Połczyn, pow. wejherowski

Połczyn, niem. Polzin, 1717 Polczyno, wś i majętność chełmińska, czyli wolne sołectwo w Kaszubach, pow. wejherowski, st. p., paraf, kat. i ew. Puck, o 3'5 kim. na wschód, st. kol. Wejherowo o 12 klin. na płd.-zachód, szkoła kat. w miejscu; zawiera 12 gburstw i 8 zagród, 115 włók i 28 morg. obszaru. W 1869 r. 470 mk. (403 kat., 67 ew.), 46 dm. Wolne sołectwo samo obejmuje 311*9 ha; czysty dochód z gruntu 3216 mrk; hodowla bydła; właśc. już w 1858 r. Hannemann, P. leży nad gdańską szosą, pół mili od zatoki Puckiej; ma glebę urodzajną. W 1378 r. d. 1 marca nadaje komtur gdański Walpot v. Bassenheim wś Poltzin Konradowi Wysen na prawie chełm. z 59 V3 wł. i 4 morg., z których 6 należy do wolnego sołectwa, reszta płaci po 1 grzywnie i po 2 kury i odbywa 2 dni tłokę. Biskup i proboszcz pobierać mają zwykłe dziesięciny. Około 1400 r. jest 521/, wł. osadzonych, także karczma znajduje się w miejscu. Na wyprawy wojenne dostarczała wś ta 5 zbrojnych („Wepner"). W 1656 r. ustępuje król Kazimierz mieszczaninowi puckiemu Tomaszowi Ranke 2 poddanych w Połczynie na dożywocie za wierne jego usługi. W 1657 r. gdy P. jako folw. należał do zamku puckiego, wysiewano tu 1 łaszt i 24 k. żyta, 31 korcy jęczm., 3 łaszty i 16 k. owsa, 2'/a k. grochu. Prowentów przynosił ten folw. 15 fl. 10 gr., 5 achtli masła, 14 kur i 660 jaj. Stan inwentarza był w 1650 r. następny: krów dojnych 10 (k 13 fl ), innych 13 (ä 15 fl.), 2-rocznych 7, jednorocznych 3, stadnik 1, świni 3, wieprzów 9, prosiąt 8, gęsi 8, kur 15, jałowic 7 (ob Prutz, Gesch. d. Kr. Neustadt, str. 238). Lustracya z 1678 r. pisze: „Wś Połczyno i folw. Ma mieć według przywileju włók 58 '/2 i morgów 4. Folwark: (następuje opis budynków i sprzętów, który tu opuszczamy). Urzędnik wdowiec z córką i z synem, ma przytera parobka i dz:ewkę. Myto i ordynarya jak w folw. Pieleszewskim. Bydło i drobiazgi: krów 16, stadnik 1, jałowio dwuletnich 4, juńców dwuletnich 2, jałowic rocznych 3, a juniec 1, cieląt 4, świni starych 3, stadnik 1, wieprzów 2, prosiąt 5, gęsi i kur tak jak we wszystkich folw. Zasiewki: na zimę wysiano żyta 1 łaszt 56 korcy. Urzędnik powiedział, że jarzyny wysiać może: jęczmienia 50 korcy, owsa 2 łaszty, grochu 6 korcy. Sad jeden przy folw. i drugi pusty, gdy obrodzą, prowent dla zamku z tego bywa. Osada wiejska: szołtys Piotr Parchem z żoną, dzieci ma czworo, na 3 wł., ex usu do zamku podwody, gdy każą, odprawuje. Owsa daje 5 korcy. Drugi szołtys Szymon Lesnau z żoną, dzieci ma dwoje, na 3 wł. Podwody i owies jak i wyższy daje. Gburów bywało dawno w tej wsi 18, teraz jest ich 13, a czternaste puste trzyma arendarz. Z tych gburów szarwarkuje do zamku 8. Dziewiąty Jm. X. dziekanowi puckiemu vigoro privilegii jak niżej. Dziesiąty i jedenasty panu Tomaszowi Ranken, burmistrzowi puckiemu, za przywilejem i konstytucyą jak niżej. Dwunaste i 13-te gburstwo w arendzie do roku od P. P. Gdańszczan