Topolnicki

Informacje o rodzinach

Topolniccy, to głównie polska szlachta pochodzenia wołoskiego herbu Sas. Znana historia tej nacji datowana jest na 1000 rok przed Chr. Topolniccy aż do XIXw mieszkali głównie w rejonach samborskim, przemyskim, tarnopolskim wywodząc się z Topolnicy (mapa, opis) na płd. od Starego Sambora. Od XIXw datuje się migracja na inne tereny Polski, a także liczna emigracja - głównie do Kanady. W literaturze pojawiają się nieliczne, być może błędne wzmianki o Topolnickich herbów Ogończyk, Korczak i Junosza.

Najstarsze wzmianki o Topolnickich to informacja o Mikołaju Topolnickim - który w 1517 roku przyjął funkcję plebana w mieście Strossbergk w parafii za murami (prawd. chodzi o Brodnicę na Mazowszu), wydaje się jednak, że jest to przedstawiciel rodziny mazowieckiej, wywodzącej się z tamtejszej miejscowości Topolnica (lub z którejś o nazwie Topolno). Urodzony zapewne ok. 1470. W tym samym roku w Topolnicy (samborskiej) występuje Iwan Topolnicki. Trzy lata później Mikołaj Topolnicki z tejże Topolnicy sprzedał swoją część ziemi. Od tej pory zapewne własność dominującą przejmują Turzańscy a Topolniccy przestają być związani z wsią dziedzicząc w Kulczycach.

Początki rodu nie są znane. Wydaje się, że Topolnica w XIV była ośrodkiem kniazia wołoskiego (który zwyczajowo sprawował władzą w całej dolinie). Istnienie dawnego traktu, a także jedynej w samborskim karczmy (pełniącej zwyczajowo także funkcję publiczną), wreszcie wczesna datacja cerkwi (1507 już istnieje), wreszcie istnienie pod koniec XIV w tym rejonie okręgu wołoskiego z wojewodą, sugerują dość istotną rolę tej wsi. Zapewne kniaź przyjął nazwisko od jej nazwy (oznaczającej teplicę - gorące źródło). Rodzina traci jednak kniaziostwo, w 1520 sprzedaje część dóbr i przenosi się do Kulczyc, zachowując jednak w rodzinne wsi mniejsze własności nieprzerwanie do XX wieku. W XVI wieku ród jest już znacznie rozrodzony.

Szlachectwo, jeśli był to akt oficjalny, mogło zostać nadane (lub uznane) w XIV wieku, brak jest jednak śladu takiej informacji. Istnieje też przypuszczenie, że Topolniccy uzyskali dowód szlachectwa stosując zabieg nagany szlachectwa lub za zasługi wojenne.

Z racji częstego pełnienia funkcji kościelnych wyznania unickiego (parochowie, administratorzy dóbr kościelnych) posiadali wysoką pozycję w społeczności lokalnej i często wchodzili w związki z osobami z tej grupy społecznej, często też zmieniali miejsce pracy. Identyfikowali się z ludnością Rzeczypospolitej pochodzenia wołoskiego. Silne procesy ukrainizacji i rusyfikacji spowodowały jednak przejście części rodzin do religii prawosławnej (np. na skutek przymusu wpisywania greko-katolików do ksiąg prawosławnych). W XIX wieku częstym zawodem Topolnickich były też funkcje w administracji skarbowej i sądowej. Kilka rodzin w XIX wieku przeniosło się do Rosji. W wieku XX istniejące rodziny pracowały w najniższych warunkach na roli szybko ulegając ukrainizacji i uważając się (niesłusznie) za rdzenną ludność ukraińską. Znaczna część rodzin, szczególnie potomków właścicieli ziemskich i urzędników kościelnych, weszła w grupę o wysokim poziomie edukacji. Nie było też jednak takich co zapomnieli o korzeniach i ulegli rusyfikacji. Znaczna część wyemigrowała do Stanów i Kanady gdzie tworzą imigracje (niesłusznie) ukraińską (pomimo de facto wołoskich i polskich korzeni). Przeważająca część żyjących w wieku XX to patrioci i społecznicy, ludzie nauki, kultury, lekarze, profesorowie różnych dziedzin, prawnicy.

Topolniccy brali udział w Powstaniu Styczniowym - np. Józef Topolnicki był "organizatorem" w okręgu lwowskim, a także Maria i Paulina Topolnickie ze Lwowa, które przenosiły meldunki, broń i szyły mundury. Topolniccy walczyli też w Legionach Piłsudskiego, na frontach I i II Wojny Światowej (np. w bitwie nad Niemnem czy w lotnictwie alianckim) a także w AK.

Do niechlubnych kart zalicza się wstąpienie pojedynczych osób o nazwisku Topolnicki do AL, ruchów komunistycznych, współpracy z Moskwą a nawet istnieje zapis o Topolnickim pracującym w NKWD (w większości nie są znane połączenia tych osób z rodziną, lub nazwisko wydaje się niepewne).

W 2007 roku na Uniwersytecie Gdańskim miała miejsce obrona pracy doktorskiej p. Moniki Chojnackiej dot. archiwum jednej z gałęzi rodziny Topolnickich, wiele danych z akt ziemskich przemyskich czy ksiąg metrykalnych zawarte na tej stronie były zbierane właśnie do tej pracy, następnie uzyskano jednak wiele obszernych materiałów znacznie poszerzających zebrany do pracy materiał. Wykorzystano też opracowanie Sagi Rodu Topolnickich h. Sas, autorstwa Tadeusza Topolnickiego z Krakowa, dotyczącej jednej z gałęzi.

W XIX wieku notowana na Wołyniu w grupie zasług wojskowych Topolnickich herbu Ogończyk. [DAŻO 146-1-337]
Bronisław Topolnicki z Sanoka, studiujący w 1883 na UJ pieczętował się herbem Korczak [SCUI]
Nie jest wykluczone powstanie niezależnie rodzin o tym nazwisku, stanu chłopskiego, mieszkańców Topolnicy i okolic.

Na stronie osób noszących od urodzenia nazwisko Topolnicki jest obecnie ok: 1400. Szacuje się, że w historii osób urodzonych w tych rodzinach mogło być ok 2000.

Redaktorzy strony

* Redakcja Genealogii Polaków
Osoby współpracujące przy budowie strony
* dr Monika Chojnacka
* Marcin Niewalda
* Wojciech Topolnicki
* Wiktor Garus
* Ewa Micza