Powstanie Styczniowe - uczestnicy

(ok. 1819 - 28.04.1897 Kołczyn par. Malowa Góra) - powstaniec 1830/31[1] i powstaniec styczniowy (skazaniec 1863) [1], obywatel ziemski [1], jeden z pierwszych w kraju, którzy szerzyli w kraju myśl uwolnienia i uwłaszczenia włościan w myśl Manifestu Tstwa Demokratycznego [1] Wyborny rolnik, dobry obywatel, cieszył się poważaniem powszechnym. [8] "Kiedy zaczął się budzić duch postępu w kierunku uwłaszczenia włościan, śp. Buchowiecki, jako członek Tow. rolniczego, pod przewodnictwem hr. Andrzeja Zamoyskiego był jednym z najczynniejszych i najgorliwszych. Skazany na wygnanie po 1863 r., zaledwie powrócił do kraju , został wezwany do łoża umierającego przyjaciela na obczyźnie, w Paryżu znanego i zasłużonego literata Zienkowicza [Leon Zieńkowicz zm. 1870]. nieszczęśliwy wygnaniec, a serdeczny przyjaciel śp. Buchowieckiego schodząc z tej ziemi, nie pozostawił nic prócz cierpień za Ojczyznę i prac swych literackich. Pozostała jego rodzina w ciężkich została warunkach. Buchowiecki zamknął powieki drogiego przyjaciela, uspokajając go i upewniając, że dla pozostałej wdowy i sierót będzie opiekunem i ojcem. Szczytnie wywiazał się z przyrzeczenia, poświęciwszy osobiste swe widoki dla przybranej rodziny, sprowadził wdowę i córkę do majątk uswego w Kołczynie, a otaczając ich ojcowską pieczołowitością, kiedy po raz drugi powrócił z wygnania, adoptował przybraną córkę przyjaciela, przekazując w spuściźnie nietylko mająjątek, ale tradycyjną miłość do rodzinnego zagona . [3] W 1855 r Władysław Buchowiecki, właściciel dóbr, został mianowany Prezydującym w Radzie Opiekuńczej Zakładów Dobroczynnych Powiatu Bialskiego. [2] W 1856 r Władysław Buchowiecki, właściciel dóbr, został mianowany Sędzią Pokoju Okręgu Bialskiego. [4] W 1856 r Władysław Buchowiecki, dziedzic dóbr Kołczyna "chcąc przyspieszyć otworzenie tejże Sali [ Sali Ochrony Zakładów Opiekuńczych Powiatu Bialskiego] zrobił zapis o dopłaceniu rs. 216 rocznie, jako sumę brakującą do utrzymania 30stu Sierotek w Sali Ochrony"[5] W 1890 r właściciel dóbr Kołczyn [6] Zmarł 28 kwietnia [7] 1897 r[1], [7], [8] w swoim majątku w m. Kołczyn [8] par. Malowa Góra [1], [8], powiat bielski, Królestwo Polskie [1] [obecnie gm. Zalesie, pow. bialski, woj. lubelskie] , lat 78 [7] Pochowany w grobie rodzinnym w Kołczynie. [8]

Michał Wołk Bunikiewicz Zmarły 5 b. m. w Chodorowie, pułkownik z ostatniego powstania, przed r. 1862 był rotmistrzem 2 pułku ułanów w wojsku moskiewskiem. Nie chcąc służyć za narzędzie do mordowania ludu na ulicach Warszawy opuścił szeregi carskie, a gdy wybuchło powstanie, zaciągnał się do służby narodowej. Później własnemi siłami utworzył osobny oddział na Litwie, którym dowodził pod przybranem nazwiskiem Kozłowskiego. Ciężko ranny dostał się do niewoli. Poznany przez Moskali, skazany został na śmierć przez powieszenie. Uszedł jednak szczęśliwie i dostał się znowu do grona walczących. Po upadku powstania rząd skonfiskował majątki wszystkich, którzy odważyli się podnieść broń przeciw zaborcy, i wówczas to stracił zmarły swą posiadłość na Litwie, Srednik. Na wychodźstwie przebywał we Francyi i Szwajcaryi do r. 1894, poczem stosunki pozwoliły mu osiąść w Galiyi. Stosownie do życzenia nieboszczyka, włożono mu do trumny garść ziemi litewskiej, którą: wziął ze sobą. opuszczając ojczyznę. Pogrzeb odbył się 7 b. m przy współudziale licznie zgromadzonej publiczności Sokół" chodorowski wystąpił mundurach, zaś Towarzystwo uczestników powstania z r. 1863 reprezentowało czterech delegatów ze Lwowa. Jeden z tychże przemówił nad mogiłą, podnosząc czyny i gorący patryotyzm ś. p. Bunikiewicza. Obecni odśpiewali "Z dymem pożarów" i "Boże, coś Polskę".

