Bircza, Biercza, m., pow.. dobromilski, przy trakcie przemysko-sanockim, niegdyś wś Nowobród zwana, słynęła niegdyś z jarmarków, dziś z warsztatów płócienniczych.
Ma dwie parafie i szkołę trywialną. Parafia katol. istniała pierwej w Boguszówce; 1478 tu przeniesiona, a już w 1483 działał tu szkoła parafialna[2]. Liczy 2579 wiernych. Obecny kośc. katol. z drzewa, 1743 zbudowany.
Dekanat gr. kat. birczański. dyecezyi przemyskiej; ma 19 parafij: Bachórz, Brzózka, B., Hłudno, Hłumcza, Dobra, Dubiecko, Izdebki, Iskań, Końskie, Lipa, Lubna, Pałowkoma, Piątkowa, Ruska wieś, Siedliska, Ulucz, Jabłonica Ruska, Jawornik Ruski; liczy wiernych 22428. Par. gr. kat dek. t. n. z filiami: Stara B., Wola Korzeniecka, Rudawka i Kotów dusz 2067 dusz.
Do lipca 1876 w B. mieścił się urząd powiatowy, w owym czasie przeniesiony do Dobromila. Ówczesne starostwo birczańskie (Galicya) miało przestrzeni 15 mil kw., mieszkańców 52322, osad 96, gmin 91 [SGKP]
(opis ok. 1880 r) Dwór był obszerny kilkunastopokojowy, architektury dość pospolitej, gdy zaś dostawiono za czasów generała od strony wjazdu dwie baszty zyskał na okazałości i nazywano go odtąd "Chateu Bircza". W jednej z tych baszt wisiały obrazy malowane przez malarzy bawiących chwilowo w Birczy. jeden z nich, pędzla Jarosiewicza, przedstawiał pana Stanisława w pięknym generalskim mundurze, z którym to ubiorem nie rozstawał się pan Kowalski. Na to piękne umundurowanie składały się: granatowa bluza zwana "Atyllą", z bogatym złotym szamerunkiem, czerwone spodnie, węgierskie buty, i nadewszystko najwspanialsza burka również bogato szamerowana. Duży obraz malowany przez Bieszczada, przedstawiał scenę z "Potopu", w której występuje Roch Kowalski. Generał żartobliwie mówił, że to jego protoplasta. Wisiały też jakieś inne obrazy. Dom otaczał park niewielki lecz staranni utrzymany. W nim mnóstwo kwiatów i cienista kręta aleja prowadząca do wielkiej altany. Na środku obsadzonego kwiatami basenu biła wysoka fontanna, z drugiej strony przy wejściu na werandę stał szpaler drzewek cytrynowych w wazonach. W takim otoczeniu mieszkali sobie spokojnie i żyli szczęśliwie siostra z bratem. Pani Augusta dla wszystkich jednakowo uprzejma ubrana czarno lub biało - innych sukni nie uznawała - oznaczała się niezwykłym taktem, wesołością i pogodą. Dla młodzieży urządzała stale bale, wieczorki, proszone obiady, wycieczki i przejażdżki. Nic dziwnego że młodzież przepadała za nią. [Jana Porembalskiego wspomnienia z birczańskiego - maszynopis]
Bibliografia
[1][SGKP] [2] Pelczar Roman, Sieć łacińskich szkół parafialnych w ziemi przemyskiej i sanockiej od XIV w. do 1772 r., w: Rocznik Pzemyski 1992
Wykaz osób zamordowanych w tej miejscowości w latach 1939/1947.
