Kamionka Strumiłowa, pow. kamionecki

Kamionka Strumiłowa Kamionka Strumiłowa (Dymoszyn, Kamionka Buska, Kamionka Bużańska) (po rusku' Kamenka Strumyiowa), miasto powiatowe w Galicji, 140 kil. na półn.-półn.-wschód od Lwowa a 26 1 kil. na płn. od najbliższej staoyi kolei Karola Ludwika w Zadwórzu, między 50°5' a 50°8* Ipółn. szer, i między 58' a 42°4' wsch. dług.od F. Na płn. od miasta leży Łapajówka i Jazienica polska, na wschód Jazienica polska i Tadanie, na płd. Tadanie, Krzywolanka i Derniów, na zach. Batiatycze (w pow. żółkiewskim). Cały obszar leży w dorzeczu Wisły za pośrednictwem Bugu, Bug płynie najprzód wzdłuż płd^wschod. granicy od wsch. na zachód, poczem skręca na płn.-zach. i płynie przez środek obszaru; następnie przybiera kierunek płn.. dzieli się na ramiona i wchodzi do Łapajówki. Znaczmejszym jego dopływem jest tutaj Kamionka (al. Sosnowiec) od lewego brzegu. Na małej przestrzeni płynie ona wzdłuż granicy a potem przez środek miasta od płd. na płn. i wpada do Bugu na pin* granicy obszaru. W dolinie Bugu i Kamionki leżą zabudowania miejskie i przedmiejskie.

Miasto zajmuje środek i ma w rynku kilka domów murowanych, ale większą część drewnianych; na lewym brzegu Kamionki leżą przedmieścia Bełzkie, Podzamcze i Lwowskie, na prawym brzegu Bugu przedmieście Zabużańskie. Zachodnia część obszaru wznosi się ponad dolinę znacznie wyżej niż część wschodnia i dochodzi w najwyższym swym szczycie, Kamiennej górze, 258 m. We wschodniej części czyni najwyższe wzniesienie 232 m., a ku krańcowi wsch. opada wzgórze Farastwo (al. Farastow) do 222 m. Miasto zajmuje powierzchnię 6/10 mili kw. Z tego przypada na obszar dworski 520 mr. roli ornej, 77 mr. łąk i ogr., 11 past.; a na własn. mniej. 2274 roli ornej, 276 łąk i ogr., 282 pastw. Grunta tutejsze urodzajne, po większej części czarnoziem. Według spisu z r. 1880 było 3571 ink. w mieście i na Podzamczu, 1096 na przedmieściu bełzkiem, 756 na łwowskiem a 684 na zabużańskiem, czyli razem 6107 a mianowicie 1590 obrz. rz. kat., 1641 gr. kat, 56 akatolików, 2820 izraelitów. Większa część ludności zatrudnia się rolnictwem, Między rzemieślnikami liczniejsi są szewcy, krawcy, kowale, tkacze, cieśle i garncarze. Do rozwoju przemysłu przyczynia się najbardziej młyn parowy i tartak parowy, a oprócz tego są tu jeszcze: gorzelnia, browar pospolity i cegielnia pospolita. Tutejszy tartak parowy o sile koni 30 wyrabia z drzewa sosnowego, dębowego i jasionowego deski i parkiety, konsumuje drzewa klocowego 2300, dostarcza gotowego materyału 1500 metr. kufo. Na początku w. XIX była tu sławna garbarnia, dziś rozwija się garbarstwo na mniejsze rozmiary. W XVI w. wyrabiano tutaj miecze, a w tymże wieku była także tkalnia na większe rozmiary. Z przywilejów nadanych przez Zygmunta III w r. 1589 okazuje się, że istniały podówczas w K. cechy: kuśnierski, szewski, tkacki, cech kowali, szychtyrzów, ślusarzów, bednarzów, rybaków, mieczników, siciarzów, pasamoników, stolarzów i tokarzów. Dziś (ok. 1880) zaginęły niektóre z tych cechów w zupełności, inne podupadły, w ogóle przemysł podupadł, Rybołówstwo w Bugu (węgorze) stanowiło dawniej znaczny zarobek mieszkańców miasta, na co posiadało miasto osobne przywileje, dziś brak odpowiedniego gospodarstwa stawowego zniweczył tę gałąź zarobku. Oprócz tego było do niedawnych czasów jaszcze w używaniu spuszczanie tratew Bugiem; dziś już i te ustało. Również i handel, oraz jarmarki i targi tutejsze nie bardzo są ożywione i niczem się nie odznaczają. Handlem zajmują się głównie żydzi, a bydło, sól, zboże, drzewo, poniekąd i ryby, są głównym artykułem handlowym. Targi tygodniowe odbywają się co drugi wtorek, jarmarki: 19 stycznia, 8 maja, 10 września. Stan czynny majątku miejskiego wynosi 162.148 «Łf stan bierny ^233. W r. 1881 było dochodu 7740 zł.

