Jaśniszcze
Jaśniszcze, (po rusku Jasnyszcze), wieś w pow. brodzkim, Wieś w pow. brodzkim (32 km.) na płd-wsch. od Podkamienia, 10 kil. na płd. od urzędu pocztowego w Podkamieniu. Na półn. leżą Palikrowy i Kutyszcze, na wsch. Seredec, na płd. Podberezce, na zachód Wierzbowczyk. Wzdłuż granicy wsch. płynie od półn. na płd. potok bezimienny, skręca na zach., tworzy granicę płd, rozlewa się w staw i wpada poza obrębem wsi do Seretu.

Na półn. od stawu leżą zabudowania wiejskie a na półn. od nich dochodzi najwyższy punkt obszaru 376 m.
Własność większa ma roli ornej 231, łąk i ogr. 131, pastwisk 7, lasu 151; własn. mniej, roli ornej 359, łąk i ogr. 66, pastwisk 8 mr.
Wedle spisu z r. 1880 było 409 mk. w gminie, 46 na obszarze dworskim; wedle szematyzmów z r. 1881 mk. obrz. rzym.-kat. 102, gr.-kat. tutaj i w Kutyszczu 628. W 1885 gruntów wiejskich 457 morgów (dochód 702zł, podatek 159zł), gruntów dworskich 387 mrg. (dochód 413, podatek 94 zł). Wg spisu z 1890 roku obszar dworski: 10 domów, 33 mężczyzn, 30 kobiet, 32 rzymmskich-katolików, 17 greko-katolików, 14 żydów, 1 osoba mówiąca po niemiecku, 60 po polsku, 2 po rusińsku; obszar wiejski: 66 domów, 237 mężczyzn, 239 kobiet, 88 rzymskich-katolików, 381 greko-katolików, 7 żydów, 6 mówiło językiem niemieckim, 7 polskim, 462 rusińskim
[29]Ogółem 590 mrg gruntów urodzajnych ornych, 197 łąk i 30 pastwisk.
Parafia rzymsko katolicka w
Podkamieniu, gr. kat. w Kutyszczu.
We wsi szkoła niezorganizowana.
[2][1]. Szkoła w Jaśniszczach powstała w 1873 do której w 1885 uczęszczało 46 dzieci. Szkoła nie posiadała ogrodu. Język wykładowy ruski.
W 1885 we wsi istniał młyn o trzech kamieniach i Kasa Pożyczkowa o kapitale 50zł.
W latach 1943-45 było to miejsce morderstw dokonywanych przez UPA.
[attachment]jasniszcze1820_mapire_eu.jpg
[attachment]9a. jasniszcze3_1855.jpg
[attachment]9. jasniszcze3_mapire_staatsarchiv_at.jpg
[attachment]Jasniszcze_1872.jpg
[attachment]Jaśniszcze_1879.png
[attachment]Jasniszcze_1911.jpg
[attachment]jasniszcze.jpg
Pałac został prawd. wystawiony przez
hr. Józefa Miączyńskiego, po tym jak nabył dobra wraz z 14 wsiami. (
fot). Wtedy zapewne wcześniejszy dwór przeznaczyli na mieszkanie zarządcy. Pałac posiadał wspaniały ogród i niżej położone stawy. Dwór prowadził hodowlę bydła rasy holenderskiej, a także
pszczelarstwo na ok 100 pni ramowych. W pałacu byli lokaje sprowadzani ze Lwowa. Jeden miał na imię Franciszek. Był też kasjer Antoni Zaruski (
fot) brat
Mariusza – twórcy GOPR-u. W Pałacu mieszkało też wojsko. Dla nich gotowały dwie kucharki w kuchni służbowej. Był też Myron – służący ukraiński i duży pies który wabił się Dunaj. Po staraniach Bronisławy Jaroszewskiej hrabia wystawił kaplicę z drogą krzyżową i innymi przedmiotami zakupionymi w Polskiej firmie we Wiedniu. Ksiądz został sprowadzony z Podkamienia. Hrabina przez długi czas mieszkała w oficynie pałacowej gdyż hrabia sprowadzał dziewki ze wsi.
[3] Pałac prawdopodobnie przestał istnieć w czasie działań wojennych w II Wojnie Światowej (na zdjęciach lotniczych w 1944 widać jeszcze ruiny). Po wojnie komuniści na tym miejscu postawili dwa parterowe budynki kołchozu, których fundamenty widać do dzisiaj.

Dwór w połowie XIXw należał do
Białeckich. Prawd. od 1881-1903 mieszkał w nim Franciszek Krotki - zarządca
[13]. Od ok 1903-1912 mieszkali w nim
Jaroszewscy - z których
Kazimierz był zarządcą dóbr Miączyńskich.
