmski Kalendar, 1887 r.); Kijewskaja Staryna (z 1882 r.); Tygodnik Ilustr (z 1862 r., str. 60; z 1866 r., t. XII, str. 49).
Począjowice, po rus, Poazajewyczi, wieś pow. drohobycki, 6 kim. na płn.-wsch. od sądu pow., urz. poczt., tel. i st. kol. w Drohobyczu. Na płn.-zach. i płn. leżą Rychcice, na płn.-wsch. Michałowice, na wsch. Marcinpol (część Michałowic), na płd. Raniowice, na zachód Drohobycz. Wieś leży w dorzeczu Dniestru za pośrednictwem Tyśmienicy. Wychodzi ona tu z Drohobycza, a płynie środkiem obszaru na płn.-wsch. do Michałowie. W jej dolinie leżą zabudowania wiejskie. W północnej stronie obszaru najwyższe wzniesienie sięga 279 mt. Południową część wsi przebiega gościniec drohobycko-stryjski. Przy nim stoi karczma „Wygoda". Własn. więk. (Juliusza Bielskiego) ma roli or. 42, łąk i ogr. 88, past. 4 mr.; własn. mn. roli or. 450, łąk i ogr. 211, past. 77, lasu 7 mr. W r. 1880 było 80 domów w gminie, 3 na obszarze dwor.; 452 mk. w gminie, 19 na obszarze dworskim, między nimi 71 rz.-kat., 378 gr.-kat., 22 izrael., jeden naród, polskiej, 452 ruskiej, 18 niemiec. Par. rz.-kat. w Rychcicach, gr.-kat. w Michałowicach. We wsi jest cerkiew p. w. św. Michała Archanioła. W r. 1409 nadaje Władysław Jagiełło Stanisławowi Korytce wsie Począjowice i Gaje na własność z prawem dziedzicznem (A. G. Z., t. IV, str. 73), a w r. 1462 potwierdza Kazimierz Jagiellończyk, na prośbę Jana Korytki z Rychcic, tę darowiznę (1. c., str. 180). W Summarium documentorum etc. (rkp. Ossol. M 2837, str. 129) czytamy: „A. 1517. Yilnae. Confirmât Sigismundus Rex actum dislimitationis granitialis bonorum scilicet ciyitatis S. R. Mtis Drohobycz atque villae Rychcice terrestris, accedente collateralitate bonorum Poczajowice, Wączowice et binos Gaje terrestrium, in loco Campestri differentiarum A. 1516 expeditumi;. Siarczyński (rkp. Os8ol. As 1829) wspomina, źe ztąd pochodzili Korytkowscy h. Jelita.
[SGKP]
[szukaj_foto]Poczajów
Poczajów, mko, pow. krzemieniecki, okr. pol. i gm. Poczajów, o 22 w. na płd. zach. od Krzemieńca, 21 w. od Wiszniowca, 26 w. od Radziwiłłowa a 25 w. od Podkamienia (w Galicyi), w okolicy lesistej, górzystej i w wodę obfitej, w miejscowości bardzo malowniczej. W 1870 r. miał 109 dm., 922 mk., w tej liczbie 47% żydów, słynny kościół i klasztor (ławra Uspeńska), 7 cerkwi, synagogę, dom modlitwy żydowski, fabrykę świec woskowych, cegielnię, piec wapienny, garbarnię, 15 sklepów, 19 rzemieślników, 1 jarmark, st. pocztową. Okręg policyjny paczajowski obejmuje gminy: Bereźce (al. Podbereźce), Radziwiłłów, Poczajów i Stary Oleksiniec. Miasteczko to, niegdyś handlowe, słynne jest ze starożytnego klasztoru i wspaniałego kościoła z cudownym obrazem Bogarodzicy. Sam klasztor i kościół wznoszą się na przodzie stromej góry. Klasztor głębokiej sięga starożytności, podług podania bowiem już w XIII w. zakonnicy reguły św. Bazylego mieli na tej górze małą kapliczkę w pieczarze która dotąd istnieje i w któi-ej znajduje się ślad stopy na skale wyrytej. Podług podania jest to ślad stopki N. M. P., która w tem miejscu miała się objawić jednemu z zakonników i zniknąć za zbliżeniem się, pozostawiwszy ślad swojej stopy na kamieniu. Taka sama stopka znajduje się w klasztorze dominikanów w Podkamieniu. Późniejsze badania wykazały, że to były znaki, któremi przedchrześcijańscy Słowianie oznaczali granice czyli opola. Pierwszy ślad piśmienny o tutejszej