Artykuł | partyzant z roku 1863, uzbroił 40 ludzi, których oddał pod komendę Bończy. Był jednym z tych niewielu dowódców którzy umieli utrzymać rygor wzbudzając miłość i poszanowanie u żołnierza. Odniósł zwycięstwo pod Rudnikiem, stoczył szczęśliwe utarczki pod Miechowem, Szczekocinem, Przedborzem. Tropiony jednak przez Moskwę, która nie dawała mu czasu do odpoczynku. Poniósł klęskę wprawdzie nieznaczną pod Cierniem, gdzie stracił 80 ludzi i tyluż rannych. Doznał porażki pod Wawrzynem, Czarncą, Drochlinem i Małchowem. Zadał porażkę Moskalom pod Oską mając 800 ludzi przeciw tłumom Kozaków. Potem ściagany i otoczony przez Moskwę zręcznym manewrem uszedł w Góry Świętokrzyskie, i pod Ocieskami, mimo uporu i dzielności naszych poniósł klęskę, klęska pod Bodzechowem rozstrzygła o jego losach, oddział rozproszył się, tylko część pod rotmistrzem Dzianottem uratowała się. Chmieliński został schwytany i rozstrzelany w Radomiu, a z nim padła ostatni podpora powstania w krakowskiem, był bowiem najzdolniejszym jego dowódcą. 6/7 napadł na Janów gdzie zadał wielką klęskę Rosjanom.

brat Ignacego, zasłynął jako dzielny partyzant. Urodzony we wsi Barcząca w województwie sandomierskim. Wychowywał sie w korpusie kadetów rosyjskich, skąd poszedł szkoły artylerii. Potem był w sztabie generalnym. W 1861 r. przybył z wojskiem rosyjskim do Kongresówki, a w 1862 r. brał czynny udział w konspiracji wojskowej wskutek czego musiał uciekać. Na początku powstania został schwytany przez Austriaków i osadzony w Ołomuńcu. Uwolniwszy się w kwietniu 1863 r. utworzył w Krakowie konny oddział i wszedł z nim do Kongresówki. Połączywszy się z Chabriollem urządził 28 lipca 1863 r. zasadzkę na osiem kompanii piechoty rosyjskiej idącej z Kielc i pod Sancygniowem położył wielką ich ilość trupem. Po utarczce pod Obiechowem, czyli na polach szczekocińskich 15 sierpnia, widząc się zewsząd otoczonym podzielił swój oddział na drobne oddziałki po 50 ludzi i rozesłał w różne strony naznaczając im punkt zborny około Włoszczowy, a później założył obóz w Chlewskiej Woli i zajął się organizowaniem swego oddziału. Chmieliński potem miał 900 piechoty i 200 jazdy. 20 października zaatakował Moskali w Oksie i gdyby Gryliński stanął na czas na miejscu zwycięstwo byłoby pewne. Potem skierował sie ku lasom świętokrzyskim i wspólnie z Bosakiem 25 listopada zdobyli Opatów. Jednakże potem otoczeni przez Moskali rozdzielili się. Bosak z częścią cofnął się w Góry Świętokrzyskie, a Chmieliński ranny pod Ostrowcem 16 grudnia dostał się do niewoli. Rozstrzelano go w Radomiu 19 grudnia 1863 r.