Był bardzo podobny do domu Mickiewiczowskiego. Był parterowy, długi i rozbudowany na jedną i drugą stronę. W środku była weranda, podparta dwoma kolumnami Na około był ogród śliczny z dużymi drzewami owocowymi: tam dąb jakiś rósł i olcha, duża, rozłożysta. Podjazdu przy samym domu nie było, tylko trzeba było iść ścieżką dosyć długą do werandy, a tam naokoło było ogrodzenie. Cała ta ścieżka była wysadzana kwiatami bo Bronisława Jaroszewska bardzo lubiła je: po jednej stronie ścieżki był jeden klomb, po drugiej drugi, a środkiem, po obu stronach tej ścieżki zawsze były sadzone piękne, duże, rozłożyste słoneczniki. To dawało tak cudny obraz przy słońcu! [wspomnienia M. Jaroszewskiej] Z dworem gdzie mieszkali Jaroszewscy kontakt utrzymywali Dominikanie z Podkamienia a w szczególności przeor i b. stary brat Sebastian. Lubili wpadać co jakiś czas. Także zaraz po wigilii i przywozili małej Marysi kilka pomarańczy. Przy dworze były psy m. in. Aza.
[3]1451 - Kazimierz Jagiellończyk nadaje wieś Jaśniszcza (Jaśniska)
Stankowi i Iwankowi Dawidowiczom.
1612 - hetman
Stanisław Żółkiewski nabył m.in część dóbr Jaśniszcze, od
Mikołaja Białoskórskiego i
Anna z Łohodowa małżonków
[20]1626 - Iwan "Guntowicz" Łoziński z Jaśniszcza stawił się do poboru
[27]1628 - szlachcic
Hryc Wołczkowicz Jaśnicki z Jaśniszcz, stawił się bez konia ale z szablą i muszkietem
[21] - Iwan "Szołdra" Łoziński z Jaśniszcz - stawił się do poboru
[27] - Andrzej Łoziński z Jaśniszcz - stawił się do poboru
[27]1651 - Iwan Łoziński z Jaśniszcz - stawił się do poboru
[27]1672 - Andrzej Łoziński - współwłaściciel Jaśniszcz (1681 ożeniony z Anną Kozłowską)
[27]1861 - Bazyli i Jan Łozińscy - współwłaściciele Jaśniszcz
[27]1703 -
Sebastian Czosnowski h. Kolumna po zmarłym
Janie Czosnowskim - suma dla klasztoru oo. Dominikanów w Podkamieniu
[6]1707 -
Sebastian Czosnowski Jaśniszcze pod zastaw dla Katarzyny Żmudzińskiej
[6]1773 - Sprawa między
Sebastianem i Szymonem Czosnowskimi z jednej i
Wiktorem Ruszkowskim z drugiej strony (we Lwowie) o Jaśniszcze
[6]1783 - Sebastian Czosnowski zabezpieczył sumę 1000 złotych reńskich na swoich dobrach w Jaśniszczach, na zwrot dla oo. Dominikanów w Podkamieniu
[30]1788 - po dokonaniu przez zaborcę pomiarów szlachta z Jaśniszcz znalazła się w części rustykalnej, jako szlachta bez poddanych (razem ok. 60 osób). Po protestach, które otarły się aż o cesarza decyzja była negatywna.
1809 - 18.5.1809 ślub
Leopold Ludwik Starzeński (ur. 27.08.1787 Psary), ojciec: Stanisław, matka: Pelagia hr. Jaksa-Bąkowska + Maria Tekla Czosnowska, ojciec: Szymon, matka: Agata Siemaszko
1811 -
Ernestyna Radziejowska i
Wincneta Kamińska, instalowane do dóbr Jaśniszcze po zmarłym
Sebastianie Czosnowskim [6]1828 -
Wincenta Czosnowska zam Kamińska z Jaśniszcz - suma dla
Piotra Dąbrowskiego [6]1831 - Sprawa między
Wincentą Kamińską a
Franciszkiem Białeckim i
Ernestyną Radziejowska [6]1838 - do tego roku własność tabularna połowy:
Wincenta Kamińska (druga poł. w ręku też tej rodziny - sukcesja po zmarłym Kamińskim), od 1839 już w innych rękach.
[7]1838 - rodzi się w dworku w Jaśniszczach
Róża Białecka – w rodzinie szlacheckiej – później zakonnica – matka Kolumba Białecka założycielka ss. Dominikanek.
