Bohoniki - cmentarz - woj. podlaskie, pow. sokólski

Do połowy XVIII wieku cmentarz mieścił się w środku wsi. Z powodu wydobywania żwiru teren uległ znacznej dewastacji i pozostało tam niewiele kamieni nagrobkowych świadczących o miejscu spoczynu pierwszych osadników tatarskich. Teren ten jest obecnie ogrodzony i zaopatrzony w odpowiednią tablicę informacyjną. Obecny cmentarz muzułmański (mizar) został usytuowany na wzgórzu nie opodal wsi w kierunku wschodnim. Okalający go solidny mur, okazała metalowa brama z półksiężycem u szczytu-to powojenne dzieło i przejaw pietyzmu dla tego zabytku. Cmentarz ten został założony w II połowie XVIII wieku. Świadczą o tym nieliczne zachowane z tego okresu kamienie nagrobkowe z wyrytą datą roczną. Najstarszym odnalezionym nagrobkiem jest kamień z wyrytą datą 1751 r. W starej części nagrobki są porozrzucane i pochylone. Stare mogiły są obłożone po bokach kamieniami i mają dwa kamienie nagrobkowe: większy u głowy z zatartym już nieraz napisem, mniejszy zaś u stóp zmarłego. Cała mogiła jest obstawiona trzema rzędami kamieni i ukierunkowana w stronę Mekki. Mogiły, poza nielicznymi wyjątkami, są nieogrodzone na znak równości wszystkich ludzi. Wiele mogił jest już dziś niewidoczna. Pod wpływem czasu kamienie osiadają coraz głębiej w ziemię. Proces wietrzenia granitowych kamieni nie sprzyja zachowaniu wyrytych inskrypcji, zawierających daty roczne, a w wielu wypadkach dzienne, z często dołączoną inskrypcją w języku arabskim.

Tatarzy przebywający w otoczeniu chrześcijańskiej większości, ulegali procesom asymilacyjnym. Na niektórych nagrobkach umieszczane są zdjęcia. Wśród XIX wiecznych pomników nagrobkowych zauważyć można, iż niektore posiadają napisy w języku rosyjskim. Spowodowane było to wprowadzeniem zakazu używania języka polskiego przez władze zaborcze. Na terenie mizaru zachowało się sporo XIX wiecznych pomników. Wśród nich wyróżniają się oddzielone ogrodzeniem mogiły rodów np. Jasińskich, Buczackich. Jednym z ciekawszych XIX wiecznych pomnikow jest pomnik Krynickiego wykonany z żeliwa.

Nowsze mogiły przypominają swym wyglądem chrześcijańskie. Są to szlifowane i ciosane pomniki z różnego kamienia. U góry mają półksiężyc z gwiazdką, a niekiedy stylizowany werset koraniczny, najczęściej zawierający formułę: "W imię Boga miłosiernego i litościwego”.


za - Edyta Kazimierowicz http://edytakaz.zabytkisakralne.pl/