Buczacz - 354 m npm. Do miasta 2 km, dorożka 1 K. Dworzec leży na wyżynie podolskiej, miasto o 100 m niżej w jarze Strypy.
Buczacz należy do starych grodów ruskich - istniał już w XII w. W historii zasłynął niekorzystnym dla Polski traktatem w r. 1672, którym Kamieniec Podolski z częścią Podola dostał się Turcyi. W XVIII wieku był rezydencyą słynnego z dziwactw Mikołaja Potockiego, starosty kaniowskiego; zbudował on tu szereg pięknych budowli, jak ratusz, cerkiew Bazylianów i św. Pokrowy, kościół farny, zrestaurował zamek. Dziś liczy Buczacz 13 000 mieszkańców (3500 Polaków, 2000 Rosjan i 7500 Żydów), ma gimnazyum i kilka szkół fachowych. Położenie miasta typowe dla Podola w głęboko wciętym jarze Strypy. Domki rozłożyły się na stokach jaru jedne nad drugimi co daje miastu malowniczości, szczególnie w piątek wieczorem (szabes), gdy w okienkach zabłysną setki świateł. Zresztą miasto bardzo ściśnione jest dość brudne; żargon nawet w ustach gimnazjalistów i pensyonarek, dominuje na ulicach zarówno nad językiem polskim, jak ruskim. Środek Rynku zajmuje ratusz, którego cała piękność nie może się uwydatnić, gdyż Rynek jest tak ciasny, że tworzy jedynie cztery, biegnące dookoła ratusza uliczki. Budynek ten zbudowany w XVII w. przez Mik. Potockiego, jest najpiękniejszym świeckim budynkiem rokokowym w Galicyi. Mnóstwo zdobiących go dawniej rzeźb zniszczył pożar w 1865 r., pozostały tu jedynie ich resztki na fasadzie. Wyobrażały one prace Herkulesa. Front zdobi herb Potockich. Dawna ornamentyka okien zachowała się tylko u niewielu. Czworoboczna wieża z galeryą. Fundacyi M. Potockiego (1763) jest także kościół farny, zawiera on pamiątki wojen tureckich (moździerze, kule, działa), w archiwum przywileje królów polskich. Na drugim brzegu Stypy, na znacznym wzniesieniu leży cerkiew Bazylianów, barok, o dwóch wieżach z kopułą, fundacyi M. Potockiego (1770). Freski z XVIII w. ostatnimi czasy zabielono, usunięto z ołtarza cenny tryptyk, a z cerkwi portret fundatora. Przed cerkwią figury barokowe św. Onufrowego i Matki Boskiej; nad wejściem herb Potockich Pilawa. (...)
Po drodze z dworca widać na stromem wzniesieniu nad Strypą ruiny zamku. Zbudowany w XIV w., w r. 1672 zdobyty przez Turków został oszczędzony jako czasowa siedziba Mahometa IV, a zburzony dopiero w r. 1676. Odnowiony w XVIII w. był rezydencyą Mikołaja Potockiego. W XIX w. sprzedali go Kajetan i Paweł Potoccy żydom na materyał budowlany; ocalało jedynie kilka fragmentów ściany południowej. We wschodniej ścianie zamurowany otwór do piwnic. Z ruin piękny widok na miasto. (...)
