Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917-1939

Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917-1939

INDEKS NAZWISK

Wagner Adam s. Kaspra (1894 1919 1938). Ur. w wiosce Nowa Krasniwka, rej. Luksemburg, obw. Stalińsk. Studiował w seminarium duch. najpierw w Saratowie, a nast. w Odessie, dokąd w 1918 zostało ono przeniesione (w r. akad. 1918/19 był diakonem na piątym roku). Święcenia kapł. otrzymał z rąk bpa Josepha Kesslera. Należał do diec. tiraspolskiej. Początkowo był wikariuszem par. Landau, a nast., w latach 1925-1934 (?), administratorem par. Mariupol w gub. jekatierinosławskiej, dek. Berdiańsk. Pod presją GPU podpisał rzekomo dobrowolną rezolucję parafian w Mariupolu, w której żądano, by Kościół katolicki nie podlegał rozkazom rządu pol., aby księża nie byli przez ten rząd zmuszani do roboty szpiegowskiej oraz do walki z rządem robotniczo-włościańskim, lecz zajmowali się wyłącznie obowiązkami rel., a wierzący nie popełniali czynów kontrrew., pod karą wyłączenia z gminy rel. Dn. 23.02.1934 wyrokiem trojki DPU USSR, na podstawie oskarżenia z art. 54-6 i 54-11 KK USSR, skazany został na 10 lat pozbawienia wolności i wysłany na Syberię. Trzy lata późn. trojka przy Kolegium NKWD ZSSR obw. nowosybirskiego na podstawie art. 58-2, 58-8 i 58-11 KK RSFSR skazała go 25.12.1937 na śmierć. Wyrok wykonano w więzieniu w Nowosybirsku prawdopodobnie w styczniu 1938. Źródła: [15: 19171919]; []; [67]; [262]; [263: 1995, nr 60, s. 8].

Walentynowicz Wiktor (1870 1894 1933). Należał do archidiec. mohylewskiej i ukończył metropolitalne seminarium duch. w Petersburgu. W latach 1898-1917 pracował jako administrator par. Sieliszcze w dek. lepelskim w gub. witebskiej (w 1917 parafia ta liczyła 2010 parafian). Od 1917 był proboszczem i dziekanem klimowicko-mścisławskim na Białorusi. Po przeniesieniu w sierpniu 1927 przez wikariusza gen., ks. Witolda Paszkiewicza, z Mścisławia do Kojdanowa musiał z polecenia GPU natychmiast opuścić tę parafię. Przybył do Mińska na miejsce uwięzionego ks. Józefa Dziemiana. Tu GPU zagroziło mu aresztowaniem i w związku z tym został wysłany do par. Łahojsk k. Mińska, której proboszcz, Józef Ibiański, przebywał w łagrze na Sołówkach. Pol. MSZ w liście z 21.11.1930 zawiadomiło prymasa Polski o aresztowaniu ks. Walentynowicza i zesłaniu go na 3 lata do Azji Centralnej. Miejscem zsyłki był Kustanaj. Wg pogłosek rozpuszczanych przez GPU podstawą wyroku skazującego na zsyłkę miało być znalezienie u niego podczas rewizji 400 rubli w srebrnym bilonie, którego posiadanie było zabronione. Na pytanie PCK w Moskwie kustanajski ZAGS nadesłał zawiadomienie o jego śmierci 11.09.1933. Źródła: []; [5: syg. 10182, k. 9; 11049, k. 19]; [130]; [262]; [262 PKK, f. 8406, op. 2].

Wardidze Emmanuel (1886 1909 1966). Gruzin, administrator apost. dla Gruzinów-katolików obrz. łac. na Kaukazie z rezydencją w Tyflisie (Tbilisi) przy ul. Nikołajewskiej 55. Ur. w wiosce Arali k. Achałcyche w rodzinie rolniczej, z rodziców Salomei i Pawła. Miał czworo rodzeństwa: dwóch braci, z których jeden także został księdzem, i dwie siostry (jedna z nich została zakonnicą i przebywała w gruzińskim klasztorze w Stambule). W wieku 9 lat został przez matkę zawieziony do szkoły podstawowej przy klasztorze gruzińskim w Stambule. Po ukończeniu szkoły średniej wstąpił do seminarium duch. w tym samym klasztorze. Jako jego absolwent wyjechał do Rzymu na dalsze studia. Ok. 1910 studiował teologię w Rzymie razem, jak się zdaje, z ks. Konstantym Saparaszwili (zob. biogram). W 1914 wrócił do Gruzji i rozpoczął pracę w rej. Achałcyche wśród miejscowych katolików-Gruzinów obrz. łac. Był nast. wikariuszem w par. Wniebowzięcia NMP w Tbilisi. Po śmierci w 1921 ks. Michała Antoniszwili (Antonowa), proboszcza parafii św. Piotra i Pawła w Tbilisi (w 1917 liczyła 7 tys. wiernych) i wizytatora parafii obrz. łac. na Kaukazie, został jego następcą na obydwu stanowiskach. Przybyły do Gruzji wizytator apost. abp Adrian Smets (uprzednio delegat apost. w Persji) mianował go swoim wikariuszem gen. Określany jest jako administrator apost. dla Gruzinów-katolików [84]. Wobec bardzo ciężkich pod każdym względem warunków życia zwrócił się w liście z 7.03.1927 do nuncjusza apost. w Warszawie, abpa Lorenzo Lauri, o pomoc materialną (podpisał się w nim jako Vicario Generale di Georgia e Provincia Apostolica d'Armenia e d'Azerbeigian). List został przekazany prymasowi Polski abpowi Augustowi Hlondowi, a jego odpowiedź i wiadomość o udzieleniu pomocy została opublikowana w Polsce przez pismo "Epoka" (1927, nr 120). Pol. MSZ powiadomiło prymasa o fatalnych skutkach wspomnianej publikacji dla ks. Wardidze. Prymas wyraził ubolewanie i przeprosiny, przyznając, że kilkakrotnie przez niedopatrzenie wysłano z jego kancelarii do księży w ZSSR listy drogą oficjalną i zawsze miało to dla adresatów podobny skutek. A. Poniński, radca Poselstwa Pol. w Moskwie, w opracowaniu z 11.02.1930 na temat zagadnień rel. w ZSSR podaje, że ks. Wardidze, uprzednio systematycznie nękany przez GPU, został aresztowany i uwięziony. W 1929 został zwolniony, jak się zdaje, dzięki staraniom dyplomacji włoskiej. Więzienie opuścił złamany fizycznie i psychicznie. 7.09.1935 został ponownie aresztowany w Tbilisi i skazany na 5 lat łagrów. W r. nast., 3.03.1936, przebywał w jednym łagrów w okolicy Karagandy (KARŁag). Wg listy A. Ponińskiego z marca 1937 przebywał w tym czasie w łagrze w Karagandzie. Istnieje również informacja, że przebywał na zesłaniu w miejscowości Dolinka (Dolenka) w Kazachstanie w rej. Karagandy. Został uwolniony w 1940 po odbyciu wyroku. Ponieważ aresztowani w 1937 byli najczęściej rozstrzeliwani lub celowo skazywani na bardzo szybko wyniszczające warunki pracy i bytowania, aresztowanie ks. Wardidze w 1935 zapewne ocaliło mu życie. Po II wojnie świat. mógł powrócić na poprzednie stanowisko duszpasterza dla katolików obrz. łac. różnych narodowości w Tbilisi (w tym Polaków), którym był do śmierci (25.03.1966). Pochowany przy obecnym kościele kat. św. Piotra i Pawła w Tbilisi. Był poliglotą i prócz gruzińskiego i ormiańskiego znał także języki: arabski, turecki, asyryjski, azerbejdżański, łacinę, włoski, francuski, angielski, niemiecki, hiszpański, polski i rosyjski oraz hebrajski starożytny i nowożytny, a także grecki klasyczny i nowożytny. Jego rodzice zostali zamordowani przez Turków w czasie I wojny świat. Rodzony brat, Wachtang Wardidze, był jezuitą i, jak się zdaje, pracował w Indiach. Wg osób z jego najbliższego otoczenia ks. E. Wardidze także mógł być jezuitą. Źródła: []; [3: syg. 70, k. 166178, 182]; [5: syg. 6666, k. 18]; [15: 1917]; [26]; []; [84]; [161, s. 198]; [255].

