Broń biała, ciężka, prosta, z głownią długą zwężającą się ku końcowi, ze strudziną po obu bokach. Uchwyt - rękojeść prosta, z zabezpieczeniem - poprzeczką - która nadaje mieczowi formę krzyża. Miecz, używany od czasu odkrycia metalu został w XVI wieku wyparty przez szablę - lżejszą i ruchliwszą.
Jako podstawowa broń dawnych czasów jest obecny w ogromnej ilości legend, opowiadań, symboli, aforyzmów, przysłów i określeń. Miecz Damoklesa - wisiał na włosku zawieszony za karę przez Zeusa - nad głową króla, Miecz Rzymu - przydomek Marcellusa - jednego z największych dowódców rzymskich, Miecz Boga - to przydomek dowódcy arabskiego z VIIw. Pochodzenie "po mieczu" oznaczało linię filiacji "po ojcu". Taniec z mieczami istniał w wielu kulturach jako niezwykle męski taniec.
Wśród wielu słynnych mieczy na uwagę zasługują: Szczerbiec (miecz koronacyjny Piastów), Zerwikaptur (miecz Longinusa Podbipięty z powieści Sienkiewicza), dwa miecze (które Jagiełło otrzymał przed bitwą pod Grunwaldem), Ekskalibur (miecz króla Artura), Joyeuse (jeden z mieczów Karola Wielkiego), Curtana (miecz św. Edwarda Wyznawcy), Durandal (magiczny miecz Rolanda, oręż z wielu romansów średniowiecznych), Balisarda (miecz wykuty przez czarodziejkę Falerinę).
Jako mobilium herbowe symbolizuje męstwo, honor, sukcesy wojenne. Obnażony - ma związek z walką, bitwą, schowany w pochwie wyraża raczej roztropność, siłę charakteru. jako oręż był symbolem rycerskim, często więc pojawia się w najstarszych herbach polskich, także i kościelnych - często zamieniając się rolami z krzyżem - szczególnie łacińskim. Miecz katowski był symbolem sprawowania wyroków sądowych. Płomienny miecz św. Michała ma pofalowane brzegi. Taki ognisty miecz jest też symbolem masońskim gdzie oznacza żywą myśl i czujność. W symbolice papieskiej dwa miecze - czerwony i niebieski - były - rzadko używanym - symbolem władzy świeckiej i duchowej. Symbol ten z oczywistych względów jest popularny na całym świecie.