Pochodził w rodziny szlacheckiej, od dawna osiadłej w Rusi. Po upadku powstania w 1831 r., w którym miał udział, powrócił na Podole, a potem osiadł w Sandomierskiem, posiadając tam majątek, skąd po wyposażeniu córek przeniósł się na dzierżawę w Radomskiem. Zaraz z początkiem powstania w styczniu 1863 r. pospieszył w Góry Świętokrzyskie, gdzie w formującym się oddziale Prendowskiego wziął rangę kapitana pod Langiewiczem, dowodził piechotą. Po wyjeździe Langiewicza Czachowski ze swym oddziałem zwrócił sie na Wiślicę i pomaszerował w górę Wisły ścigany ciągle przez Moskali. Odniósł zwycięstwo pod Stefankowem 22 kwietnia 1863 r. w Sandomierskiem. Wsławił on swoje nazwisko krwawymi utarczkami w powiecie opatowskim. Zwykle nie czekał na wroga, lecz sam na niego napadał. Pod Ostrowem pobił majora Jelewcowa?, który sam padł trupem. Czachowski nie miał nauki wojskowej, był tylko śmiałym w boju, rzutkim w ruchach i zdolnym do partyzantki. Wyleczywszy się w ran na czele 1000 piechoty i 300 jazdy przeszedł 18 października Wisłę pod Osiekiem, a 20 października pod Rybicami i 21 Października pod Jurkowcami pobił Moskali, lecz 6 listopada spiesząc do lasów iłżeckich otoczony pod wsią Wierzchowiskami, po zawziętej obronie poległ po bohatersku.

(1831-1907) ps. Lachowicz. Urodzony w Surwiliszkach (pow. święciański) na Litwie, właściciel ziemski. Kształcił się w Instytucie Szlacheckim w Wilnie, następnie w Petersburgu. Był działaczem Komitetu Ruchu i ekspedytorem w organizacji cywilnej. Podczas powstania przebywał w Wilnie, prowadził korespondencję „Wydziału". „Z całym oddaniem, poświęceniem i gorliwością spełniał swój obowiązek. Później w Komisjach śledczych, w drodze na Sybir i na wygnaniu zawsze okazywał się człowiekiem prawym i gorącym patriotą. /.../. Niepraktyczny, unoszący się często marzyciel, ale dobry Polak" (J. Gieysztor). Został skazany na karę śmierci, wyrok złagodzono do 12 lat ciężkich robót w twierdzach. Podczas drogi etapowej opiekował się chorym na tyfus W. Giedroyciem (E. Czapski). Katorgę odbywał początkowo w kopalni Zerentuja w okr. nerczyńskim „9 lat przykuty do taczek" [sic!] (J. Gieysztor). Na osiedleniu mieszkał w Irkucku, gdzie m.in. zajmował się produkcją mydła. Dzięki amnestiom mieszkał kolejno: w Permie, Smoleńsku, Warszawie (1874 r.). Po 16 latach powrócił na Litwę i osiadł w Biesiadach (pow. wilejski) w majątku żony, a po jej śmierci w Wilnie.

Ksiądz, proboszcz parafii św. Trójcy w Będzinie. Zbierał składki na pomoc dla powstańców, urządzał obchody patriotyczne, wygłaszał przemówienia. Po upadku powstania władze carskie prześladowały go za działalność powstańczą - został aresztowany, wywieziony z Będzina i szykanowany.