Warpechowski Ludwik (1887 1914 1968). Ur. 25.08 w Stepanowce. Należał do diec. łucko-żytomierskiej, a nast. łuckiej. Szkołę średnią ukończył w Kijowie, a seminarium duch. w Żytomierzu. W latach 1914-1918 był wikariuszem i katechetą w par. Zwinogródka i Równe, nast. (1920-1923) administratorem par. Kuniów w dek. Ostróg, par. Starokonstantynów (w 1918 liczyła 5418 wiernych) oraz, czasowo, par. Butowce. 4.09.1922 po urzędowej konfisakcie-grabieży kościoła w Starokonstantynowie nałożono na ks. Warpechowskiego olbrzymią kontrybucję. Ponieważ nie mógł jej zapłacić, zarzucono mu kontrrewolucję, aresztowano i wywieziono do więzienia w Żytomierzu. Gdy miejscowa ludność zaprotestowała, aresztowano 96 Polaków, robotników kolejowych, i wywieziono ich do tego samego więzienia. Po zwolnieniu znalazł się w Polsce, w diec. łuckiej, gdzie w latach 1925-1939 był administratorem par. Kostopol, pełniąc jednocześnie funkcję katechety w szkołach podstawowych. Od 1930 był także wicedziekanem kostopolskim. Był kanonikiem honor. kapituły ołyckiej. W czasie II wojny świat. pozostał na dotychczasowym stanowisku. Diec. łucką opuścił w 1945 i podjął pracę w diec. siedleckiej, skąd w tym samym roku przeniósł się do diec. warmińskiej. Pracował tam kolejno w parafiach Gardeja, Iława i Chruściel. Po przejściu na emeryturę zamieszkał u rodziny w Siedlcach, gdzie zm. 10.08.1968. Źródła: [23: 1918, 1920, 1923-1925, 1927-1938]; [142]; [162, s. 445]; [142]; [176: 1969, nr 2, s. 60-61].

Warpekowski Ludwik zob. Warpechowski Ludwik

Warth Jakob (1894 1924 1970). Ur. 4.02 w Heidelbergu, gub. jekatierinosławska. Należał do diec. tiraspolskiej. W latach 1918-1919 był alumnem na czwartym roku studiów w seminarium swojej diec., przeniesionym wówczas do Odessy. Święcenia kapł. otrzymał potajemnie z rąk emerytowanego bpa Antona Zerra 13.04.1924 w Karlsruhe. W 1928 był administratorem par. Bergtal w dek. Eichwald. Został aresztowany i zesłany do Azji Środkowej. Wg pisma Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Moskwie do MSZ z 28.06.1938 przebywał w łagrze w Karagandzie (KARŁag NKWD). W 1967 przeżył drugi zawał serca. Zm. 18.09.1970 we wsi Giergijewka w płd. Kazachstanie. Źródła: [15: 1919]; []; [67]; [84].