górze i klasztorze znajduje się 1527 r. w liście upotni-nalnyrn Zygmunta I do ssty krzemienieckiego, aby nie mieszał się do jarmarków na Wniebowzięcie U. M. P., przy górze Poczajowskiej odbywających się, danin nie wybierał i sądów nie składał (Star. Polska, t. II, str. 902). Ponowił to Zygmunt August 1557 r. na prośbę Bazylego Bogdanowicza Gojskiego, dziedzica Począjowa. W opisie zamku krzemienieckiego z 1545 r. wspomniana jest horodnia Hawryła i Jerafieja Gojskich (Hostskich, ob Pamiat. wrem. kom., t. IV, str. 39). Pod d. 18 grudnia 1564 r. rotmistrz wojsk królewskich Jerofiej Hostski zapisuje żonie swej Hannie ,,imienia Poczajow, Sawczyny i Komnatków" (Opis Kijów, centr. archiwa, ^ik 2039, str. 26). W 1578 r. P., Kumnatka, Swieszyce, Lachoehwijów, część w Leduchowie i Berezcach należały do Jerophieja Hosekiego, który w tymże roku zapisuje żonie swej Annie z Kozińskich zamek Krupa i miasteczko, zamek nad Horynią leżący, z armatami, wszelką strzelbę i przysiółkami, mianowicie; Kalin, Rasniki, połowicę Kotowa, Lubarze z Rudą (sumaryusz arch. Laehowieckiego w zbiorze Zygmunta Radzimińskiego). Wspomniana Anna z Kozińskich Gojska, otrzymawszy od metropolity z Carogrodu jadącego, obrazek wielkości ćwiartki papieru, wyobra żający N. M. P. trzymającą na prawej ręce [ Zbawiciela, po bokach zaś 7 świętych z napisami ełowiańskiemi, złożyła ten upominek w cerkwi, gdzie wkrótce cudami słynąć począł; przyczem nadała klasztorowi pola i licznych poddanych. W1602 r. zeznała w ziemstwie krzemienieckim zapis P., Orli (Urli) i Kozina na rzecz swych siostrzeńców Jana i Jędrzeja Firlejów. Wkrótce potem umarła Gojska a Jędrzej Firlej, kaszt, bełski, odziedziczywszy dobra, różne uszczerbki funduszom zadawał, wskutek czego bazylianie o krzywdy swoje rozpoczęli proces. Obrażony Firlej nasyła w 1623 r. zbrojnych ludzi a zabrawszy ozdoby kościelne, przeniósł nawet obraz N. M. P. do Kozina; odebrał je dopiero na mocy wyroku trybunału 1647 r. Jan Zelizo, przełożony klasztoru. Około 1650 r. Teodor i Ewa z Bereżeckich Domaszewscy wymurowali okazalszą cerkiew z ciosu. W instrukcyi danej posłom kijowskim, jadącym na sejm 1701 r., czytamy, aby, pomiędzy innemi, monaster ritus graeci Poczajowski, na gruntach szlacheckich ziemskich ufundowany, był deklarowany wolny od hyberny (Arch. J. Z. R., cz. III, t. 2: 397). W 1720 r. bazylianie uniaci zajęli klasztor i tu rezydował prowineyał czyli protoarchimandryta prowincyi polskiej. Wspaniały kościół i klasztor wybudowany został przez Mikołaja Potockiego, sstę kaniowskiego, który tu zmarł jako pokutnik w 76 roku życia i z wielką okazałością 13 kwietnia 1782 r. był pochowany. Kamień węgielny pod świątynię, podług planu szlązaka Godfryda Hofmana, położony został d. 3 lipca 1771 r. Biskup łucki Lubieniecki Rudnicki ukoronował nakładem Potockiego cudowny obraz d. 8 września 1773 r. w kaplicy z drzewa przez Jana de Witte, komendanta twierdzy Kamieńca zbudowanej. Budowę kościoła ukończono dopiero w 1791 r.; jest on w kształcie krzyża, długość wynosi 84, szerokość 50 łokci wiedeńskich; fronton ozdobiony dwoma wieżami, pośrodku zaś sklepiona kopuła; pod ołtarzem z prawej strony, szklanne antepedyum mającem, znajduje się skała ze stópką N. M. P. i naczynia, któremi wodę udzielają pobożnym. W wielkim ołtarzu wizerunek Bogarodzicy, po prawej stronie zakrystya, po lewej bogaty skarbiec. Opodal stoi stara cerkiew, przy