ur. r. 1837 w Żytomierzu, oddany 1847 r. do Brześcia do korpusu kadet., jako podpor. wysłany na Kaukaz, bił się z Szamilem, dopóki nie obudziły się uczucia, których później był najgorętszym i najczynniejszym wyznawcą. Nie chcąc w tych warunkach pozostawać na Kaukazie wstąpił do Akademii general, sztabu w Petersburgu i jako kapit. znajdował się tamże w r. 1858/59 należąc już wówczas do kółka rewolucyjnego patryotów polaków, których zadaniem było szerzenie propagandy w wojsku na korzyść Polski. W r. 1861, przeznaczony jako kwatermistrz do Warszawy, stał się osią, około której skupił się cały ruch wojskowy. Ponawiązywał stosunki wojskowe z różnemi osobistościami, brał udział we wszystkich pracach przygotowawczych. Już było uplanowane nawet wydanie twierdzy Modlina powstaniu, gdy aresztowanie Dąbrowskiego przeszkodziło wykonaniu zamiaru. Pomimo uwięzienia wydawał polecenia i znosił się z komitetami Rz. N. za pomocą swej narzeczonej , która wraz ze swemi ciotkami z nadzwyczajną brawurą przemycała jego zlecenia i przeprowadzała porozumienie się z Komitetami po sobie następującemi, dostarczała rewolwerów i narzędzi do wydostania się z więzienia niejednemu uwięzionemu. Słynny spisek w cytadeli był przez Dąbrowskiego zorganizowany, a miał na celu wydostanie się wszystkich więźniów na wolność. Na nieszczęście w dzień urzeczywistnienia, przez nieostrożność jednego ze spiskowych, plan został zdradzony. Dąbrowski skazany na śmierć, tylko cudem ocalał. Dnia 5. kwietnia 1864 wystarano się o pozwolenie wzięcia ślubu, na dwa dni przed rozstrzelaniem. Ślub odbył się w Cytadeli i spowodował zmianę wyroku śmierci na katorgę. Z początku grudnia wywieziony, w końcu grudnia uciekł z drogi. Do połowy maja 1865 przechowywał się w Petersburgu oczekując wiadomości, dokąd została wysłaną żona jego, uwięziona zaraz po ślubie i wywieziona wraz z ciotkami do Ardalowa. Ułatwiwszy ucieczkę żonie, udał się wraz z nią przez Petersburg do Szwecji Po kilkumiesięcznym pobycie, przybył do Paryża, gdzie przewodniczył we wszystkich pracach emigracyjnych, zarabiając jako rysownik w biurach transatlantyckich. Dnia 21. maja 1871r skończył na barykadach jako jenerał naczelnik miasta Paryża, kierując obronę miasta podczas komuny, dając dowody swej odwagi i wyższych zdolności. Zona jego Dąbrowska Pelagia ze Zgliczyńskich ur. r. 1843 w Dubiance, znana gorąca patryotka i jako z najczynniej szych, największe oddająca usługi w organizacji narodowej, po śmierci męża przybyła do Galicji, gdzie przechodząc bardzo ciężkie chwile, wychowała z pracy rąk trzech synów. Obecnie przełożona gimnaz. żeńskiego w Krakowie, na tem stanowisku służy zaszczytnie idei i krajowi.