Wasilewski Antoni s. Michała (1868 1891 1929). Należał do archidiec. mohylewskiej. Ur. 13.09 w Lublinie z rodziców Michała i Wiktorii z Gąsiorowskich i został ochrzczony w kościele św. Ducha w tym mieście. Z Warszawy, gdzie mieszkał do 7. roku życia, rodzina przeniosła się do majątku na Białorusi. Do gimnazjum uczęszczał w Mohylewie. Po uzyskaniu matury wstąpił do metropolitalnego seminarium duch. w Petersburgu, po którego ukończeniu odbył studia specjalistyczne w Akademii Duch., uzyskując stopień kandydata teologii. Bezpośrednio po święceniach kapł. mianowany został wikariuszem par. św. Katarzyny w Petersburgu, a nast., w końcu 1892, wikariuszem par. św. Piotra i Pawła w Moskwie. Założył tam przyparafialną ochronkę dla dzieci z rodzin pol., która się szybko rozwinęła w pol. placówkę wychowawczą. Przez 19 lat był katechetą młodzieży kat. w szkołach moskiewskich oraz katechetą w kościele i w domach prywatnych kolejarzy-Polaków pracujących na linii BrześćMoskwa. Od 1905 pracował jako proboszcz par. św. Piotra i Pawła oraz dziekan moskiewski. Kierował w tym czasie rozpoczętą budową kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP ("na Gruzinach"), przebudową gimnazjum żeńskiego przy kościele i budową biblioteki pol. przy Rzymsko-Katolickim Towarzystwie Dobroczynności. W 1911, po trwającej 9 dni rewizji, urzędnik Departamentu Stanu, Tiależnikow, postawił mu następujące zarzuty: w ochronce była odprawiana msza św. bez pozwolenia rządowego; w parafii są nie zgłoszeni władzom zakonnicy i zakonnice; w czasie nabożeństw nie śpiewano modlitw za cesarza. W wyniku powyższych zarzutów ochronka została zamknięta, a ks. Wasilewski decyzją ministra spraw wewn. usunięty ze stanowiska. Do czerwca 1912 pełnił tymczasowo obowiązki wikariusza przy kościele prokatedralnym Wniebowzięcia NMP w Petersburgu, a nast. był kapelanem w kaplicy przy Zakładzie dla Dziewcząt na 14 linii Wyspy Bazylowskiej, prowadzonym przez siostry franciszkanki. W tr. został mianowany kanonikiem honor. kapituły mohylewskiej. W 1918 został oficjalnie proboszczem nowo utworzonej parafii na Wyspie Bazylowskiej, a jednocześnie otrzymał nominację na pomocnika ojca duch. w Akademii Duch. i egzaminatora prosynodalnego. Późn. był także ojcem duch. w ukrytym seminarium duch. Po raz pierwszy został na krótko aresztowany 29.04.1919 w Petersburgu, razem z metropolitą abpem Edwardem Roppem (zob. biogram) i grupą innych księży jako zakładnik z powodu zajęcia Wilna przez wojska pol. Ponownie aresztowany w marcu 1923. W pokazowym procesie moskiewskim w dn. 21-25.03.1923 należał do grupy 14 sądzonych wówczas księży z Petersburga z abpem Janem Cieplakiem na czele (zob. biogram). Na podstawie oskarżenia z art. 68, 69, cz. I, 119, 121 i 40 KK RSFSR (d. redakcji) skazany został na 3 lata więzienia bez surowej izolacji oraz na pozbawienie praw na taki sam okres. Po odbyciu wyroku powrócił w marcu 1926 do Petersburga/Leningradu i objął stanowisko administratora par. św. Katarzyny oraz wiceoficjała sądu biskupiego. Został aresztowany w nocy z 14 na 15.01.1927 razem z grupą 6 wychowanków konspiracyjnego tajnego seminarium duch., które mieściło się w jego mieszkaniu i którego był kierownikiem. Uwięziony został pod zarzutem kontrrewolucji. Więziony był w Leningradzie przy ul. Szpalernej i zaocznie skazany w Moskwie na 5 lat łagrów z oskarżenia na podstawie art. 58-10 KK RSFSR pod zarzutem szpiegostwa na rzecz mocarstw zagranicznych [6: 126]. W 1927 karę w łagrze na Wyspach Sołowieckich, gdzie się na pewien czas znalazł, zamieniono z powodu jego choroby na zesłanie do gubernialnego "miasta" Bek Budi (Karszach) w Uzbekistanie, będącego w rzeczywistości zapadłą i pozostającą w nędzy i zaniedbaniu wioską, odległą o 8 wiorst od stacji kolejowej. Dotarł tam etapami pod koniec 1927 przez Moskwę, Samarę, Samarkandę i Taszkent. W liście z 3.01.1928, pisanym do przyjaciół, skarżył się na brak mieszkania, całkowity brak żywności, pieniędzy oraz straszliwe błoto. W porównaniu z sytuacją, w jakiej się znalazł w Bek Budi, warunki bytowania w łagrze na Sołówkach oceniał jako bez porównania lepsze. W liście prosił o przysłanie mu Ewangelii i kalendarza kat., podającego datę Wielkanocy []. W Bek Budi nie było żadnego katolika. W październiku 1929 przeniósł się do Szachriziabs. W listopadzie delegatura PCK w Moskwie zwróciła się do ZAGS w Szachriziabs o potwierdzenie pogłosek o jego śmierci. Potwierdzenie datowane 25.03.1930 nadeszło, jednak bez podania daty śmierci. W nekrologu, który podaje rok jego śmierci (1929), określony jako Vir piissimus, characteris suavissimi, ingenii subtilissimi, ab omnibus amatus (Mąż wielkiej pobożności, najłagodniejszego charakteru, wysokiej inteligencji, przez wszystkich kochany) [14: 1930]. Ks. F. Rutkowski podaje mylną informację o jego rozstrzelaniu w pierwszym okresie władzy sow. [65, s. 54]. Był odznaczony Orderem św. Stanisława II i III klasy. Źródła: []; [5: syg. 10183, k. 16-17]; [6: syg. 126, k. 3]; [14: 18941917, 19231930]; [16]; []; [41, s. 71]; [55]; [66]; [80: 1927, nr 5, s. 62; nr 1011, s. 145; nr 16, s. 226; nr 20, s. 290]; [86]; [219]; [262 PKK, f. 8406, op. 2]; [284, f. 1000].

