Witam
SŁOWNIK
GWAR POLSKICH
UŁOŻYŁ
JAN KARŁOWICZ
Cud: »Cuda, Cudeńka = dziwy,
fantazje, |m> głowie chodzące*
Sand. 261. »Cudy pomiany! =
dziwne rzeczy* Kuj. II, 269.
»Cud czudesny (czyi. czudjesny) =
na wyrażenie stopnia najwyższe-
go* Zb. I, 65. >Co za cddal* ==
okrzyk zdziwienia Cen. 76. »U
nas we wsi jeszcze i |>o dziś
kużdenm chłopu gadką na wielki
czud (taki), co...« Kam. 159 (=
»na wielki dziw*). »Cudy, Cu-
deńki = wyraz podziwu* Pr. fiJ.
IV, 809. »Cud = coś niezwy-
kłego: 'Kuba cud robił, cobym
ś ninł seł'. Taki dobrv, co cud'*
Spr. V, 34r9. >Cud = 1, cud
2, coś nadzwyczajnego: 'Co cud*=
niesłychanie, nadzwyczajnie, nie-
wypowiedzianie. Taki dobry, C(»
cud'. Tak wiela, co cud'. 'Cud
robić' = dokazywać, awantury
czynić. 'Tak prosi, że aż cud ro-
bi'. 'Koń nm cud robił'* Wrześ.
5. »Ładna.ś jest do 'iidu!* Kle-
czyński Melodje 10. > Ładny od
cudu* Zejsz. 89. Zh. XII, 186.
Kozpr. 111, 369. »Co cud =
zwrot, .służący do wyrażenia wy-
sokiego stopnia jakiegoś przymiotu,
np. 'Było tam ludu , co cud'. 'Taki
dobry, co eud'< Kozpr. X, 274.
Patrz j)od Brygantować przyto-
czenie ze Spr. V, 345, oraz tam-
że [). w. Bryzo wać się. » Prawi
ona jakie.ś '<iidy-niewidy'* Pozn.
VII. 139. 277. 279. Toż Zb. I,
33. Książe, na cud uroda jego*
Kękop. .1. Kopern. »Ładnaś jest
do cudu' Klecz. 10. »Ładnvś
od cudu* Wisła Vm. 220, ń«
159. 'Bogaty [»rzez cuda* Mii-
lyas C)db. 4. » Kobyła taka wy-
myśua, co lud* Wisła VI, 145.
»Cueo jo (umarłą gospodynię),
wielkie cuda z nio robio. ale to nic
nie pomaga ^ Chełch.ll, 128. »Zeby
na <!iebie cud I* = przekleństwo
ł*leszcz. 105. II » Cudeńka* blp.:
> Cudeńka z nim wyrabia* =
pastwi się, dokazuje Łomż. || »Cu-
deczki* dziwy, cuda Święt. »Cu-
decki = cudowne rzeczy* Sab.
128. II >Cudo* = dziwnie, cu-
downie: »Coś cudo dzisiaj* (bo
jadł^ cudownie pi-zybvło) Lub.
II, 204.
Cudak: > Cudak = dziwak* Kopr.
XIK 88; XXVI 372. Toż Spr.
ly, 20. Rozpr. IX, 117. 204.
Święt. IJdz. >Moja panno młoda,
Jakaześ ty droga: Za ćtyry tii-
lary Taki cuddk mały* Zb. I^^
124, n« 86. II >W dzień ś. Szeze-
17^
Cudno - - Cudzowoia.
pana, młodzi parolK-y ubierają
słomianego bałwana... jakby jeźdź-
ca, któn^go zowią 'cudakiem'*
(u'd^U*\)u'y* opi.-^j Wisła II, 816.
II 'Cudak z krzywego drzewna =
dziwak, człowiek cudaczny- Pr.
fil. IV, 809.
C a d n o = dziwno : » Cudno mu
byłoc Zb. VII, 11. Toż ib. 20.
Matvas Świat i przvr. 15. Spr.
IV, 'H21.
Cadoslworny= ^ niezwykły, nie-
słychany: 'fopowiadał cudostwor-
ne rzecy'« Rozpr. XXVI, 373.
Cadośny = dziwny, cudacki : > Cu-
dośne rzeczy wyprawia « Pozn.
VI, 279. >Cudo.sne gada rzeczy*
ib. VII, 136.
Cudować = 1, = »dokazywać,
niedorzeczności wyrabiać* Sand.
261. Por. O. »Nie cuduj!* Krak.
II, 122, no 239, zwr. 4. Rad. II,
117, no 270. »Wieprzc tak krę-
czą, tak cudują* Pozn. VI, 17.
> Kazał poszczuć psami za zakon-
nikiem, żeby napadły i cudowały
tego byku (lak), coby ón się ur-
wał* ib. 225. > (Zaklęta królewna)
snou (= znów) cuduje nad nim,
tak wrzeszczy^ ib. 74. » Cudo-
wać* = dokazywać, figlować,
żartować Ś w ięl. » Cudować* = ni-
szczyć, psuć, np. las, łąkę Ust.
z Litwy. II 2, » Cudować = wy-
rzucić komu, wymyślać, wyrzą-
dzać obelgę. 'Zcudował mnie' =
nagadał, nakrzyczał, nawymyślał*
Krak. IV, 305.' > Niech (mąż) nie
krzycy, nie cuduje, Niech mnie
sanuje* Maz. III, 112, n^ 71,
zwr. 4. II 3, > Cudować się =
dziwić się* O. Toż Was. 240 i
Rozpr. X, 213. »Cudują mu (gai-
kowi) się ludzie* Pauli, 17, n® 1.
» Cudują się ludzie, ze nie mam
podusek* ib. 204, n® 26. Toż
Krak. II, 431, n^ 692, zwr. 8.
Por. Spr. IV, 321. Zb. V, 249.
Zb. VII, 45. >Baba sie iiokro-
pnie cudała* ib. 59. Por. ib. 60.
Zejsz. 46. 155. >Jak sie flo (=
kto K.) cuduje (= zachwyca się,
chwali K.). to Irza powiedzieć:
'Soli w o<'y!\ to nie urzece« Wi-
sła VII, 141. *Cudować sie =
dziwić i^ię. Ty mi sie nie cuduj'.
'Ludzie sie cudowali'* Spr. V,
349. II » Cudować się = doka-
zN-wać, hałasować* Osip.
Cudowność: » Dzieją się cudowno-
ści na świecie* Kaspr. 84.
Zofia Kowalik-Kaleta, Leonarda Dacewicz,
Beata Raszewska-Żurek
S ł o w n ik N a j s t a r s z y c h N a z w is k P o l s k ic h
CZUDNO < cudny, czudny 1423, odap., s. 162.
CZUDNOCH < cudny, czudny 1463, odap., s. 2OO.
C(Z)UDNY ^ cudny, czudny piękny, doskonały, wyborny Sstp 1388, odap., s. 139.
CZUDO < cudo, czudo ‘cud’ Sstp 1489, odap., s. 2OO.
CZUDZICH < cudo, czudo 1494, odap., s. 2OO
Potencjalną podstawę nazwiska stanowi nazwa osobowa Cud, pochodząca od rzeczownika cud,zjawisko nie wynikające z praw przyrody, zrządzenie czynnika nadprzyrodzonego,zjawisko nadzwyczajne, osobliwość, fenomen,cudactwo, dziwactwo, ekscentryczność - zob. tzw. Słownik warszawski
Pozdrawiam