(..) zjawił się w tej dobie w Warszawie człowiek obdarzony od natury niezwykłą energią, stanowczością i szybkością w działaniu. On to ocalił Komitet miejski i nadał mu tak szaloną siłę pędu, źe zmiatał i druzgotał wszystko przed sobą i jego biegowi w nieznaną dziedzinę przeznaczeń nikt i nic oprzeć się nie mogło. Tym człowiekiem, który tak decydujący wpływ wywarł na losy komitetu miejskiego, na losy spisku, a co najważniejsza na losy Polski, był znany nam ze swej działalności rewolucyjnej w Peters burgu, Jarosław Dąbrowski. Był to jeszcze w tej porze bardzo młody człowiek, liczący zaledwie 25-ty rok życia (urodzony w 1837 roku w Żytomierzu 2 ), a jednakże miał już za sobą całą przeszłość pełną przygód i twardych kolei. Oddany przez matkę Zofię z Falkenhagenów w dziesiątym roku życia do korpusu kadetów do Brześcia Litewskiego, stąd do szkoły artyleryjskiej w Petersburgu, wysłany został jako porucznik na Kaukaz, gdzie w strasznej wojnie wytępieni jaką tam prowadzono, urobił się na bardzo zdolnego oficera. Z ciężkiej tej szkoły życia, przez którą tyle młodzieży polskiej przechodziło, szkoły znaczonej krwią, wyniósł or der św. Stanisława, stopień porucznika artyleryi i opinią świetnego oficera. Dzięki tej opinii, po pięcioletnim pobycie na Kaukazie, pozwolono mu wstąpić do akademii sztabu jeneralnego w Petersburgu, jednego z najlepszych bezwątpienia zakładów tego rodzaju w Europie. Tutaj to, w tej szkole, w której podówczas bardzo wielu znajdowało się Polaków, Dąbrowski zawiązał liczne stosunki z młodzieżą polską, w celu obudzenia w niej drzemiących uczuć patryotycznych. W jego mieszkaniu w domu Kułagina na ulicy Oficerskiej, wynajętem na współkę z kolegami: Michałem Heidenreiehem, który miał w parę lat później stać się postacią historyczną pod pseudonimem Kruka, Ferdynandem Waraskim, niegdyś oficerem ułanów pułku Nowomirgorodzkiego i Hieronimem Staniewiczem, stale co środę schodzili się uczniowie trzech akademij wojskowych: artyleryjskiej, inżynierskiej i sztabu jeneralnego, oraz studenci uniwersytetu, instytutów: technologicznego, komunikacyi i z akademii leśnictwa (...) Zaopatrzony w list rekomendacyjny od Sierakowskiego do Karola Majewskiego, sam zresztą nie bez pewnych stosunków w Warszawie, jako krewny znakomitego pisarza i wysokiego urzędnika w Komisyi oświecenia, Józefa Korzeniowskiego, puścił się w tę podróż. W Warszawie zawiązał stosunki z całem stronnictwem ruchu, ze wszystkimi jego odcieniami, słuchał ich gorących mów i widząc wyraźne ich dążności powstańcze, zrazu zachowywał się bardzo chłodno, a nawet tu i owdzie mówił ze znajomością rzeczy człowieka fachowego, że na dzieje i zamiary, jakie przed nim rozwijano, nie mają żadnych szans powodzenia. (...) Ale to, czego nie mogły zrobić najbardziej płomieniste mowy spiskowców warszawskich, zrobiły pię kne oczy kobiety. W czasie swego pobytu zapoznał się z niejaką panną Pelagią Zgliczyńską, namiętną, czerwoną patryotką, jakiemi były prawie wszystkie kobiety tej epoki. (...) Wszelkie wątpliwości, wszelkie chłodne obliczanie szans zniknęło z jego umysłu; owładnęła nim, odurzyła go jak wyziew niezdrowy, miłość do kobiety i wszystko oblała jakiemś światłem, całkiem inaczej rzeczy przedstawiającem. W takiem usposobieniu duszy i serca, po dwutygodniowym pobycie w Warszawie, powrócił do Petersburga. (...) Sprawozdanie wygłoszone z właściwą Dąbrowskiemu siłą i energią słowa, w którem zdawał się brzmieć głuchy pomruk gotującej się do wybuchu Warszawy, wywarło rozmaite na słuchaczów wrażenie. (...) Ukończywszy świetnie swe egzamina, odkomenderowany został do Warszawy, nie bez usilnych o to zabiegów ze swej strony, gdyż ciągnęły go tam, nad Wisłę, piękne oczy ukochanej i wir gotującej się burzy. W randze adjutanta sztabu jeneralnego szóstej dywizyi piechoty, konsystującej stolicy polskiej i jej okolicach, puścił się w drogę. W Warszawie stanął w dniu 6 lutego 1862 r. i zamieszkał w hotelu Saskim pod Nr. 9, skąd później przeniósł się na Nalewki i stale się ulokował w domu Charczewskiej (Nr. 2256). Wkrótce jego figurka mała, szczupła, drobna, ale niezmiernie ruchliwa, przybrana w mundur adjutancki, znaną była wszystkim spiskowcom wielkomiejskim, i z właściwą Warszawiakom bystrością w odgadywaniu charakterów ludzkich i określaniu ich odpowiedniem, przezwano go ''Łokietkiem'', i ta nazwa została mu na zawsze, wielu go tylko pod nią znało, nie wiedząc, jakie właściwie miano nosi ten młody oficer, ruchliwy i czynny. (...) Dąbrowski lubiał chodzić pojedynkiem, działać na własną rękę, nie pytając się nikogo i nie radząc, znajdując chyba odpowiedzialność tylko przed własnem sumieniem ....