Wasilewski Jan s. Aleksandra (1885 1909 1948). Należał do archidiec. mohylewskiej, a nast. diec. pińskiej. Ur. 15.06 wg starego stylu w majątku Mudriłowo w pow. dźwińskim w d. Inflantach Polskich, z rodziców Aleksandra i Franciszki ze Stankiewiczów, jako najstarszy spośród siedmiorga rodzeństwa. Do gimnazjum uczęszczał w Wilnie, po czym wstąpił do metropolitalnego seminarium duch. w Petersburgu. Ukończył je z odznaczeniem. Z braku wieku kanonicznego do otrzymania święceń przyjął je dopiero dwa lata późn., 25.03.1909. Przez ten czas studiował w Akademii Duch., uzyskując stopień kandydata teologii. Nast. przez ponad rok studiował filozofię w Louvain w Belgii. W latach 1910-1918 był katechetą i wychowawcą w gimnazjum pol. przy kościele św. Katarzyny w Petersburgu. Po rewolucji kilkakrotnie publicznie potępiał terror bolsz. Po raz pierwszy aresztowany w nocy z 30.04 na 1.05.1919 z grupą innych księży kat. i przetrzymywany w więzieniu CZEKA przy ul. Grochowej, a nast. przeniesiony z innymi i abpem Edwardem Roppem do więzienia przy ul. Szpalernej. Zwolniony 22.07 tr. W marcu 1920 na polecenie abpa Jana Cieplaka udał się do opuszczonej od roku par. w Archangielsku (w 1917 liczyła 400 wiernych, a w 1920 było ich ok. 60), gdzie pracował przez dwa tygodnie w okresie wielkanocnym. W 1920 był poszukiwany przez agentów CZEKA i zagrożony aresztowaniem ukrywał się przez 5 miesięcy. Zimą 1921 brał udział w Petersburgu w publicznej dyspucie na temat istnienia Boga, urządzonej przez władze sow. w gmachu dawnej Dumy. Po zamknięciu gimnazjum pol. założył w kwietniu 1921, powołując się na gwarancje swobód rel. zawarte w art. VII traktatu ryskiego, Stowarzyszenie Rodziców i Wychowawców Kat. w Petersburgu, zawiadamiając o tym władze bolsz. i prosząc o pozwolenie na otwarcie prywatnego gimnazjum pol. Nie miało to żadnych praktycznych skutków. W końcu marca 1922 na polecenie abpa Jana Cieplaka udał się z pomocą duszp. do Mińska. W związku z protestami przeciwko konfiskatom przedmiotów liturgicznych i innych w kościołach został tam aresztowany wraz z dwoma innymi księżmi (Adamem Lisowskim i Michałem Tomaszewskim) oraz grupą świeckich. W wytoczonym wszystkim procesie Najwyższy Trybunał Rew. Białorusi skazał go 1.06.1922 za opór przeciwko rozporządzeniom władzy na 3 lata więzienia z zastosowaniem robót publicznych. Złożył wówczas oświadczenie o wyborze obywatelstwa pol. W lipcu 1922 został przewieziony do więzienia na Butyrkach w Moskwie, skąd po upływie roku, dzięki interwencji rządu łotewskiego, został zwolniony i 22.09.1923 przybył na Łotwę. Do 1926 pracował najpierw jako wikariusz i katecheta w Agłonie, a nast. w Rydze. Z chwilą powstania diec. pińskiej (1925) jej biskup, Zygmunt Łoziński, zaprosił go do Polski i powierzył mu stanowisko rektora seminarium duch. w Pińsku. Piastował je do 1933. Przez pewien czas był wykładowcą teologii moralnej. W 1928 otrzymał tytuł kanonika katedralnego kapituły pińskiej. Pełnił funkcję egzaminatora synodalnego i prezesa komisji liturgicznej, członka diecezjalnego Consilium a vigilantia oraz asystenta kośc. w DIAK. Był spowiednikiem bpa Łozińskiego. W latach 1933-1937 zajmował stanowisko dyrektora gimnazjum biskupiego w Drohiczynie n. Bugiem. Od 1937 był ponownie profesorem w seminarium duch. w Pińsku. Wykładał filozofię i teologię moralną. W czasie okupacji sow. na początku II wojny świat., a nast. podczas okupacji niem., był proboszczem katedry pińskiej. Udzielał pomocy ludności żydowskiej zamkniętej w miejscowym getcie. Po zajęciu Pińska przez wojska sow. pozostał na swoim stanowisku i był wikariuszem gen. dla tej części diec. pińskiej, która pozostała w ZSSR. Od początku był nękany ciągłymi wezwaniami do NKWD i namawiany do współpracy. Na sugestię NKWD, bo odwołał to, co napisał w swojej książce W szponach antychrysta na temat bolszewików, odpowiedział, że nie może nic zmienić. 22.08.1945 został aresztowany i umieszczony w więzieniu w Mińsku. Parafianie podjęli próbę interwencji u gen. Kleszczowa i zebrali 150 podpisów pod petycją o jego uwolnienie. Po obliczonym na załamanie psychiczne i trwającym 2 lata śledztwie w więzieniu mińskim w maju 1947 został skazany na 10 lat wolnej zsyłki i deportowany do Kozaczyńska nad Jenisejem w Krasnojarskim Kraju. Znalazł się tam w bardzo ciężkich warunkach bytowych i po niespełna roku zm. 9/10.03.1948. Dzięki staraniom ks. Michała Badowskiego z Drohiczyna i dokonanej przez niego za zgodą władz ekshumacji szczątki ks. Wasilewskiego zostały w sierpniu 1990 przewiezione do Polski. 6.10. 1990 odbył się w Drohiczynie n. Bugiem ich ponowny pogrzeb. Złożono je w podziemiach obecnej katedry w Drohiczynie. Ks. J. Wasilewski jest autorem wspomnień pt. W szponach antychrysta (Kraków 1924) oraz rozprawy historycznej pt. Arcybiskupi i administratorzy archidiec. mohylewskiej (Pińsk 1930). W maszynopisie pozostawił obszerną biografię bpa Zygmunta Łozińskiego. Źródła: [3: syg. 70, k. 236-238]; [14: 19091918, 1923, 1927]; []; [36]; [66]; [69: 19271939]; [79]; [86]; [132]; [144]; [181] [210]; [262].

Wasiliew Aleksander Pawłowicz (1894 1927 ?). Rosjanin. Ur. w Jekatierinosławiu (Dniepropietrowsku). Święcenia kapł. otrzymał 1.10.1927 z rąk prawosł. wówczas jeszcze bpa B. Remowa (zob. biogram) w Kościele prawosł. i był proboszczem par. Krylackoje k. Moskwy. Przedtem studiował w prawosł. Akademii Duch. 25.12.1928 razem z żoną potajemnie przeszedł do Kościoła kat. i został księdzem kat. obrz. wsch. Aresztowany 15/16.02.1931 przez agentów OGPU w czasie fali aresztowań katolików w Moskwie i uwięziony na Butyrkach. Podczas rewizji znaleziono u niego portret papieża i administratora apost. w Moskwie, bpa Pie-Éugene Neveu oraz obraz św. Teresy, co stało się podstawą aresztowania oraz zarzutów o szpiegostwo z art. 58-6, 58-10 i 58-11 KK RSFSR. Na tej podstawie oraz za aktywną walkę przeciwko klasie robotniczej [84, s. 337] został 18.08.1931 na posiedzeniu Kolegium OGPU skazany na 10 lat łagrów. W czasie śledztwa i pobytu w więzieniu domagano się od niego wyrzeczenia się wiary kat. Sądzony był w sprawie Sołowiow i inni (zob. biogram Sergiusza Sołowiowa). 16.08.1932 przybył do łagru Miedwieżja Gora (Miedwieżjegorsk, Kanał Białomorsko-Bałtycki, KFSSR) w systemie łagrów sołowieckich, na północ od jeziora Onega, a nast. do łagru Swobodny nad granicą chińską (Błagowieszczeńsk). W 1934 przebywał w łagrze Urulga między Czytą a Czilką n. Ingudą, niedaleko od Chabarowska, gdzie zapisał się do stachanowców (udarniki), by przez zwiększony zarobek pomóc materialnie żonie, Nadieżdie Silwestrownie, wyrzuconej na ulicę z dwiema córeczkami i pozostającej bez środków do życia. Ponieważ została katoliczką, odmówiono jej dowodu osobistego. W 1944 już nie żył. Zm. zapewne znacznie wcześniej. Źródła: [84]; [253: 1995, nr 66]; [262]; [293, s. 2022].

Wądołowski Franciszek (1880 1905 ?). Ur. 8.12. Należał do diec. sejneńskiej, późn. łomżyńskiej. Studiował w seminarium duch. w Sejnach, a nast. w Akademii Duch. w Petersburgu, gdzie uzyskał stopień magistra teologii. Święcenia kapł. przyjął 15.04.1905. W sierpniu 1920 aresztowany w Łomży przez władze bolsz. razem z bpem Romualdem Jałbrzykowskim (zob. biogram) i uwięziony w podziemiach gmachu Komitetu Obrony Narodowej, gdzie przebywał do momentu wyzwolenia Łomży przez armię pol. 20.08.1920. Od 1926 należał do kapituły diec. łomżyńskiej, był zastępcą wikariusza gen., od 1927 profesorem liturgiki w seminarium duch. w Łomży, późn. także sędzią i egzaminatorem synodalnym oraz cenzorem ksiąg rel. Miał tytuł prałata. Źródła: [310]; [212].

