Gryf

Zawołanie: Po trzy na gałąź; Świeboda

W polu czerwonym gryf srebrny, klejnot – poługryf z trąbą złotą, znany w tej formie od 1366. Wcześniej ród używał różnych choć zbliżonych form godła, znanych np. ze znaków dwóch Marków, i Klemensa (wszyscy trzej to wojewodowie krakowscy w latach 1225-44).

Najstarsze notowanie 1366 - pieczęć Pełki - sędziego sandomierskiego. W źródłach pisanych od 1401.

Za protoplastę Gryfitów uznaje się Jaksę (Klemensa) z Miechowa, ur. ok. 1110 zm. 27.2.1176 , utożsamianego z Jaksą z Kopanicy. Jaksa w 1162 odbył wyprawę do Jerozolimy, założył następnie klasztor bożogrobców w Miechowie. W 1145 ożenił się z Agapią Dunin c. Piotra Włostowica Dunina ze Skrzynna i Marii (córki Olega Michała Rurykowicza). W wianie za żonę dostał liczne ziemie w krakowskiem. Być może jego wnukiem był Teodor (Czomber, Cedro, Chader, Czader) ur. ok. 1177, zm. ok. 1238. 1222-3 kasztelan kruszwicki, 1231 wojewoda krakowski. stronnik Henryka Brodatego. Do XI.1231 palatyn w imieniu Władysława III. Od 1234 prowadzi akcję osadniczą na Podhalu, m.in. zakłada Nowy Targ. Również Gryfitą jest Klemens III Jaksa z Ruszczy zm. 1256, syn. Sulisława, który wraz z Bolesławem Wstydliwym walczył z Konradem Mazowieckim, 1232 pomógł w ucieczce Grzymisławie i Bolesławowi Wstyd. z Sieciechowa, gdzie był więziony przez Konrada. wojewoda opolski, kasztelan oświęcimski (jego rodzina, lub krewni, od okolicznych Branic przyjęli nazwisko Braniccy), założył klasztor w Staniątkach, kasztelan krakowski. Jego żoną była Recława c. Zbrosława kaszt. opolskiego.

(Na temat identyfikacji Jaksy z Michowa i Jaksy z Kopanicy w publikacjach m.in. Katalog biskupów krakowskich, Jan Długosz, S. Nakielski w Miechovia sive Promptuarum antiquitatum, J. Bieniak "Polska elita polityczna XIIw., K. Mosingiewicz "Jeszcze o zagadce Jaksy", J. Rajman "Dominus comes princeps. Studia o Jaksach w XII wieku, R. Kiersnowski "Jaksa i jego monety", • Marek L. Wojcik, Rod Gryfitow do konca XIII wieku, M. Cetwiński, Rycerstwo Śląskie do końca XIII wieku

Gryf spotykany jest już w dawnych zapiskach „Klejnotach” Długosza, „Stemmata Polonica”, herbarzu Złotego Runa, „Codex Bergshammar” i herbarzyku Marka Ambrożego.

