Mścibów, pow. wołkowyski

Mścibów al, Mścibowo, w dok. Mścibóz, Mścihów, Mścibohów, miasteczko nad rz. Śnieżną, pow. wołkowyski, w 4 okr. polio, rosskim, gm. M., o 24 w. od Bosi. o 16 na płd.-zach. od Wołkowyska a 75 od Grodna, przy drodze białostockiej; 990 mk. (488 męż. i 502 kob.), w tern 340 żyd. Cerkiew, kościół kat.; dwa doroczne jarmarki na konie i bydło. Dawniej był tu obronny zamek drewniany śród bagien. Starożytny to gród słowiański, podobnie jak Grodno i Nowogródek, równeż % niemi losy dzielił w XII i XIII w., stawszy się w końcu niezmienną własnością litewską. Po zgonie Zygmunta Augusta panowie rada w. ks. litew. zjechali się tu w 1572 r, dla naradzenia się o utrzymanie porządku w kraju podczas bezkrólewia i zabezpieczenie granic. Przybyli też do nich i panowie z Korony: Piotr Zborowski, wojew. krakowski, i Jan Tomicki, kaszt, gnieźnieński; wzywając Litwę o przystąpienie do konwokacyi i wspólnej elekcyi przyszłego króla, Senatorowie litewscy odpowiedzieli, że muszą wpierw zasięgnąć zdania szlachty w tej rzeczy, dodali jednak, że w przywileju unio-wym nie było mowy o konwokacyi a tylko o samej elekoyi. Żądali wreszcie zwrotu Podlasia i Wołynia, oraz ażeby moneta litewska miała wolny obieg w Koronie. Walniejsze jeszcze narady odbyły się w M. w 1576 r., gdy po odjeździe Henryka Walezyusza wahano się w wyborze pomiędzy Batorym a Maksymilianem. Zgodzono się w końcu na Stefana Batorego, a Jan Kochcicki, Czech, przybyły tu od Maksymiliana, z niczem wyjechać musiał. Królowa Bona wzniosła w M. kościół katol. drewniany pod wez. ś. Jana Chrzciciela, W 1700 r. uległ spaleniu, poczem odbudował go w 1715 r. Kazimierz Ogiński, ssta mści bowski. Budowa ta okazała się z czasem nietrwałą tak że w 1770 r. musiano ją przebudować; w 1849 r. uszkodzona przez gwałtowną burzę, została odnowioną staraniem ówczesnego proboszcza i parafian. W 1880 r. kościół został znów odnowiony przez kś. prób. Tomaszewicza i pp. Tołoczkę i Jelskiego. Jest on dość obszerny, ma 48Va ł^d długości a 19 szerokości, oprócz przybudowanej z boką kaplicy. Najdawniejsze księgi metryczne pochodzą z 1687 r. Miasto zrujnowane przez ogień, uwolnione było w 1654 r. na lat cztery od wszelkich podatków i stanowisk wojskowych. Podług iustracyi z 1569 r. M. był głównym folwarkiem rozległych dóbr stołowyoh królewskich. Następnie z przyległosciami i wsią Surzyce stanowił starostwo niegrodowe, które podług spisów podskarbińskich z 1766 r. posiadał Brzostowski; opłacając zeń kwarty złp. 2727 gr. 7. W dokum. wymieniany jest jako ssta Jan Hornostaj. Bzis folwarki dóbr M. rozdzielone są między włościan. Gmina M. liczy 1037 dusz. Powierzchnia wzgórzysta, lasy, krzaki, łąki i bagna; grunt piaszczysty i żwirowaty. Przerzynają rzeki: Naumka, Szontówka, Kwaterska, Torbuczowska, Montówka, Świsłocz. Par, prawosł, liczy 945 wiernych (461 męż. i 484 kob.); katol. ma 2946 wiernych (1476 męż. i 1470 kob.) i ma, oprócz kościoła paraf,, kaplicę w Wilczukach i kaplicę na cmentarzu grzebalnym. Ob. Pamiat. Kijów. Arch. Kom., t. II, oz. 2: 90.

[SGKP]