Wąsowicz (-Dunin) Bronisław s. Walentego (1898 1922 1938). Ur. we wsi Stara Huta, pow. Żytomierz (wg innej informacji we wsi Koszelówka w tym samym powiecie). Należał do diec. łucko-żytomierskiej. W 1917 ukończył 4 klasę gimnazjum w Żytomierzu i w tym samym roku rozpoczął studia w seminarium duch. w Żytomierzu (19171919), kontynuował je w Ołyce (19191920), a nast. w Gnieźnie (19201922), dokąd kolejno przenoszono seminarium wskutek wydarzeń wojennych na Wschodzie. 20.08.1922 otrzymał w Łucku święcenia kapł. W tym samym roku przeszedł potajemnie granicę wsch. i rozpoczął pracę jako wikariusz par. Uszomierz w diec. żytomierskiej. Był jednym z 7 księży wyświęconych przez bpa Ignacego Dub-Dubowskiego w Polsce i konspiracyjnie wysłanych przez niego do pracy na terenie diec. żytomierskiej w ZSSR. W latach 1923-1924 był wikariuszem par. Uszomierz w dek. owruckim. Późn., jak się zdaje, w par. Wieledniki w tym samym dekanacie. W 1925 był administratorem par. Makarów w dek. Kijów, z rezydencją w Kławdiwie, gdzie zbudował kaplicę. Został aresztowany w maju 1926 na stacji kolejowej w Kławdiwie, jako pierwszy z grupy księży przybyłych konspiracyjnie z Polski. Zwolniony 26.12 tr., po upływie miesiąca ponownie aresztowany (27.01.1927) i skazany na 3 lata łagru na Sołówkach. Skierowany do łagru Kiem' (należącym do kompleksu łagrów sołowieckich), otrzymał pracę sanitariusza w szpitalu dla wenerycznie chorych. Po przepracowaniu tam 3 lat przedłużono mu karę (w maju 1929) o 3 lata zesłania do Krasnojarskiego Kraju, a po ich upływie znów o dalsze 3 lata. 12.06.1931 znajdował się w politizolatorze w Irkucku. Od 1.02.1932 pomimo wyroku zesłania skierowany do więzienia w Krasnojarsku, gdzie przebywał do czerwca 1933. Do połowy 1932 jego losy dzielił ks. Wiktor Kryweńczyk (zob. biogram). Razem z nim wysłał do OGPU protest przeciwko nierespektowaniu wyroku zesłania i przetrzymywaniu w więzieniu. 6.07.1933 ks. Wąsowicz przybył na zesłanie do miasta Pirowski (Syberia Wsch.). W liście do delegatury PCK w Moskwie z 1933 r. pisał m.in.: Poddawany nieustannym nie zasłużonym represjom i pastwieniu się czuję, że jestem u kresu wytrzymałości fizycznej i moralnej i jedynym moim pragnieniem jest odpocząć [294, s. 18]. W 1934, podczas czasowego przebywania w areszcie i śledztwa, złożył podanie o uzyskanie obywatelstwa sow., lecz wkrótce poprosił o jego anulowanie, uzasadniając to tym, że czuje się obywatelem Polski. W maju 1934 wysłał ankietę i fotografię w celu uzyskania zgody GPU na wyjazd do Polski na leczenie gruźlicy. Rok późn., w maju 1935, w czasie przebywania na zesłaniu został ponownie aresztowany i oskarżony o to, że w 1922 r. został zwerbowany przez obcy wywiad i skierowany do ZSSR, by tam prowadzić działalność wywiadowczą [294, s. 12]. Spędził 10 miesięcy w więzieniu w Krasnojarsku. W czerwcu 1936 Trybunał Syberyjskiego Okręgu Wojsk. w Krasnojarsku anulował powyższy zarzut i polecił go uwolnić. Zamiast dowodu osobistego otrzymał jednak tymczasowe zaświadczenie, które utrudniało znalezienie pracy. Istnieje nie potwierdzona informacja, że w sierpniu 1936, w stanie wielkiego wyczerpania, przyjechał do rodziny na Podolu. Po dwóch tygodniach otrzymał jednak rozkaz wyjazdu. Udał się do Żytomierza, ale jako "liszeniec" (człowiek bez praw obywatelskich) nie mógł otrzymać żadnej pracy. Jakiś czas przebywał w Woroneżu, a nast., w lutym 1937, w Rostowie n. Donem, gdzie podjął jakąś pracę. Jego pobyt w tym mieście potwierdza lista A. Ponińskiego z 1937. W tym samym roku został ponownie aresztowany. W czasie rozprawy w dn. 19-24.06.1937 Kolegium Specjalne NKWD wydało wyrok skazujący go na 10 lat łagrów. Pismo Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Moskwie z 28.06.1938 wymienia go jako aresztowanego w lutym 1937 wśród innych 15 aresztowanych w tym roku księży pol. Pod koniec tr. był ponownie sądzony w grupowym procesie 6 członków rzekomego sybirskiego ośrodka POW [262, PKK, f. 8406, op. 2]. Dn. 4.01.1938 OSO NKWD wydało na wszystkich wyrok śmierci. Został rozstrzelany 18.01.1938. Na liście więzionych księży, wręczonej 29.03.1927 komisarzowi spraw zagr. G. Cziczerinowi przez ambasadora Francji w Moskwie, J. Herbette'a, wymieniony jest ks. Adolf Vansovitch, przebywający jakoby od 1926 na Sołówkach. Chodzi o osobę ks. Wąsowicza, jakkolwiek istnieje niezgodność imienia. Informacja o jego pobycie już wówczas na Sołówkach jest mylna, gdyż znalazł on się tam dopiero w r. nast. Wymieniany często pod nazwiskiem Dunin-Wąsowicz. Źródła: []; [6: syg. 126, k. 32]; [14: 19311932]; [23: 1918, 1920, 1923, 1925]; []; [41]; [68]; [78, s. 36]; [103]; [162, s. 460]; [219]; [235, z. 8]; [262]; [294, s. 11-24].