Rodziny należące do herbu: Aksamitowski, Aksentowicz, Andronowski, Andrzejkiewicz, Andrzejkowicz, Ankowski, Babowski, Batowt, Bawołowski, Bąkowski, Bąkowski-Jaksa, Behme, Belicki, Beliski, Bełhacki, Bełzki, Będa, Bielicki, Bielski, Bieniaszewski, Bieniażewski, Bilański, Bitowt, Bitowtowicz, Bober, Bobowski, Bobriński, Bobrowicz, Bogatko, Bokowski, Bońkowski, Borkowicz, Borzesławski,, Borzysławski, Botowicz, Botowt, Bóbr, Brajczewski, Branicki, Brański, Braun, Broniecki, Broniec, Bryliński, Brzeziński, Brzeźnicki, Brzeżnicki, Bubowski, Burnejko, Burzyński, Butowt, Buttowt, Butowicz, Butowt, Bykowski, Ceder, Cedro, Cedrowicz, Cedrowski, Chamiec, Chamski, Charzewski, Chicki, Chłądowski, Chłędowski, Chomski, Chrapkowicz, Chroniowski, Chronowski, Chycki, Chyćko, Ciepielewski, Ciepielowski, Cikowski, Cykowski, Czajański, Czajęcki, Czaykowski, Czepielewski, Czepielowski, Czykowski, Dębicki, Dobek, Doberski, Dobkiewicz, Dobko, Domaradzki, Dowiat, Dowiatt, Dziwisz, Gąbski, Gedajmin, Getkin, Getko, Gębski, Gędka, Giedczycki, Giedczyński, Giedecki, Giedmin, Giedymin, Giedziński, Gienk, Gienko, Gierntowt, Giesztowt, Gładysz, Gładyszewski, Głuchowski, Gołąbek, Gosicki, Goszycki, Grefkowicz, Gregorowicz, Grodzicki, Gross, Gruźdź, Gryczka, Gryffin, Gryfin, Grynkiewicz, Grzywaldzki, Grzywladski, Gubin, Gumieniecki, Gunther, Gustkowski, Gwoździowski, Haczewski, Hausman, Hronowski, Hromyk, Hromyka, Hroznowski, Hrydzicz, Ilsinger, Iżyron, Jaksiński, Jakszewicz, Jarken, Jarmołowicz, Jaworski, Jawoysz, Jawszyc, Jaxa, Jencewicz, Jeńcewicz, Jezierski, Kański, Karpowicz, Kawecki, Kawęcki, Kawiecki, Kąsieński, Keller, Kępski, Khański, Kicki, Kiertut, Kijański, Kijeński, Kilski, Kleszczewski, Kleszczyński, Klewszczyński, Klimontowicz, Kober, Kobr, Kobro, Kołaczkowski, Kołucki, Komarnicki, Komornicki, Komorowski, Konarski, Korabka, Kosmynowski, Kosmyszewski, Kossowicz, Kośficz, Kośmierzowski, Kośminowski, Kotkowski, Kowalewski, Kowarski, Krobanowski, Kromołowski, Krukowski, Kruszewski, Kruszowski, Krynicki, Krzeczewicz, Krzeczowicz, Krzeszowicki, Krzeszowski, Krzyszewski, Kurkowski, Kwiatkiewicz, Kwiatkowicz, Kwiatkowski, Kwieciński, Laskowski, Latosiński, Latoszyński, Laudyn, Lechowicz, Leńkowski, Leśniewski, Leśniowolski, Leśniowski, Lewczenko, Ligęza, Lipowski, Lobowski, Lubczewski, Luboński, Lutecki, Luzeński, Ładoszyński, Łobowski, Łobzowski, Łotwiszyński, Łowczewski, Łowczowski, Łowczycki, Łupiński, Macewicz, Makowski, Makulski, Maleszewski, Maleszowski, Maliszenko, Maliszewski, Maliszowski, Małachowski, Maniukowski, Marcinkowski, Mąkolski, Micewicz, Micherowski, Michora, Michorowski, Michowski, Mielecki, Mielęcki, Mielędzki, Mikołajewski, Mikołajowski, Mikoszek, Mikoszko, Milecki, Milęcki, Mirzowski, Molenda, Molendziński, Mykoszek, Myrzowski, Nakwaski, Nasiechowski, Nasięchowski, Nast, Nasto, Neczwojewicz, Neczwojowicz, Neledyński, Nieklewicz, Niklewicz, Nosiłowski, Noskowski, Nowoszewicz, Okołowski, Osowiecki, Ossowiecki, Ossowski, Ostrowski, Otwinowski, Paluchowski, Panterewicz, Panterowicz, Papieski, Papiewski, Papiński, Papuski, Parys, Pełka, Pietraszko, Piskorzewski, Pobiedziński, Podegrodzki, Podgrodzki, Podogrodzki, Poleski, Połucki, Potucki, Prochański, Procheński, Pruchański, Prucheński, Raczkiewicz, Raczkowicz, Radliński, Rakowski, Rankowicz, Rosławiec, Rosłowiec, Rosłowicz, Rotarius, Rotariusz, Rotarski, Rozen, Rożen, Rożenkowski, Rożeński, Rożno, Rożnowski, Ruszczycki, Ruszkowski, Sabina, Sczepanowski, Sierakowski, Skarbek, Skrzyszewski, Skrzyszowski, Słocki, Soroko, Stanisławski, Stojowski, Stroniowski, Strzeszkowski, Studzieński, Studziński, Sulisław, Sułocki, Swoszowski, Syrochowski, Szczepanowski, Szczodry, Szczukocki, Szczukowski, Szczynecki, Szlydyen, Szołomski, Sztukowski, Szulc, Światopełk, Światopełkowicz, Święszek, Taonowicz, Tągoborski, Tęgoborski, Treska, Treszka, Tresko, Trojacki, Trojecki, Trzeciak, Trzeciecki, Trzeciewski, Turski, Ujejski, Ulkowski, Warchałowski, Wdowiszewski, Weszmunt, Wierzbicki, Wierzbięta, Wiktorowski, Wilkowski, Winiarski, Wiszek-Otwinowski, Wiszko, Wiśniewski, Wodnicki, Wolski, Wosztort, Wosztowt, Wyszko, Zadrożny, Zajezierski, Zakomorny, Zakrzewski, Zamiechowski, Zamierowski, Zanietowski, Zaporski, Ziema-Grodzicki, Zienko, Znamierowski, Znamirowski, Zołotar, Żaporski, Żarliński, Żeromski, Żeromski-Jaxa, Żeroński, Żukowski, Żyzmiński

[g]