Kamionka jest siedzibą urzędu miejskiego, urzędu powiatowego, podatkowego II klasy, sądu pow., notaryatu, powiatowej komisyi szacunkowej, rady pow., poczty i telegrafu. Jest tu szkoła etatowa 5-klasowa męzka, 2 lekarzy, 2 chirurgów i apteka.

Kamionka jest także siedzibą urzędów parafialnych obrz. rzym. kat, należących do archidyecezyj lwowskich. Par. rzym. kat. należy do dek. gliniańskiego, należy do niej 38 wsi a mianowicie: Batiatycze, Berbeki, Budki, Czertynie, Dalnicz, Dornów, Gaik, Henrykówka, Horajec, Jagonin, Jazienica polska i ruska, Ignacówka, Konstantówka, Krasicze, Krzywuianka, Kupiczwola, Łany niemieckie, Łany polskie, Łapajówka, Maziarnia Gogułowa, Maziarnia Kamionecka, Neudorf, Nowystaw, Obydów, Podrudne, podzamcze, Różanka, Ruda, Sapieżanka, Sokole, Tłumacz, Turki, Zbaniów, Zbrońoe, Zdeszów, Zubów most, Zeldeo. Par. gr.-kat. ma filią w Sapieżance a należy do dek. buskiego. Jest tu starodawny kościół murowany (z r. 1471), fundacyi Jerzego Strumiłły, podkomorzego lwowskiego. Cerkiew parafialna w mieście pod wesw. Narodzenia N. M, Panny, druga filialna pod wezwaniem św. Mikołaja na przedmieściu. Cerkiew nowowzniesioną poświęcał d. 20 września r. 1882 kś. biskup Sylwester Sembratowicz.

W lustracyi starostwa kamioneckiego z r. 1766 czytamy między innemi, że wedle zeznań kś. proboszcza bywał dawniej na przedmieściu bełzkiem, przy bramie koło Gliniska (nazwa ornego pola do dziś istniejąca) kościółek św, Ducha, z gruntami do niego należącemi, który przez napady tatarskie spalono. W czasie lustracyi stał na tern miej* sou szpital i chałup cztery. Z tejże samej lustracyi dowiadujemy się, że istniała w K. jeszcze jedna cerkiew z klasztorkiem panien bazylianek, pod tytułem Zwiastowania N. M. P., fundacyi miejskiej. Do klasztoru należał o~ gród obok położony. W K. jest kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 1977 zł. Dawniejsza nazwa Kamionki była Dymoszyn (ob. Kronika Dzieduszyckich str. 38). Była to własność Jerzego Strumiłły. Nazwa Kamionki pochodzi stąd, że na tamtejszych polach i na pobliskich ku zachodniej stronie znajdują się ogromne bryły kamieni (narzutowych?). Przydomek Strumiłowa, pochodzi od właściciela Strumiły Jerzego, podkomorzego lwowskiego, który wieś przeistoozył na miasto, a r. 1471 fundował i uposażył kościół i parafią łacińską* Miastu nadawali królowie różnemi czasy prawa i przywileje. Z tych są najważniejsze: przywilej Zygmunta z r. 1509, ponawiający i nadanie prawa magdeburskiego; z r. 1539 nakładający opłatę za wywóz wina i przeznaczający tę opłatę na naprawę murów i obwarowanie miasta, i z r. 1642 polecający staroście,by nie bronił mieszczanom łowienia ryb w stawach wędą, sakiem i włókiem i by prócz dwu dni do roku, nie zmuszał ich więcej stawać przy sieciach podczas łowów, chyba gdy król lub jego następca zechce polować. Przywilej króla Stefana z r. 1578 ustanawia skład soli i drohobyckiej, kupcom zaś wiozącym ją na Wołyń nakazuje zatrzymywać się przez 3 dni w mieście. Ugodę mieszczan z żydami, dozwalającą tym ostatnim osiadać, domy nabywać i handlować, potwierdza Zygmunt III r. 1589. Tenże król nadał przywileje cechom kuśnierskiemu i szewskiemu a potwierdził artykuły cechów tkackiego, kowalskiego i innych, istniejących podówczas a wymienionych już wyżej. Próchnicki Jan, arcybiskup lwowski, przychyla się w r. 1627 do dawnych przywilejów królewskich i koncesyj arcybiskupów poprzedników swoich i pozwala żydom bóżnicę wystawić. Powolnie szwedzkiej wyrażają lustratorowie w r. 1662: „Dawniej "bywało domów 500, teraz tylko 90 osiadłych, domów żydowskich 16. Zamek leży pod samem miastem, wodą opasany w koło i parkanem obwiedziony, w pośrodku budynek, baszta od miasta gdzie pisarz zamkowy mieszka a obok druga baszta, przez nią wjazd." Z upadku tego nie dźwignęło się już miasto, bo lustracya z r. 1766 podaje: „Domów katolickich zajezdnych wygodnych nie ma, handlów mieszczanie żadnych nie mają „magis araturae et piseatnrae quam mercaturae dediti", ropą tylko do smarowania wozów, która się w lasach starość, robi w rynku handlują. Dm. małych kat. w rynku 6S chałup zatylnych67, placów pustych z ogr. 39. Na przedmieściach gospodarzów gruntów. 108, zagrodników 52; domów żydowskich w rynku zajezdnych 29, niewjezdnych i zatylnych 57. Zamek bywał niżej folwarku pod miastem nad rzeką Kamionką; ten od lat kilkunastu rozebrany i zniesiony."

