Filip Kahane

Od X.1863 Filip Sanbra Kahane. Ur. 27.2.1838 Ratzersdorf, Austria, zm. 20.11.1915 Łańcut. Syn Ignacego Kahane, lekarza i Rozalii Kukiel. Brat m.in. Maurycego i Leona - również czynnych w Powstaniu Styczniowym.

Rodzina i młodość

Było ta rzymsko-katolicka rodzina o korzeniach prawd. żydowskich, osiadła w Polsce w czasie migracji franciszkańskiej. Dziadek Filipa - Andrzej ożenił się z Węgierką Heleną Janossy, wyznania rzymsko-katolickiego, zaś ich dzieci wychowane były w duchu wartości chrześcijańskich. Rodzina po przybyciu do Sanoka pod koniec lat 30-tych szybko przystosowała się do życia w polskiej społeczności, przyjmując jej kulturę, obyczaje i zachowania.

Ukończył Wyższe Gimnazjum w Przemyślu, a następnie w 1860 został zarządcą szpitala powszechnego w Sanoku. Dekretem c. k. władzy obwodowej, został mianowany na urzędnika przy
Magistracie w Sanoku. Pełnił rolę kontrolera przy kasie miejskiej. W trakcie pracy w urzędzie zdał egzamin kasowy. Urząd ten sprawował aż do 1863 roku, kiedy dobrowolnie zrezygnował, by walczyć o wolność Ojczyzny. Przed wyruszeniem do Powstania podjął studia prawnicze, których później już nie kontynuował.

Powstanie

Wyruszając do powstania Filip zabrał ze sobą osiem sztuk broni palnej i dwa pałasze. Brał udział w bitwie w Miechowie w oddziałach żuawów Rochebruna. Uratował tu sztandar oddziału. Opisywał tę bitwę: Strzały moskiewskie padały gęsto, kule ze świstem przelatywały koło uszu (…). Posuwając się naprzód wśród najgorętszej bitwy, spostrzegłem jednego z braci Wędrychowskich, leżącego z przestrzeloną nogą. Gdy mnie zobaczył, „ratuj bracie” zawołał. Zwróciłem się ku niemu, aby przyjść z pomocą, ale w tejże chwili zauważyłem, że nasz chorąży ugodzony kulą, zachwiał się i upadł, wypuszczając sztandar z ręki. Podbiegłem, pochwyciłem chorągiew, a zamęt walki oddalił mnie od biednego Wędrychowskiego. Do końca potyczki niosłem sztandar; potem, gdyśmy poszli w rozsypkę, zdjąłem chorągiew z drzewca – i jak relikwię ukryłem na piersiach. Oddałem ją później Rochebrunowi. Chorągiew tę z wizerunkiem Matki Boskiej i wierszem ułożonym przez Wincentego Pola, ofiarowała nam hr. Moszyńska
Po klęsce miechowskiej początkowo schronił się w Pińczowie, później trafił do Tarnowa, Krakowa, a stamtąd - z kilkoma innymi kompanami do Goszczy, gdzie Rochebrun na nowo formował oddział Żuawów. Po ogłoszeniu gen. Marian Langiewicza dyktatorem powstania Filip Kahane wziął udział w jego kampanii wojennej. Walczył w bitwie pod Chrobrzem oraz pod Grochowiskami, gdzie kula kartaczowa ugodziła go w prawe ramię, wskutek czego musiał poddać się amputacji całego ramienia. Operację wykonano w szpitalu w Tarnowie. Przebywał tu 3 miesiące, gdzie odwiedzał go ojciec, a pielęgnowała m.in. siostra Ludwika.
Po opuszczeniu szpitala, podczas trwającego jeden miesiąc odpoczynku w domu rodzinnym ćwiczył się we władaniu bronią lewą ręką. Pomimo sprzeciwu rodziców postanowił wrócić na front. Wyruszył na Wołyń, gdzie hr. Wojciech Komorowski zamierzał uderzyć na wroga. W obozie spotkał swego dawnego dowódcę – gen. F. Rochebrune’a – który przywitał go słowami: Voilà le brave entre des braves sans bras!, co znaczyło: „Oto odważny wśród najodważniejszych bez ręki!” Od tej chwili „Sanbra” stał się oficjalnym przydomkiem dodanym do nazwiska, a jego rodzina od tego czasu używała nazwiska Sanbra Kahane.
Po klęsce powstańców poniesionej w bitwie pod Poryckiem w dniu 2 XI 1863 r. Filip uniknął niewoli rosyjskiej, został jednak aresztowany przez Austriaków wraz z kilkoma kompanami podczas próby nielegalnego przekroczenia granicy rosyjsko-austriackiej. Austriacy rozbroili grupę powstańców i osadzili w zamkniętym budynku w Sokalu, z którego nazajutrz uciekł. Został schwytany i ponownie podjął próbę ucieczki – tym razem skutecznie. Dotarł do Lwowa, gdzie z polecenia dowódcy Komorowskiego, wraz z Izydorem Dzieduszyckim zajął się formowaniem nowego oddziału werbując ochotników. Zdradzony przez jednego z nich o nazwisku Redl został aresztowany wraz z innymi i osadzony w dawnym klasztorze OO. Karmelitów zamienionym na więzienie. W kwietniu 1864 po 1 1/2 miesięcznym śledztwie został skazany pod zarzutem "zbrodni zaburzenia spokojności publicznej, art 66 kk". Po odsiedzeniu zasądzonej (łącznie z aresztem) 2-miesięcznej[26a] kary został zwolniony, ale nadal pozostawał pod kontrolą władz austriackich.

