Broniszów, wś, pow. pińczowski, gm. Kazimierza Wielka, par. Kazimierza Mała, w górzystym położeniu, o 8 wiorst na wschód płd, od Skalbmierza. [1]
1801 - własność Jana Linowskiego
1802 - własność nabyła Marianna Moszyńska, zam. Dębińska
W 1827 r. było tu 29 dymów., 157 mieszkańców.[1]
1890 - 35 dymów. Ziemi folwarcznej mórg 482, lasu 40 morgi, włościańskiej mórg 136. Cztery stawy zarybione na 6 morgach, kolejno się spuszczają i służą do irygacji łąk, Dymów folwarcznych 5, innych zabudowań gospodarczych 8.[1]
1858 wieś należała do Ludwigi Majewskiej, zam. Gawrońskiej. Była ona całkowicie zdewastowana wieloletnimi dzierżawami i huraganem który zniszczył doszczętnie budynki, drzewostan i zasiewy.
1859 Broniszów kupił Juliusz Joachim Slaski - zięć Ludwiki Gawrońskiej. Wykorzystując wiadomości zdobyte w Marymoncie, przystąpił do nowoczesnego zagospodarowywania od podstaw nowej posiadłości. [2]
1863, a więc jeszcze przed urzędowym uwłaszczeniem chłopów, Juliusz Joachim Slaski zniósł w Broniszowie pańszczyznę oraz dokonał scalenia i oddzielenia gruntów chłopskich od folwarcznych. Zawarł też z chłopami umowę, oddając im część ziemi, w zamian za zrzeczenie się przez nich serwitutów i prawa wypasu. Posunięcia te umożliwiły prawidłowy rozwój gospodarki, zarówno wsi, jak i organizowanego na zupełnie nowych zasadach majątku, także wpłynęły na dobre stosunki wsi ze dworem, Występujące po uwłaszczeniu chłopów trudności z pozyskaniem pracowników folwarcznych, rozwiązał zatrudniając tzw. półordynariuszy. Pracowali oni w majątku za połowę świadczeń 3 dni w tygodniu mając pozostałe dni na pracę we własnych drobnych gospodarstwach. Równocześnie z regulowaniem spraw własnościowych doprowadzał stopniowo majątek do kultury. Założył cegielnię i z wyprodukowanej cegły wybudował budynki gospodarcze i mieszkania dla pracowników oraz dwór, do którego przeprowadził się z rodziną ze Zbrodzic (Sprzedane 1880[7]). Był pionierem nowoczesnego rolnictwa, zamiłowanym w swoim zawodzie. W miejsce tradycyjnej trójpolówki wprowadził nowatorski w tamtych czasach system płodozmienny. Pola podzielił na dwa kompleksy. Dalszy obsiewany był początkowo wieloletnią esparcetą i dopiero stopniowo zagospodarowany normalnym płodozmianem. [2]
1871 Juliusz Joachim Slaski zawarł z cukrownią "Łubna" w Kazimierzy Wielkiej wieloletni kontrakt na dostawę buraków cukrowych, otrzymując wysoką zaliczkę, W 1891 kupił od Juliusza Erlicha i Dawida Przeworskiego (Żydów) za 46 tys., rubli Ciuślice i Turnawiec, gdzie po uregulowaniu serwitutów wprowadził również nowoczesną gospodarkę. Broniszów łącznie z tymi folwarkami miał 30 włók (ok. 500 ha) dobrej, głównie lessowej ziemi, na której plony pszenicy osiągały nawet 20 korców z morgi (ok. 36 q/ha), co w tamtych czasach było wydajnością bardzo wysoką. Gospodarując w Broniszowie przez ponad pół wieku, zyskał szacunek i zaufanie, zarówno sąsiadów ziemian, jak i właścicieli gospodarstw chłopskich. O jego popularności świadczy wybranie go wójtem gminy w latach siedemdziesiątych XIX wieku. [2]
1874 Juliusz Joachim Slaski - wpisując się w trend edukacji społecznej poprzez organizację praktycznych kursów - powziął zamiar założenia w majątku swym szkółki ogrodniczej. W szkole tej, oprócz nauki czytania, pisania i rachunków, miały być wykładane nauki zakładania, pielęgnowania drzew owocowych, ogrodów warzywnych. kwiatów i cieplarń. Uczniowie obok teorii praktycznie obznajmiać się mieli z ogrodnictwem pod kierunkiem uzdolnionego ogrodnika, a pod nadzorem samego pana Slaskiego. Szkółka ta ma być z kursem dwuletnim, kandydaci zaś do niej winni mieć co najwięcej lat 15, winni być dobrze z moralności poświadczeni, oraz posiadać odpowiedni zapas bielizny i ubrania.[6]
Bibliografia
[1] SGKP [2] Slaski Michał, Slascy-Przodkowie (rkps), Archiwum rodziny Slaskich [3] Leskiewiczowa Janina (red.) Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny. Część 2, Warszawa, 1994 [4] Wieś Ilustrowana 1911-09, za: RBC [5] Gazeta Krakowska 6.5.1801 [6] Gazeta Kielecka 25.7.1874 [7] Gazeta Kielecka 22.2.1880