Władysław Adamski mord: 45/47 Andrzej Babiczek mord: 45/47 Bronisław Banasiak mord: 45/47 Wiktor Baryla wiek: 60 mord: 23.10.45 Andrzej Baryła syn Antoniego wiek: 41 mord: 15.12.44 Stanisław Bednarek mord: 45/47 Tadeusz Bednarek st.szer. mord: 45/47 Władysław Bohdanowicz mord: 45/47 Zbigniew Bojanowski mord: 45/47 Zbigniew Bołanowski por mord: 45/47 Stanisław Budnik mord: 15.12.44 Jan Chycek mord: 45/47 Stanisława Cichońska córka Marii wiek: 30 mord: 23.10.45 Konstanty Cieszko mord: 45/47 Jan Deja mord: 45/47 Wilhelm Dobrzyński mord: 15.12.44 Julian Drożdziewicz mord: 45/47 Aleksander Dybarski mord: 45/47 Maria Gach mord: 1502.45 Kazimierz Gawdzis (Prawdziś) mord: 45/47 Stanisław Gaweł mord: 45/47 Wacław Gawryjałowicz mord: 45/47 Władysław Gąska syn Zofii wiek: 19 mord: 45 Zofia Gąska wiek: 42 mord: 45 Leon Gierek (Cierek) szer.syn.Władysława wiek: 25 mord: 2.04.46 Katarzyna Harłacz wiek: 37 mord: 45 Witold Hryniewicz kpt.syn Feliksa wiek: 36 mord: 23.10.45 Jakub Hutman syn Antoniego mord: 08.10.44 Marian Izdebski mord: 45/47 Mieczysław Jagielski mord: 45/47 Marian Jagier mord: 45/47 Henryk Jarecki mord: 45/47 Piotr Jarmalak mord: 45/47 Stanisław Jarzec syn Jana mord: 31.07.45 Władysław Jasionowski mord: 45/47 Jan Karp kpr. Syn Ignacego wiek: 22 mord: 2.04.46 Tadeusz Kołcz syn Stanisława wiek: 22 mord: 17.03.45 Aleksander Kołotko mord: 45/47 Stefan Kozimór milicjant mord: 45 Józef Kozłowski chor. Syn Stanisława wiek: 24 mord: 2.04.46 Kazimierz Krasiński mord: 45/47 Konstanty Kuchta szer.syn Bolesława wiek: 35 mord: 23.10.45 Antoni Kuklin mord: 45/47 Stanisław Kulesza szer. Syn Pawła wiek: 25 mord: 2.04.46 Stanisław Lastawski mord: 45/47 Edward Laszkiewicz syn Piotra wiek: 29 mord: 12.07.45 Edward Laszkiewicz milicjant mord: 45 Romuald Lepczyk mord: 45/47 Jan Linczowski syn Stanisława wiek: 21 mord: 31.07.45 Józef Linkiewicz milicjant mord: 26.06.46 Antoni Maczonis mord: 45/47 Tadeusz Matuszewski mord: 45/47 Jan Mika mord: 45/47 Edward Miraszewski mord: 45/47 Jerzy Mizgier mord: 45/47 Jarosław Morozek mord: 45/47 Wilhelm Nachman wiek: 23 mord: 10.45 Bolesław Nowak szer.syn Bolesława wiek: 21 mord: 22.10.45 Stanisław Pacławski mord: 45/47 Józef Pakula mord: 45/47 Józef Pietko mord: 45/47 Jan Pietras mord: 45/47 Henryk Pietrzak mord: 45/47 Józef Poderys mord: 45/47 Stanisław Polak sierż.syn Józefa wiek: 39 mord: 22.10.45 Józef Purwin vel Gurwin mord: 45/47 Józef Pyzacki milicjant mord: 19.03.46 Andrzej Robliczek mord: 45/47 Aleksander Ryncewicz mord: 45/47 Józef Rynkiewicz mord: 45/47 Władysław Sidor mord: 45/47 Jan Skaradzinski mord: 45/47 Wojciech Słunicki syn Stanisława wiek: 24 mord: 2.04.45 Stefan Sokołowski mord: 45/47 Ireneusz Surma mord: 45/47 Kazimierz Szczepański mord: 45/47 Katarzyna Szelewa córka Wojciecha wiek: 53 mord: 19.06.45 Piotr Szpak milicjant mord: 19.03.46 Tadeusz Szpak milicjant mord: 19.03.46 Tadeusz Trznadel syn Marii wiek: 19 mord: 23.10.45 Maria Trznadel (Cichońska) wiek: 62 mord: 23.10.45 Władysław Turczyk milicjant mord: 45 Piotr Ugarenko/Magarenko mord: 45/47 Kazimierz Ujma mord: 45/47 Jan Wardak mord: 45/47 Tadeusz Wasiewicz syn Antoniego wiek: 27 mord: 23.10.45 Olgierd Waśkiewicz mord: 45/47 Stefan Węgielski mord: 45/47 Albin Wilhelm syn Władysława wiek: 23 mord: 10.45 Józef Wojciechowski mord: 45/47 Leon Wojciechowski st.sierż mord: 19.03.46 Stanisław Wojciechowski mord: 45/47 Władysław Wojtasinski mord: 45/47 Stanisław Wójtowicz syn Michała wiek: 28 mord: 23.10.45 Mieczysław Zach mord: 45/47 Cezary Zioła mord: 45/47
Źródło: 1. Tytuł „Martyrologia polskiej ludności w województwie lwowskim w latach 1939-1947. Zbrodnie popełnione przez nacjonalistów ukraińskich". Autor: Stanisław Jastrzębski. 2. pismo "Na rubieży".