Po powstaniu

Po powrocie z frontu zdecydował się na wykonywanie zawodu rolniczego, dlatego 1 sierpnia 1864 roku podjął naukę w Akademii Rolniczej w Dublanach. Po 2 latach praktyki oraz roku pilnej i wzorowej nauki 30 czerwca 1867 roku złożył egzamin i uzyskał Dyplom Członka Szkoły Dublańskiej. Przez kolejne trzy lata, aż do 28 kwietnia 1870 roku, zatrudniony był na stanowisku rządcy w Miejscu Piastowym w dobrach Tytusa Trzecieskiego (na czas jego nieobecności), który osobiście poświadczył jego sumienną i rzetelną pracę następne 4 lata, aż do 15 kwietnia 1874 roku pełnił obowiązki samodzielnego Zarządcy Ekonomicznego w skarbie Ustrobna księdza prałata Henryka Skrzyńskiego. Jak sam ks. Henryk Skrzyński pisał: „przez cały ten przeciąg czasu tak znajomością fachu, jako też nieposzlakowaną prawością charakteru, niezwykłą gorliwością w pracy i całym swym zachowaniem się zasłużył na to, ażebym go każdemu sumiennie, jako wzorcowego oficjalistę polecił”. Od czerwca 1874 do marca 1880 roku dzierżawił majątek Krasna w powiecie krośnieńskim Ksawerego Skrzyńskiego z Krościenka, pełniąc jednocześnie kontrolę nad jego lasami. W tym czasie został delegatem klasującym komisji szacunkowej i przez kolejne trzy lata klasyfikował grunty w całym powiecie krośnieńskim. Reskryptem z dnia 27 marca 1877 roku Prezydium c.k. Komisji Krajowej Podatku Gruntowego wyraziło zadowolenie wysokiego Ministerstwa Skarbu z uzyskanych postępów.

17 maja 1877 roku poślubił wybrankę swojego życia Alinę Drozdowską z Biguszek, córkę Kamili Denks i Juliana Mielocha Drozdowskiego, powstańca, właściciela dóbr ziemskich na Litwie. To właśnie dzięki opowieściom swojego przyjaciela Juliana zainteresował się jego córką i zaczął słać do niej listy, w których pisał: „Z największą satysfakcją przekonuję się, że rysy charakteru i usposobienia, które Pani moja wyobraźnia nadała –/na podstawie opowiadań Jej Ojca/ – są zupełnie zgodne z rzeczywistością (…) Ja mimo Jej woli zaliczyłem do mych znajomych, to jest do tych, którymi się mój umysł i moja wyobraźnia zajmują nawet wtedy, gdy z nimi razem nie jestem. (…) Wyrażam prośbę, byś mi Pani pozostawiła nadzieję, że z czasem potrafię sobie zdobyć u Pani łaskawej cząstkę tych uczuć przyjaznych”. W 1880 wyjechał do majątku swojej żony - do Biguszek na Litwie celem stałego zamieszkania.

