Rozłucz, pow. turczański

Rozłucz, wś, pow. turczański, 13 Mm. na płn.-zach. od Turki, 9 kim. od urzędu poczt. w Łopuszance Chominej. Na płn. leżą Rypiany i Jasienica Zamkowa, na wach. Wołosianka Mała, na płd.-wsch. Jawora, na płd. Szumiacz i Przysłóp, na płd.-zach. Wołcza, za zach. Smereczka. Wieś leży w dorzeczu Dniestru za pośrednictwem jego dopływu Rozłącza al. Jasienicy. Zabudowania wiejskie, leżą w dolinie górnego biegu potoku. Na granicy płd. wznosi się góra Rozłącz do 933 mt. (znak triang.), na zach. „Terkaliwski" do 892 mt., na płn. Kochanowice do 717 mt. Wschodnią część wsi przebiega gościniec staromiejsko-turczański.

Własn. większa ma roli ornej 22, łąk i ogr. 14, past. 11, lasu 1587; własn. mniej, roli ornej 2055, łąk i ogr. 142, past. 382, lasu 103 mr. W r. 1880 było 188 dm., 1049 mk. w gm., a mianowicie 122 rzym.-kal, 880 gr.-kat., 47 izrael.; 23 Polaków, 894 Rusinów, 132 Niemców. Parafia rzym.-kat. w Tarce, gr.-kat, w miejscu, dek. żukotyński, dyec. przemyska. We wsi jest cerkiew drewniana, niedawno zbudowana, poświęcona dnia 7 listopada 1876 r. Metryki ma cerkiew od r. 1775. Jest także szkoła etat. jednoklasowa. Tutejszy tartak wodny o jednym gatrze i jednej pile przerabia rocznie §20 metr. kub. drzewa a produkuje 200 metr. kub. desek. Za czasów Rzplitej należała wieś do dóbr koronnych, krainy rozłuckiej, w ekonomii Samborskiej a ziemi przemyskiej.
Oprócz tej wsi należały do krainy rozłuckiej: Przysłóp, Wołcza, Żukotyn, Smereczka, Rypianka, Dniestrzyk Dubowy, Jabłonka Wyżna czyli Dubowa, Jabłonka Niżna, Tureczka Słopuścianka lub Niżna, Tureczka Matenczyna lub Wyżna.

Zygmunt III nadał R. za zasługi rycerskie Prokopowi Nowickiemu, rotmistrzowi; po wygasłem jego potomstwie wróciła do skarbu. W lustracyi z 1686 (Rkp. Ossol. Nr. 1255, str. 144 nn.) czytamy: „Wieś Rozłucz al. Borysowa Wola, ma łanów 171/4, między tymi hajducki łan jeden, wójtów. 2, popowski 1. Czynsze na św. Michał: kuchenne, stroźne, żyrowszczy-znę, kopy hajduckie, zasady zborowe tak płacą jako wieś Wołcze.

Czynsze na św. Marcin: Czynszu głównego z łanu każdego płacą zł. 5 i po szelągu; za wołu płacą z każdego łanu zł.
1. Za kopy hajduckie także płacą z łanu zł.
2. Z potoka Piczerowskiego gromada płaci zł. 100.
Z lasów nowo przysądzonych gromada płaci zł. 6.
Od chyżników dwóch dają od każdego po gr. 12.
Z pustych, koszonych łanów dają z każdego po zł. 6. Owies, kury, gęsi tak dają z każdego łanu jako wieś Wołcze.
Z wójtowstwa za pokłon i stacyą, także z karczmy dają czynszu zł. 2 gr. 6.