niej kaplica ze szklanną trumną Żelizy, w 1651 r. zmarłego, a za nią mała pieczara, jego niegdyś mieszkanie. Od Firlejów P. przeszedł do Wisznio wieckich a następnie od 1740 r. do Radziwiłłów, jako posagowe ks. Urszuli Wiszniowieckiej, zaślubionej Michałowi Radziwiłłowi, hetm. pol. lit, W 1774 r. P. znajduje się w posiadaniu hr. Jana Amora Tarnowskiego, kasztelana konarsko-łęczyckiego, i w rodzinie tej pozostaje do ostatnich prawie czasów; dziś należy do skarbu państwa. D. 16 lutego 1832 r. zwinięto urząd prowineyałów bazyliańskich, niedługo potem rozkazano zamknąć wszystkie nowieyaty i rozpuścić nowieyuszów a d. 17 lipca 1833 r. rozwiązano cały zakon bazyliański i zabrano na rzecz skarbu jego dobra. Wtedy i klasztor bazylianów w P. przestał istnieć. Już w 1618 roku była w P. drukarnia, w której wyszło wiele ważnych dzieł religijnych i historycznych. W dzisiejszym monasterze poczajowskim znajduje się ciekawe archiwum pobazyliańskie (indulgentiae, breve, dekreta, codex constitutionem 1791, cyrkularze, encykliki, akta odnoszące się do kapituł brzeskiej, uniejowskiej i in.). Opisy P. i cudownego obrazu są liczne, między innemi: Gałatowskiego, Nowe Niebo i t. d. (Lwów 1665); Góra Poczajowska i t. d. (1757); Przesławna Góra Poczajowska (1773); Baliński i Lipiński, Starożytna Polska (t. II, 902—906 i 1422—4); Stecki, Wołyń (t. II, 360—386); Pieregowski w Wiestniku Zap. Rusi; Poczajewskaja ławra i jeja drewniaja świątynią (Chołmski Kalendar, 1887 r.); Kijewskaja Staryna (z 1882 r.); Tygodnik Ilustr (z 1862 r., str. 60; z 1866 r., t. XII, str. 49).
Począjowice, po rus, Poazajewyczi, wieś pow. drohobycki, 6 kim. na płn.-wsch. od sądu pow., urz. poczt., tel. i st. kol. w Drohobyczu. Na płn.-zach. i płn. leżą Rychcice, na płn.-wsch. Michałowice, na wsch. Marcinpol (część Michałowic), na płd. Raniowice, na zachód Drohobycz. Wieś leży w dorzeczu Dniestru za pośrednictwem Tyśmienicy. Wychodzi ona tu z Drohobycza, a płynie środkiem obszaru na płn.-wsch. do Michałowie. W jej dolinie leżą zabudowania wiejskie. W północnej stronie obszaru najwyższe wzniesienie sięga 279 mt. Południową część wsi przebiega gościniec drohobycko-stryjski. Przy nim stoi karczma „Wygoda". Własn. więk. (Juliusza Bielskiego) ma roli or. 42, łąk i ogr. 88, past. 4 mr.; własn. mn. roli or. 450, łąk i ogr. 211, past. 77, lasu 7 mr. W r. 1880 było 80 domów w gminie, 3 na obszarze dwor.; 452 mk. w gminie, 19 na obszarze dworskim, między nimi 71 rz.-kat., 378 gr.-kat., 22 izrael., jeden naród, polskiej, 452 ruskiej, 18 niemiec. Par. rz.-kat. w Rychcicach, gr.-kat. w Michałowicach. We wsi jest cerkiew p. w. św. Michała Archanioła. W r. 1409 nadaje Władysław Jagiełło Stanisławowi Korytce wsie Począjowice i Gaje na własność z prawem dziedzicznem (A. G. Z., t. IV, str. 73), a w r. 1462 potwierdza Kazimierz Jagiellończyk, na prośbę Jana Korytki z Rychcic, tę darowiznę (1. c., str. 180). W Summarium documentorum etc. (rkp. Ossol. M 2837, str. 129) czytamy: „A. 1517. Yilnae. Confirmât Sigismundus Rex actum dislimitationis granitialis bonorum scilicet ciyitatis S. R. Mtis Drohobycz atque villae Rychcice terrestris, accedente collateralitate bonorum Poczajowice, Wączowice et binos Gaje terrestrium, in loco Campestri differentiarum A. 1516 expeditumi;. Siarczyński (rkp. Os8ol. As 1829) wspomina, źe ztąd pochodzili Korytkowscy h. Jelita.
[SGKP]
[szukaj_foto]Poczajów