Weber Jan (1878 1901 1919). Należał do diec. wileńskiej i był absolwentem seminarium duch. w Wilnie. W latach 1907-1909 był kolejno administratorem par. Derewna i dziekanem wiszniewskim, a nast. administratorem kościoła w Drui. 3.01.1912 objął stanowisko administratora, a późn. proboszcza i dziekana w Słonimiu. Po zorganizowaniu administracji pol. w Słonimiu w 1918 współpracował z pol. ruchem patriotycznym i narod. W czasie tworzenia się samoobrony pol. przed wojskami bolsz. kierował ochotników do wojska pol. i punktu rekrutacyjnego w Łapach. Po opanowaniu terenu przez siły bolsz. został 27.01.1919 na skutek doniesień miejscowych szpiegów sow. aresztowany i osadzony w więzieniu w Słonimiu (późn. budynek urzędu pocztowego). Razem z nim aresztowano ks. Stanisława Śmiałowskiego (zob. biogram) i grupę innych osób z administracji pol. w Słonimiu. Dwa dni późn., 29.01.1919, został zamordowany w lesie przy szosie baranowickiej niedaleko Albertyna. Zwłoki nosiły ślady ran od kuli dum-dum, bagnetu i szabli (górna część czaszki do nasady nosa została odrąbana). Mieszkaniec Słonimia, Józef Kartowicz, wykradł w nocy zwłoki i prowizorycznie pogrzebał je w lesie kilkaset metrów dalej. Po zajęciu miasta kilka tygodni późn. przez wojska pol. odbył się 6.03 uroczysty pogrzeb przy tłumnym udziale mieszkańców Słonimia. W 1. poł. lat trzydziestych ufundowany został ze składek parafian, ziemian i rodziny pomnik z figurą Chrystusa niosącego krzyż przy kościele par. św. Andrzeja na Zamościu w Słonimie. Pomnik został zniszczony po 1945, gdy Słonim znalazł się w granicach ZSSR. Ks. J. Weber był cenionym przez miejscowe społeczeństwo duszpasterzem i społecznikiem. Źródła: [98, s. 13]; [129: F. M u c k e r m a n n, W bolszewickiej, s. 21]; [156: 19081909, 1914]; [266].

Wegedis Antoni s. Jana (1867 1892 1937). Należał do diec. kamienieckiej. Ukończył seminarium duch. w Żytomierzu. Był z pochodzenia Litwinem. W latach 1892-1894 pracował jako wikariusz par. Gródek Podolski w dek. Kamieniec Podolski. Przez dwadzieścia lat (1904-1924) był administratorem par. Rybnica w dek. Bałta (w 1918 liczyła 1632 wiernych), od 1905 także dziekanem. Przez cały czas podlegał różnego rodzaju szykanom GPU/NKWD. W grudniu 1936 został aresztowany i skazany na wygnanie. Ponieważ w czasie wojny domowej w 1918, kiedy do Rybnicy wkroczyły wojska gen. Denikina, ks. Wegedis udzielił schronienia miejscowym Żydom i komunistom, a wśród nich niejakiemu Woronowiczowi, który w 1936 był wysokim dygnitarzem partyjnym w Tiraspolu, ówczesnej stolicy republiki, po ogłoszeniu wyroku dwie parafianki udały się do Woronowicza i wyprosiły u niego pismo zezwalające ks. Wegedisowi na pozostanie w Rybnicy bez prawa jej opuszczania. Przyjęła go wówczas do swojego domu parafianka, Maria Myślicka, u której mieszkał do śmierci w 1937. W jego pogrzebie z obawy przed represjami wzięła udział tylko niewielka garstka kobiet. Pochowany został na pol. cmentarzu obok kaplicy grobowej Gruszeckich. Wg listy A. Ponińskiego z marca 1937 przebywał w Rybnicy na terenie Mołdawskiej ASSR, bez prawa opuszczania tej miejscowości. Pozostawał tam do śmierci, zyskując sobie wielki szacunek i miłość parafian. Pismo Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Moskwie z 28.06.1938 podaje informację o jego śmierci bez bliższego określenia daty. Źródła: []; [23: 18921918]; []; [302].

Weigel Peter (? ? po czerwcu 1937). Należał do diec. tiraspolskiej. Były więzień łagru na Sołówkach, J. Czirkow, autor wspomnień pt. A wsio było tak (Moskwa 1991, s. 8083, 130131, 150, 173174), wymienia ks. Petera Weigla, który w łagrze na Sołówkach w 1. poł. lat trzydziestych uczył go języka niem. Wg jego relacji ks. Weigel urodził się w Pokrowsku w Rosji w rodzinie niem. Po ukończeniu gimnazjum, jako wybitnie zdolny jego absolwent, studiował teologię i filologię na uniwersytecie w Getyndze w Niemczech. Dalsze studia odbył na Gregorianum w Rzymie. Po święceniach kapł. był przed I wojną świat. misjonarzem w płd.-zach. Afryce, a nast. w Ameryce Płd. w Paragwaju. O jej wybuchu dowiedział się z rocznym opóźnieniem. Wrócił do Rzymu, został zatrudniony w jednej z kongregacji rzymskich i otrzymał godność prałata. Wobec napływających z ZSSR skarg na prześladowania katolików w tym państwie został w 1931 jakoby wysłany przez Kongregację ds. Kościoła wsch. do ZSSR w celu zapoznania się ze stanem faktycznym na miejscu. Po odbyciu wizytacji wielu parafii niem. w 1932 przekonał się o dokonanych zniszczeniach. Bezskutecznie usiłował skontaktować się z ambasadą niem. w Moskwie. 24.12 tr. został aresztowany wraz z grupą innych księży, oskarżony o kontakty z burżuazją miedzynarodową, szpiegostwo, agitację i organizację kontrrew. oraz dywersję. Na podstawie oskarżenia o przestępstwa przewidziane w art. 58-2, 58-4, 58-6, 58-7, 58-9, 58-10 i 58-11 KK RSFSR skazany został na wieloletnie roboty przymusowe w łagrach i wysłany na Sołówki. W 1930 pracował tam przy wiązaniu sieci. W 1937, w czasie likwidowania łagrów sołowieckich, znalazł się wg Czirkowa w grupie więźniów wywożonych do innego łagru. Dalsze losy nie znane. Pomimo pewnej niezgodności różnych danych chodzi zapewne o tę samą osobę, co wymieniona w następnym biogramie. Źródła: [262]; [273].

Weigel Peter s. Jana (1892 1916 (?) 1937). Należał do diec. tiraspolskiej. Ur. na Powołżu. W 1921 był wikariuszem par. Mariental na Powołżu, późn. (1928) jej proboszczem. Był znawcą literatury niem. i obcej oraz organizatorem Niemców nadwołżańskich. Został aresztowany w Mariental 2.02.1930 i 18.06.1930 odesłany do więzienia na Butyrkach w Moskwie. 20.04.1931 sądzony był w grupowym procesie kikunastu księży niem. z Powołża w związku z powołaniem tam do życia w 1917 i działalnością KZN, uznanego przez władze sow. za kontrrew. i antysow. Wg akt sądowych razem z księżmi: Augustynem Baumtrogiem, Aloisem Kappesem i Josephem Beilmanem, należał do kierowniczej czwórki kontrrewolucyjnej organizacji [262 CAFSBRFNP], którą w opinii GPU był KZN, i organizował jego młodzieżową gałąź - Jugendverein. Wg listy więzionych w 1931 księży niem., sporządzonej przez bpa Pie-Éugene Neveu w Moskwie, przebywał w tym czasie w więzieniu w Jarosławlu n. Wołgą. 20.04.1931 na podstawie oskarżenia z art. 58-2, 58-4, 58-6 i 58-10 KK RSFSR został skazany na śmierć, z zamianą na 10 lat łagrów, licząc od daty 18.08.1930. W połowie 1931 znalazł się w łagrze na Sołówkach. Dn. 9.10.1937 został tam aresztowany, decyzją OSO Kolegium NKWD skazany na karę śmierci i 3.11.1937 rozstrzelany. Schematyzmy diec. tiraspolskiej z lat 19171919 nie wymieniają jego nazwiska. Por. biogram poprzedni. Źródła: [7: syg. 2ER 112]; [67]; [262].