Czynsze na św. Wojciech: kuchenne, strożne, kopy hajduckie, za jagnię i jarząbki, owies, kury, gęsi, za barana kuchennego i baranka jednego, jajca, dań owczą tak płacą jako Wołcze, drzewo i robotników także wysyłają z łanu każdego jako wieś Wołcze". O kramie rozłuckiej podaje wiadomość ten sam rękopis (str. 141 do 150). W inwentarzu z r. 1760 (Rkp. Ossol. Nr. 1632, str. 198) czytamy: „Ta wieś osiadła na łanach 161/4. Yidelicet: sianych łanów 10, koszonych 3, pustych 3 Vi* Zosobna wójtowskich 2, wolni-czego J/a> popowski jeden, hajducki seu sołtyski jeden. Chlebnika ad praesens znajduje się Nr. 55. Czynsze tej wsi (wymienione szczegółowo) czynią 432 zł. 5 gr. Ad haec wójtowstwa półtora łanu posessor Imć Pan Antoni Wólczański, na które prawo produxit, vigore którego do kasy płacić ma dwiema ratami, pierwszą na św. Marcin, drugą na św. Wojciech zł. 358 gr. 15, tudzież hybernę na gardekurów JKr. Mości atque alia onera fundi ferre tenetur. Pół łanu wójtowskiego posessores Jmć PP. Rozłuccy prawa non produxe-runt, jednak płacić mają czynszu zł. 2 gr. 6, oraz hybernę na gardekurów JKr. Mości i inne onera fundi. Z wolniczego pół łanu Jmć Pan Wólczański płacić powinien do skarbu czynszu zł. 16 gr. 15. Lasy tej wsi: Las od Wołosianki Małej, nazwany Puziat, w nim drzewo jedlina i topolina. Las od Jaworowa i Szumiaczego, nazwany Platerych i Rozłącz-ka, bukowy i smerekowy. W spisie dokumentów znajdujących się w archiwum guberaial-nem Iwowskiem, sporządzonym w r. 1787 (Rkp. Ofl8. Nr. 2837) czytamy na str. 70: „A. 1511 ipso die decollationis Sancti Joan-nis. Samboriae, Faeultas Magnifici Odrowąż Provido Borysz Sculteto locandi villam in vastitate, in silwa Rossen, sub monte dieto Rozłuczem circa rivulum dictum Roschony, Bowien appellandam. In qua ad Scultetiam area integra una, cum pratis, campis ac atti-nentiis, molendino extruendo, einolumentisque percipiendis, ac duorum dierum laborum sub-ditatium, scilicet arationis et falcastrationis, datur. Ratione quorum Scultetus, pro quali-bet bellica expeditione (cum solus ipse servire renuerit) unam sexagenam pecuniarum solve-re tenetur, praecisis dationibus, per subditos aliarum villarum, Scultetis suis praestari solitis. Oujus per Sigismundumfacta con-firmatio Cracoviae, die dominico, antę festum Sancti Jacobi A. 1519". Na str. 71 czytamy: „A. 1567. fer. secunda post dominicam Rogationum. Petricoviae. Privilegium Sigismundi Augusti Michaeli Sculteto datum. Quo molendinum cum torquatili inferius villae Rozłucz alias Bowien, in fundo ejusdem villae, in flumine Jasiennica, et in rivulo Stary Poto -czek dieto, ubi yidelicet isti duo rivuli su-perius specificati confluunt, cum taberna, uno laneo agri ex opposito aliorum, agrorum Scultetialium eonfertur". Na str. 71 czytamy następnie: „A. 1534, fer. quinta post festum undecim milia Yirginum. Samboriae. Popo-natum in villa Boryszowa Wola Magnificus Odrowąż Religioso Lazar, cum una integra area alias dworzyszcze Ecclesiae rit. gr. Tituli Nativitatis Beatissimae Virginis Mariae, salvo censu floreni unius, quotannis per Popones praestando confert'4. W rewizyi praw etc. z r. 1756 (Dod. mieś. do Gazety lwowskiej 1872, t. I, str. 157) czytamy: „Ta wieś ma łanów 17*4, to jest sianych 12, koszonych 2, pustych 372; z osobna wójtowskich 2, wolni-czy 1, hajduczy 1, cerkiewny 1. Duchowny adpraesens 1, chlebnika gromadzkiego 57, po-powiczów 5, syłtysów 3. Posessorami wójtowstwa Jmć Państwo Wólczańscy. Produkowali przywilej Augusta III w Warszawie d. 30 października 1760 r. urodzonym Franciszkowi i Agnieszce Barbarze Wólczańskim, bratu i siostrze rodzonym, na toż wójtowstwo cum omnibus usufructibus et pertinentiis ad vitae eorum tempera cum censu annuo incor-porato zł. 358 nadany, mocą którego posiadając, mają z karczmy, młynów i innych powinności i użytków rocznego prowentu demptis oneribus fundi ac censu suprascripto incorpo-rato zł. 800. Łan wolniczy post extincta fata uprzywilejowanych posesorów przywłaszczyli go do posesyi swojej wspomnieni wójtówstwa posesorowie mieniąc go być gruntem Gorolowina zwanym, z którego jako za osobliwem prawem dawniej chodzącego distinctim importują skarbowi zł. 16 gr. 15. Sołtysi łanowi regimentu Rzplitej uczciwi Iwan Lepisz, Jurko Mazurk, Fedio Hurnicz, posiadają gruntu ćwierci dwie i pół, a ćwierć jedne i pół gromada opłaca. Prawa żadnego nie produkowali na łan takowego sołtystwa'4. Przywilej Augusta III na wójtowstwo w R. podany jest w całej osnowie w dod. mieś. do Gaz. lwów., 1872, t. I, str. 191).

[Lu. Dx. w: SGKP]