trzymają pewni ludzie do czasu. Paweł Hanman poddany gbur z żoną, dzieci ma jedno, włók IVa, szarwarkuje jak drudzy; czynszu daje 3 fl. 26 gr. 2 szelągi. Owsa daje 10 korcy, kur 6, jaj 6. Jakuba Busza wdowa, gburka, poddana, ma syna dorosłego, co przy niej gospodaruje, młodzieniec. Szarwarkuje jak i inni. Owsa daje 11 korcy. Kur i jaj jak i drudzy. Jakub Bolda, poddany gbur z żoną, dzieci ma dwoje, szarwark i czynsz, owies, kury i jaja jak wszyscy daje. Jan Szauenburg, poddany gbur z żoną, dzieci ma jedno, szarwark i czynsz, owies, kury i jaja jak wszyscy. Jerzy Dytlof, poddany gbur z żoną, dzieci ma jedno etc. Jan Kleba, gbur poddany z żoną, dzieci ma czworo etc. Tomasz Dytlof, poddany gbur z żoną, dzieci ma dwoje etc. Michał Kornik, poddany gbur z żoną, dzieci ma jedno, jak drudzy, owsa zaś daje 10 korcy. Jerzy Top, poddany z żoną, dzieci ma ośmioro; tego chłopa trzyma uczciwy Swiętosz Bryohelka, mieszczanin pucki, za kontraktem Ich. MM. Gdańszczan do Roku do św. Urszuli zapłacił zaraz antecipative dani P. P. Gdańszczanom za rok 70 fl., prócz tego tenże chłop czynsz, owies, kury i jaja ma dać do zamku jak i drudzy. Michał Halman, poddany gbur z żoną, tego trzyma Pan Jan Ross, burmistrz pucki, za kontraktem od P. P. Gdańszczan do roku do św. Urszuli. Zapłacił także antecipative P. P. Gdańszczanom szarwarek roczny. Czynsz, owies, kury, jaja ma dać do zamku. Michał Parchem, poddany z żoną, ma dzieci dwoje, arendarz na włókach 1 ł/a, daje czynszu 30 fl., we żniwa pomaga jak i drudzy. Jakub Bosch, poddany żoną, ma mieszkanie i roli cokolwiek, daje z niej 12 fl. Andrys Buszch, syn Matysa Buszcha, poddany gbur z żoną, dzieci ma czworo; tego trzyma ks. dziekan pucki Jerzy Rydelius vigore cessionis Jej M. Pani Zawadzkiej, starościny puckiej, za przywilejem J. K. M. Jana Kazimierza die 4 Aug. a. 1661. Jure advitalitio zastaliśmy go in possessione i w Lustracyi ad 1669 connotatum, na co prodixit i confirmacyą teraźniejszego K. J. M. Jana III die 25 Oct. a. 1677 cum jure omni remissus do J. K. M. Tomasz Hanman successor nieboszczyka Tomasza Buscha, gbur i Jerzy Kornik, successor Jędrzeja Detlofa, gbur drugi. Tych trzyma Pan Tomasz z Rank, burmistrz pucki, z małżonką swoją Katarzyną Łuckie, która ma jus communicativum; produxit przywilej J. K. M. Jana Kazimierza die 2 Dec. 1656 na tych poddanych sobie jure advitalitio i t. d. Paweł Rewa, poddany z żoną, dzieci ma troje, ogrodnik, powinność jego jak i drugich ogrodników. Jan Molnaur, poddany z żoną, dzieci jedno, ogrodnik... Piwo pańskie w tej wsi koleją szynkują chłopi po roku każdy (str. 316—33 a.). W końcu nadmieniamy jeszcze, że między r. 1862 a 1865 wydobyto tu tuż przy wsi na półn.-zach. stronie, o 50 kroków w lewo od szosy do wsi Zdrady wiodącej, urnę odosobnioną. Była ona napełniona kośćmi i przykryta płaskawym kamykiem (ob. Objaśn. do mapy archeol. Prus Zach., przez Ossowskiego, str. 91)
[SGKP]