Weinmeyer Leo (1884 1909 ?). Należał do diec. tiraspolskiej. Był absolwentem seminarium duch. w Saratowie. Studiował muzykę organową w Bawarii i w Wiedniu. Był późn. długoletnim organistą w katedrze saratowskiej. Od 1912 pracował jako filialista w Neu-Mariental (filia par. Liebental w gub. samarskiej, dek. Jekatierinosław). W latach 1921-1928 był administratorem par. Pfeifer, skąd zbiegł, zapewne na skutek zagrożenia aresztowaniem. Został aresztowany jako duszpasterz par. Obermonżur na Powołżu i w 1931 był więziony w Pokrowsku. Dalsze losy nie znane. Źródła: [7: syg. 2ER 112]; [15: 1917]; [67].

Weissenburger Klemens (1892 1917 1919). Ur. 23.11. Należał do diec. tiraspolskiej. Ukończył seminarium duch. w Saratowie. Od 1917 do jesieni 1918 był wikariuszem par. Köhler, a nast. (do 1919) wikariuszem par. Selz. Zastrzelony przez żołnierzy Armii Czerwonej w 1919 w tej parafii, razem z 107 ludźmi, którym podczas ich masakry dokonywanej przez wojska bolsz. na miejscowym cmentarzu chciał udzielać ostatniej pociechy rel. Źródła: [15: 1917]; [67]; [98, s. 13]; [262 CAFSBRFNP].

Welik Paweł s. Ignacego (1872 1903 1942). Ur. we wsi Polubicze, pow. Siedlce w b. guberni lubelskiej. Należał do diec. łucko-żytomierskiej. W 1895 ukończył gimnazjum w Warszawie i w 1899 wstąpił do seminarium duch. w Żytomierzu. Po jego ukończeniu 28.05.1903 otrzymał święcenia kapł. W latach 1904-1905 był wikariuszem par. Krasne w dek. Jampol (w 1918 liczyła 3602 wiernych), a nast. (1906-1910) administratorem par. Zbrzyż (w 1918 było w niej 2402 wiernych) w dek. kamienieckim. Od 15.03.1912 pracował jako administrator par. Kotelnia (w 1918 liczyła 3179 wiernych)) w dek. żytomierskim. Był tam nadal w 1925 i czasowo administrował także par. Leszczyn w tym samym dekanacie. W 1. poł. 1933 (zapewne także wcześniej i późn.) był administratorem par. Nowograd Wołyński (Zwiahel). Mieszkał przy ul. Szewczenki 34. Aresztowany został wg akt śledztwa 10.02.1935 (wg innych danych urzędowych 29.07.1935) razem z 10 innymi osobami z miejscowej parafii i oskarżony o to, że przez cały czas istnienia władzy sowieckiej był aktywnym wrogiem proletariackiej dyktatury; przy pomocy Rybaka tworzył w przygranicznych rejonach kontrrewolucyjne i faszystowskie grupy, z którymi prowadził kontrrewolucyjną robotę, mającą na celu osłabienie władzy sowieckiej na wsi; przechowywał w kościele narodowe chorągwie [chodziło o dawne chorągwie kośc. z rel. napisami w języku pol. R. Dz.]; [280]. Oskarżony został ponadto, że szerzył pogłoski o oderwaniu Ukrainy od ZSSR i przez ukrywanie części dochodów kościelnych przygotował fundusz pomocy osobom represjonowanym przez władze sowieckie, pragnącym przekroczyć granicę. Podczas grupowego procesu oskarżonych w sprawie przynależności do faszystowskiej kontrrewolucyjnej organizacji rzymsko-katolickiego i uniackiego duchowieństwa na prawobrzeżnej Ukrainie [263: 1994, nr 41, s. 4] przyznał się do działalności kontrrew., ale odrzucił oskarżenie, że miała ona charakter zorganizowany. Za ww. przestępstwa, przewidziane w art. 54-4 i 54-11 KK USSR, na posiedzeniu w dn. 14.05.1936 OSO NKWS USSR wydało na niego zaoczny wyrok 5 lat robót przymusowych w łagrach. Razem z nim na tym samym posiedzeniu i na podstawie tych samych punktów par. 54 KK USSR skazano organistę z par. ks. Welika w Nowogradzie Wołyńskim, Wacława Rybaka s. Kazimierza, ur. w Lublinie (1894). Ks. Welik odbywał karę w jednym z łagrów KARŁagu w Kazachstanie. Zwolniony 11.02.1940, nielegalnie przyjechał do Żytomierza i potajemnie zamieszkał na strychu domu na Michałówce przy ul. Kijowskiej, należącego do ukrytego bezhabitowego Zgromadzenia Sióstr Sługi Jezusa. Aresztowany został ponownie 10.07.1940 na skutek donosu. Kolegium Specjalne Obwodowego Sądu w Żytomierzu na posiedzeniu 26.10 tr. skazało go na śmierć przez rozstrzelanie na podstawie art. 56-10, cz. II oraz art. 80-1 KK USSR, z zamianą tego wyroku na 10 lat robót przymusowych w łagrach, oraz na 5 lat pozbawienia praw obywatelskich. Miał wtedy 68 lat. Dn. 30.04.1941 deportowany został do łagru w Kazachstanie razem ze skazanymi również na zesłanie (za pomoc ukrywającym się księżom) siostrami zakonnymi: Zofią Bratkowską i Eleonorą Jędrzejewską. Niektóre z sióstr tego zgromadzenia za rel. wychowywanie młodzieży i ukrywanie księży zostały w 1941 w Żytomierzu rozstrzelane. Ks. Welik zm. 12.03.1942 w czasie odbywania wyroku w łagrze i pochowany został na łagiernym cmentarzu katurskiego oddziału łagru, w którym przebywał. Na miejscu tego cmentarza leży obecnie wioska Iljiczowka, rej. Miczurin, obw. Karaganda. Zrehabilitowany razem z ww. organistą po 1989 na podstawie rozporządzenia Prezydium Rady Najwyższej ZSSR z 16.01.1989. Źródła: [7: syg. 2ER 176]; [23: 19041918, 19201925]; []; [145]; [155]; [218]; [253: 1994, nr 41, s. 4]; [262]; [277]; [280]; [286 (2)].