Kamionka była dawniej miastem królewskiem ze starostwem niegrodowem i należała do ziemi lwowskiej a województwa ruskiego.
Starostami kamioneckiemi byli między innymi:
1441-1502 - Jerzy i Elżbieta Strumiłło
1513 - Piotr Zborowski wojewoda krakowski
1534-1543 - Jan Kolla z Dalejowa
1454-1547 - Jan Rychcicki, arendarjusz
1553-1563 - Jordan Spytek z Zakliczyna, kasztelan sandomierski
1571 -1580 - Piotr Zborowski woj. sandomierski
1580 - Jan Zdorowski
1593 - Franciszek Rylski, wielkorządca krakowski
1608 - Ks. Michał Korybut Wiśniowiecki
1611-1620 - Stanisław Żółkiewski, hetman wielki koronny
1631-1633 - Łukasz z Bnina Opaliński
1633-1635 - Konstanty Korybut Wiśniowiecki, starosta czerkawski
1637 - Eufrozyna z Tarnowa Wiśniowiecka
1648 - Gorajski Antoni, kasztelan chełmski
1649 - Hieronim na Radziejowie Radziejowski
1755 - Michał Rzewuski, wojewoda podolski
1759 - Franciszka z Cetnerów za przywilejem Augusta III z. dn 25.9.1759
Do starostwa, tego należały: miasto Kamionka Strumiłowa z prow, 9832 złp. z czego kwarta 2333 złp., folwark Podzamcze Kamioneckie z prow, 291 złps; wsie: Jazienica łabużańska z prow. 456 złp., Obydów z prow. 376 złp., Łany z prow. 664 złp., Dernów s prow. 996 złp,, Ruda z Jasienicą Rudeńską z prow. 2932 złp.; miasteczko Dobrotwór, które ua sejmie r. 1764 ze starostwa buskiego do kamioneckiego przydzielono z prow. 6400 złp. i wieś nowa Strychanka z prow. 510 złp. Należało także do starostwa wójtostwo ze wsią Łapajówką za przy w. Augusta KI z 7 lutego 1736 r. z prow. 469 złp. Starostwo z przyległościami i wójtostwem oddano w skutek układa z Ignacym hr. Cetnerem 1 kwietnia 1787 r., temuż, jako częściowy ekwiwalent za dobra Nadworne dla soli zajęte. Lustracya starostwa kamioneckiego i jego przyległości, odbyta w r. 1766, wydrukowana jest w „Dodatku tygodniowym do Gaz. lwow. z r. 1869 w nr. 14, 15, 16, 17, 18, 20, 22 i 23.

W Kamionce znajdywano rozmaitemi czasy sprzęty wojenne, naczynia gliniane i inne narzędzia. Stary koncerz 1 z krzywą rękojeścią z żelaznym nagłówkiem i i urna tutaj znaleziona znajdują się w muzeum Ossolińskich we Lwowie. Herb miasta: w niebieskiem polu trzy czerwone kamienie w złotej oprawie, z tych dwa u góry w pewnem oddaleniu od siebie a jeden u dołu pod przestrzenią S oddzielającą dwa pierwsze.
[SGKP]

Album grobów z Kamionki Strumiłowej