1849 - rodzi się
Ignacy Sarzyński (Szarzyński), ojciec Jan, matka Justyna Buczek +(1873 Olejów) Rozalia Żelasko ur. ok. 1855, Zborów, ojciec: Filip (służący w sądzie c.k. w Zborowie ) matka: Antonina Czupkiewicz
1856 - Jaśniszcze posiada Wincenty Kamiński
[24]1864 - 30.09.1864 urodzony
Hieronim Strzałkowski, obrońca Lwowa w 1918r., ogrodnik
[19]- 12.12.1864 urodzona
Wiktoria Strączek, ojciec: Jan, matka: Maria Jakiel; (mąż Walenty Drozd)
1873 - Józef Miączyński przekazuje na szkołę budynek nr 26. Gmina Jaśniszcze zakłada szkołę w dawnym budynku szkolnym podarowanym przez J. Miączyńskiego. Zobowiązuje się odrestaurować go, sprawić sprzęty, wypłacać rocznie nauczycielowi 160 złr rocznie w ratach miesięcznych, ponadto dostarczyć 14 fur drzewa, 3 fury od hrabiego porąbać, 1złr rocznie na drobne wydatki, 10 złr na sprawy szkolne, a z dotacji państwowej 30zł. Miączyński zobowiązał się dostarczać drzewo, 12 złr rocznie i miał prawo wyboru nauczyciela. (Analogiczna sytuacja w dobrach hrabiego w Wierzbowczyku. W Styberówce podniesiono uposażenie)
[17][22]1878 - 31.7.1878 ślub.
Józefa Michała Miączyńskiego ur. 1835 i Pauliny Marianny Rozalii Bukowieckiej ur. 1850
- urodzony
Bolesław Miączyński, s. Józefa i Marii Bukowieckiej "
wychowany przez ojca w majątku Jasniszcze koło Brodów w warunkach całkowicie dziwacznych: panował tam ciągły strach przed chorobą, Józio prawie nie uczył się, aby się nie przemęczył, był zniewieściały, ale przy tem z natury bardzo dobry, o doskonałych manierach towarzyskich."
[15]1879 -
Franciszka Sokulska, prowadzi szkołę
[10]1880 - 409 mieszkańców w gminie, 46 na obszarze dworskim
[2]1881 - mieszkańców rz.-kat., 102, gr-kat. 628 (razem z Kutyszczem)
[2] - Franciszek Krotki rozpoczyna pracę jako administrator dóbr
[13]1885 - mieszkańców 455,
1886 - właść tabularny
Józef Miączyński [11]1889 - rodzi się tu
Wasilij Romanowicz Wawryka, ukraiński pisarz i historyk austriackiego terroru wobec Łemków
[12]- brakowało nauczyciela w szkole filialnej, pensja 250zł i wolne pomieszczenie
[14]1896 - młodszy nauczyclie Sozan Chodorowski przeniesiony do Reniowa
[26]1896 - nauczyciel w szkole: Grzegorz Nazarewicz
[10]1903 - kamerdynerem jest Władyka (ma córki: Jadwigę i Zofię)
[16]1903 - 19.03 zarządca Franciszek Krotki kradnie papiery wartościowe o wartości 106.000 kr) z kasy dóbr i ucieka
[13]- administrację dóbr obejmuje Kazimierz Jaroszewski
1904 - rozpoczęto starania o wybudowanie kaplicy
[8]1905 - 14.09.1905 urodziła się w dworku
Maria Jaroszewska w Niedzielę o godz. 10 wieczór w czasie burzy. Miała ona opiekunkę Rusinkę na którą mówiono Parania (Parańka) – młoda śliczna dziewczyna z bardzo długimi czarnymi włosami.
[3] - nauczyciel w szkole: Stanisław Wiączkowski
[10]1909 - manewry wojskowe dwóch dywizji Korpusu XI, wojsko stacjonuje w Palikrowach, dowództwo w pałacu w Jaśniszczach
[8]1911 - rodzi się
Andrzej Józef Ignacy Miączyński - s. Bolesława i Jadwigi Sokołowskiej
[8]1913 - nauczyciel w szkole: Kazimierz Jaworski
[10]1918 - Zniszczenia wojenne: Ludność 480 osób. 32 gospodarstwa kompletnie zniszczone, 8 częściowo, zniszczona szkoła, ludność tu i w okolicy mieszka w komorach lub ziemiankach. Brak zapasów ziarna na wysiew, z 450 mórg gruntów ornych zasiano tylko 20. Na jesieni przez tereny przetoczyły się epidemie tyfusu, ospy i grypy hiszpanki, śmiertelność w niektórych wsiach wynosiła do 30 osób dziennie. Zniszczeniu uległy też zapewne zabudowania pańskie.
[5]1944 - morderstwa UPA: m.in.
Maria Smaha (c. Piotra i Justyny) - zamordowana jako dziecko w kołysce;
Teresa Unger - żona Stanisława
[9].