Wersocki Jan s. Jana (1888 1915 1937). Ur. 7.02 w Holszanach na Wileńszczyźnie. Należał do archidiec. mohylewskiej. Był absolwentem metropolitalnego seminarium duch. w Petersburgu. W 1916 był II wikariuszem par. św. Trójcy w Mińsku, od 1919 administratorem par. Zabiały w dek. Dryssa-Siebież, a nast. także par. Dryssa w gub. witebskiej na Białorusi. Pracował tam na początku 2. poł. lat dwudziestych. Aresztowany 8.08.1927 i 28.08 tr. skazany na podstawie art. 58-10 KK ZSSR na 5 lat robót w łagrach na Sołówkach, z końcem wyroku 8.07.1932. Przybył tam 2.01.1928. W czerwcu 1930 przeniesiony do łagru na wyspie Anzer. W związku z wykryciem w 1932 rzekomego zwartego antysowieckiego ugrupowania, istniejącego jakoby wśród więzionych tam 32 księży kat. (śledztwo objęło również kilka osób świeckich) - miało ono, według oskarżenia, prowadzić antysowiecką agitację, potajemnie odprawiać obrzędy religijne, utrzymywać nielegalną łączność z ludźmi na wolności w celu przekazywania im i za granicę wiadomości o charakterze szpiegowskim, na temat położenia katolików w ZSSR [262] - zarząd USŁag (ISO USŁag, OGPU LWO oraz OO ISO USŁag) 9.07.1932 w stosunku do jego osoby podjął następującą decyzję: Przedstawić akt oskarżenia z art. 58-10 KK i wystąpić z wnioskiem o zwiększenie wyroku do lat 10. Do chwili otrzymania decyzji trzymać na wyspach w izolacji od pozostałych księży [284]. Dn. 25.08.1932 zesłany na rok i osiem miesięcy do Ałma Aty w Kazachstanie. Wg listy A. Ponińskiego był tam w 1. poł. 1937. Formalnie aresztowany został tam 7.09.1937. Dn. 11.12.1937 decyzją Kolegium OSO NKWD ZSSR na podstawie art. 586 i 5810, cz. 2 KK RSFSR skazany został na śmierć (protokół nr 521). Wyrok wykonano 22.12.1937 w więzieniu NKWD w Ałma Acie. Wydział Konsularny Ambasady RP w Moskwie w piśmie do MSZ z 28.06.1938 podawał informację o jego ponownym aresztowaniu w sierpniu 1937. Źródła: []; [7: syg. 2ER 124]; [14: 19141917, 19231932]; []; [219]; [262]; [284].

Werycho Józef (1866 1891 ?). Należał do archidiec. mohylewskiej Ukończył metropolitalne seminarium duch. w Petersburgu. Był kolejno wikariuszem par. Twer (1894) w dek. moskiewskim (w 1918 liczyła 1000 wiernych), par. Tobolsk na Syberii (w 1918 liczyła 5 tys. parafian), a w latach 1900-1904 filialistą przy kościele św. Anny w Jekatierinburgu (filia par. Omsk), do którego w 1918 należało 1000 wiernych. Od 1906 był administratorem par. Starosielce w dek. Orsza na Białorusi, do której należały kaplice w Dymowie, Tacewie i Rieczkach. Od 1923 (być może wcześniej) pełnił obowiązki dziekana orszańskiego i miał pod opieką inne parafie pozbawione duszpasterzy. Na początku lat trzydziestych był administratorem par. w Witebsku, dokąd przybył z maleńkiej par. Wieliż w dek. witebskim. Na liście kilku księży pracujących na Białorusi w 1. poł. 1933 wymieniony jako aresztowany. Potwierdza to relacja b. parafian z Witebska. Dalsze losy nie znane. Źródła: [7: syg. 2ER 176]; [14: 18941917, 19231932]; [152].

Wieliczko Kazimierz s. Józefa (1859 1887 przed 1939). Ur. 1.01 na Litwie kowieńskiej. Należał do archidiec. mohylewskiej. Był absolwentem metropolitalnego seminarium duch. w Petersburgu. W 1902 pracował na stanowisku ekonoma Akademii Duch., a późn., od 1909, kapelana w kaplicy przy II Korpusie Kadetów (ul. Żdanowska 11-13) w Petersburgu. W latach 1914-1918 był kapelanem w szpitalach wojsk. i wśród jeńców wojennych. Mimo możliwości wyjazdu na Litwę pozostał w Rosji sow., uważając za swój obowiązek opiekę duszp. nad wiernymi. Od marca 1923 był administratorem par. św. Katarzyny w Petersburgu/Leningradzie, której kościół w 1928 uratował od zamknięcia w pierwszym okresie nakładania wysokich podatków. W miarę możliwości niósł pomoc ubogim. 10.03.1931 został wezwany do lenigradzkiego GPU, gdzie mu powiedziano, że musi wyjechać na zesłanie do Irkucka, i wręczono mu skierowanie na drogę, bez uzasadnienia tej decyzji i określenia terminu, na jaki został zesłany (w wieku 72 lat). Przybył tam 27.03.1931. W liście z 5.07.1933 do PCK w Moskwie pisał, że liczy 74 lata i miał dwa wylewy, których skutkiem jest sparaliżowanie lewej strony ciała. Od listopada do czerwca 1932 otrzymywał pomoc od Poselstwa Litewskiego w Moskwie. Późn. żył z jałmużny. Nieścisłe są informacje o jego aresztowaniu w 1930 i wyroku dożywotniego zesłania (wieczne posielenije). Wg Komunikatu Urzędowego Sekretariatu Arcybiskupa Metropolity Mohylewskiego (Warszawa 1931, nr 2, tekst powielany) został skazany na 3 lata zesłania i od 1 marca tr. mieszkał przy kościele w Irkucku (ul. Krasnej Zwiezdy 4/30). Pozostawał tam do momentu przewiezienia go do więzienia na Butyrkach w Moskwie w celu wymiany więźniów między Litwą a ZSSR. Miała ona miejsce na stacji granicznej Indra-Bigusowo (granica łotewsko-sow.) 19.10.1933. Bezpośrednio po niej przybył na Litwę, gdzie zamieszkał w domu księży emerytów w Strvininkai w diec. koszedarskiej. Dalsze losy nie znane. W 1939 już nie żył. Początkowo uważał się za Polaka, późn. za Litwina. Źródła: []; [5: syg. 10183, k. 14]; [14: 19021917, 19231932]; [67]; [84]; [88: 1931, nr 31, s. 492; 1933, nr 45, s. 712]; [262]; [321].

© 2001 Anna Sweda
http://www.kul.lublin.pl/dzwonkowski/w.html