Początkiem 1881 roku w Ordynacji Łańcuckiej został rozpisany konkurs na posadę rządcy lub kontrolera. 27 stycznia 1881 roku w odpowiedzi na ogłoszenie zostały wysłane z Biguszek (Litwa) wymagane dokumenty wraz z życiorysem i podaniem. Do dokumentów dołączono pisma poświadczające jego doświadczenie oraz sumienne podejście do powierzonych obowiązków. Sam Filip Sanbra Kahane powołał się również na osobistości, które mogły poświadczyć jego rzetelność i gorliwość, a były to: ksiądz Adam Sapiecha, Stanisław hr. Potocki z Rymanowa, Edmund hr. Krasicki z Liska (Lesko), Tadeusz hr. Tarnowski, Izydor hr. Dzieduszycki, Piotr Gross z Koniuszek, Ignacy Skrzyński ze Strzyżowa, Zdzisław Skrzyński z Harty, Stanisław Starowiejski z Bratkówki, Jakób Wiktor ze Lwowa (oryg. pisownia), Ignacy Łukasiewicz z Harkówki oraz Stanisław Karol hr. Klobassa ze Zręcina. Jeszcze tego samego roku objął posadę głównego kontrolera dóbr ordynackich, by kilka lat później pełnić rolę pełnomocnika zastępcy skarbu.
Po przybyciu do Łańcuta rodzina Sanbra Kahane zamieszkała w dobrach hr Potockiego, a w 1891 roku przeprowadziła się do nowo wybudowanego domu przy ulicy Siennej, na którego frontowej elewacji widniał herb rodziny Potockich wraz inicjałami RP (Roman Potocki) oraz rok 1891. Jak wspominała 14-letnia Elżbieta Kahane, córka Filipa: nasz dom, czyli nasza kraina szczęśliwości z lat dziecinnych i młodości.
4 stycznia 1907 roku Alina z Drozdowskich Sanbra Kahanowa nabyła od Jego Excelencji Romana Hr. Potockiego Ordynata na Łańcucie parcelę gruntową 10 arów 68 metrów kwadratowych na wyłączną i wieczystą własność za cenę 500 koron, na którym wybudowany został dom rodziny Kahane istniejący do dnia dzisiejszego.
Dzięki wyjątkowemu zaangażowaniu, pozycji społecznej i zawodowej Filipa Sanbra Kahane hrabia Potocki przekazał dwie parcele gruntowe pod budowę sokolni wielkości 400 sążni. Świadczy o tym kontrakt darowizny z dnia 12 sierpnia 1895 roku podpisany przez Ordynata na Łańcucie i notariusza Antoniego Hanusza. Niespełna sześć miesięcy po oddaniu do użytku sokolni, ponownie za namową wiceprezesa Filipa Sanbra Kahane, 26 kwietnia 1897 roku hrabia Potocki sprzedał majętność w postaci gruntów sąsiadujących z gruntami Sokoła w preferencyjnej cenie 2000 złotych reńskich. Początkiem 1898 roku rozpoczęto urządzanie gustownego ogrodu spacerowego pod czujnym okiem samego Kahane.