- Po wtargnięciu NKWD kazano wszystkim kobietom i kobietom stawić się do pracy. Następnie pędzono je do stodoły gdzie były bestialsko gwałcone przez żołnierzy sowieckich "w sposób niemożliwy do opisania".
[23]Nazwiska występujące w XIXw Barecka, Barecki, Bączek. Boj, Byczek, Caruk, Chadziska, Chudzińska, Cinciruk, Czajkowska, Czarny, Dmytryszyn, Fedoruk, Figun, Gołębiowska. Grzechów, Jurczenko, Karetczuk, Kiełbowicz, Koretczuk. Kotowski, Kunsteter, Linkiewicz, Malinowski, Marczuk, Merszowska, Miączyński, Milewska, Mogilnicka, Narasymczuk, Netreba, Nołdanowicz, Olejnik, Orłowska, Ostrowska, Piątkowska, Powroźnik, Prochaska, Prucakiewicz, Przetocka, Sawczyński, Sińkiewicz, Smolińska, Stawryszko, Streker, Strzelecki, Surowiecka, Szaryńska, Szarzyński, Sznajder, Świętojańska, Taner, Rys, Telega, Tracz, Ukrainiec, Władyka, Woźna, Zachariewicz, Zbyrejko, (więcej danych dostępnych w
redakcji GP+)
Oficjaliści w pałacu na przełomie XIX i XXw- Rządca dóbr do 1903 - Franciszek Krótki
- Rządca dóbr od 1903 - Kazimierz Jaroszewski
- Żona rządcy od 1903 - Bronisława Stecka
- Kasjer - Antoni Zaruski
- Żona kasjera - Antonina
- Dozorca - Myron
- Bona do dzieci
- Niania - Parania
- 2 kucharki w kuchni dla służby
- Stangret
- Lokaj - Franciszek
- Kamerdyner - 1901 Jan Władyka (córki: Jadwiga, Zofia i Marianna) [25][28]
- nieznana funkcja ok 1880 - Bartłomiej Boj (mieszka na terenie dworskim) [4]
- nieznana funkcja ok 1880 - Bronisław Malinowski (mieszka na terenie dworskim) [4]
- nieznana funkcja ok 1880 - Mikołaj Hawryski, żona Zuzanna Łabęcka (mieszka na terenie dworskim) [4][28]
- Ewa vel Ewelina Kowatz 1909 - gracjalistka ur. w Brodach, umiera w wieku 74 lat [18]
[szukaj_foto]Jaśniszcze
Opowiadania z Jaśniszcz [url]Postacie związane z Jaśniszczami
[/url]Bibliografia
[1] Sokalski, B., Rys geograficzno-statystyczny złoczowskiego okręgu szkolnego wraz z dokładnym opisem poszczególnych miejscowości powiatów (złoczowski i brodzki)
[2] SGKP
[3] Opowiadania Marii Jaroszewskiej
[4] Wykaz mieszkańców Jaśniszcze (rękopis)
[5] Z dziejów walk i cierpień na Kresach
[6] Oss. 141-III-612
[7] Materiały do monografii i historyi rodzin Kamieńskich i kamińskich, Lwów 1854-6
[8] Kronika klasztoru oo. Dominikanów w Podkamieniu...
[9] podkamien.yoyo.pl
[10] Szematyzmy
[11] Naj.
[12] donbassrus.dn.ua
[13] Kuryer Lwowski 29.03.1903
[14] Kuryer Lwowski, 19.9.1889
[15] Pamiętnik Babci Kini Moysowej T. II Lata 1907-1919
[16] Gazeta Narodowa 24.12.1901
[17] Gazeta Lwowska 8.7.1873
[18] Księga metrykalna parafii Podkamień CDIAL
[19] Wawrzkowicz, Klinik, Obrona Lwowa...,wyd. 1939
[20] Prochaska A., Hetman Stanisław Żółkiewski, Warszawa 1927
[21] popis szlachty przemyskiej, za: Prof. Michal Hruszewski SZLACHTA UKRAINSKA NA PRZELOMIE XVI i XVII wiek
[22] Gazeta Narodowa 10.7.1873
[23] Po raz drugi pod panowaniem Stalina!
[24] Kamiński J.A., Przegląd materiałów do monografii i historii rodzin Kamieńskich i Kamińskich, wyd. Lwów 1856
[25] Gazeta Narodowa 24.12.1901
[26] Czas 3.10.1890
[27] [Bon.]
[28] Status Animarum parafii Podkamień od 1874, w: AGAD 303a/D-150
[29] Special-Orts-Repertorium von Galizien, 1893
[30] Dziennik Urzędowy Województwa Sandomierskiego, 14.9.1828
.
.