Filip Sanbra Kahane brał czynny udział we wszystkich prospołecznych przedsięwzięciach, ze szczególnym uwzględnieniem rocznic zrywów narodowowyzwoleńczych, Konstytucji 3 Maja, uroczystości związanych z wielkimi Polakami, jak Tadeusz Kościuszko czy Adam Mickiewicz. Podczas tych uroczystości o wydźwięku patriotycznym niejednokrotnie proszony był o zabranie głosu, wygłaszał przemówienia i odezwy. Podczas uroczystości zorganizowanej z okazji 30. Rocznicy postania styczniowego Sanbra Kahane dawał nadzieję i wiarę w przyszłość wolnej Ojczyzny: „Trzydzieści lat minęło od chwili, w której ucisk wrogów i rozpacz gnębionego narodu natchnęły chęcią walki o niepodległość kochających swą Ojczyznę synów, pragnących raczej zginąć niż stan niewoli znosić i bezsilnymi jękami prosić o litość obojętnej Europy. Trzydzieści lat niewypowiedzianych, nieopisanych katuszy znosi Ojczyzna nasza, znosi Naród polski prawa do życia mający, a przez brutalną przemoc – tych praw pozbawiony. Smutna rocznica, dzień wielki, dzień ofiary i krwawego poświecenia, ale także chwila podnosząca ducha, wzmacniająca narodowe nadzieje (…). Rocznica dzisiejsza uczy nas wiary. Wiara w przyszłość, w zwycięstwo dobrej sprawy, wskutek szlachetnych niezmordowanych usiłowań – jest źródłem żywotności narodowej. Jest potęgą niezwalczoną nigdy i niczym. Wiara uzbraja w 1863 roku młodzieńcze dłonie do walki na śmierć i życie. Wiara nie pozwala popaść w zwątpienie Narodowi naszemu po zgnębieniu styczniowego powstania. Wiara gromadzi nas na święte obchody rocznic narodowych i wrogom przypomina, że żyjemy. A z tej wiary budzi się w piersiach naszych anioł pocieszyciel, co przez łzy do dusz naszych spokój niesie, co jest wiary naszej narodowej siostrzycą. Tym aniołem nadzieja lepszej przyszłości”. Podczas jednej z rocznic powstania kościuszkowskiego podkreślał z pewną stanowczością rolę sokolstwa w dążeniu do wolnej Polski: „Chcę tylko parę słów poświęcić zadaniu, jakie nam Sokołom, przypadło w tej sprawie. Otóż, jeżeli Wielki Naczelnik – bohater tym porywał tłumy, że dla świętej sprawy powoływał do udziału wszystkie stany i zawody, jeśli zdołał je zjednoczyć w imię miłości Ojczyzny bez zastrzeżeń, jeśli imię Kościuszki pozostało po dziś dzień synonimem bezwzględnego oddania się sprawie narodowej, to przez to samo już rola nasza – Sokołów – jest wyznaczona, posterunek jasno określony. Mamy być awangardą tej wielkiej armii, co się narodem nazywa. Mamy się jednoczyć wszyscy, wszyscy w imię tej wielkiej idei, mamy torować drogę społeczeństwu do zjednoczenia sił. Mamy rozświetlać szlaki, które wiodą do niezawisłości narodu, mamy rozpędzać mroki sybarytyzmu, mroki wygodnictwa i ospałości. W tym nasz cel i nasze posłannictwo, do jakiego Wam szanowni druhowie stosować się zalecam”.

27 maja 1908 roku cała brać łańcuckiego Sokoła na mocy jednomyślnej uchwały Walnego Zgromadzenia w uznaniu niepospolitego ducha patriotycznego, niezmordowanej od chwili zawiązania gniazda gorliwości w rozwoju i długoletniego znaczącego przewodnictwa zaliczyła Filipa Sanbra Kahanego (cyt.) w poczet członków honorowych.

Ostatnie lata spędził na łonie rodziny, która otaczała go czcią i miłością bezgraniczną. Wybuch wojny 1914 r. wywarł ujemny wpływ na jego zdrowie. Podczas inwazji rosyjskiej pozostał w Łańcucie.

Warto zaznaczyć, że w wielu źródłach pojawia się błędna data śmierci 1907 r. lub 25 listopada 1915, jednak bezwzględnie należy uznać, że Filip zmarł 20 listopada 1915 roku. Podczas niezwykle uroczystego pogrzebu (22 listopada) liczne tłumy odprowadziły zwłoki czcigodnego weterana na łańcucki cmentarz. Nad grobem przemówił towarzysz broni i wierny przyjaciel Jan Newlin Mazaraki sławiąc jego męstwo i wytrzymałość na trudy i tułaczkę po lasach w te mroźne styczniowe dni. W pogrzebie wzięli udział mieszkańcy, młodzież szkolna oraz legioniści weterani

Filip i Alina mieli dziewięcioro dzieci:

1. Józefę Janinę (w domu zwaną Inią, ur. 1879 - zm. 1909
2. Czesława Konrada (ur. w Sanoku 11.1879 – zm. w wieku 8 miesięcy 29.03.1880 na zapalenie oskrzeli)
3. Wandę (ur. 1880 – zm.1966)
4. Zofię (ur. 1881 – zm. 1940)
5. Zdzisława Witolda (ur. w Łańcucie 17.05.1884 – zm. 1933)
6. Elżbietę (w domu zwaną Elżunią, ur. 1886 – zm. 1974)
7. Aldonę (ur. 1889 – zm. 1961)
8. Irenę (ur. 1891 – zm. 1945)
9. Ludwika (ur./zm. 25.08.1894 - zmarł przy porodzie ochrzczony z wody przez położną Józefę Śliwińską)