Powstańcy styczniowi

Jak o tym donosiliśmy, zmarł w czasie uroczystości 70 lecia powstania styczniowego jeden z ostatnich weteranów uczestniczących w uroczystościach, ś. p. Józef Kaiser z Ostrowa. Zmarły w czasie powstania brał czynny udział w organizowaniu go na terenie Ostrowskiego. Jako chorąży oddziału powstańczego przechował do naszych czasów sztandar swego oddziału, który obecnie jest przechowywany przez Związek Inwalidów w Poznaniu. Ś. p. Kaiser walczył w oddziałach płk. Calliera, gen. Yunga, Obarskiego i innych. Brał udział w szeregu potyczek, m. in. walczył pod Uniejowem. Odniósł kilka ran. Za udział w powstaniu skazany został przez Prusaków na pół roku twierdzy, ktorą to karę odcierpiał w cytadeli poznańskiej. Walczył pod pseudonimem ‘‘Wężyk’‘ Do ostatnich czasów brał czynny udział w życiu społecznym, a ostatnio wstąpił w szeregi Zw. Weteranów Powstań Narodowych. Z Poznania donosi (Sz): We środę przed południem odbyła się w Poznaniu eksportacja zwłok zmarłego w czasie defilady przy uroczystościach 70 lecia powstania styczniowego, weterana z 1863 r., śp. Józefa Kaisera z Ostrowa. W uroczystości eksportacji uczestniczyli przedstawiciele władz, szczególnie wojskowych z dcą O. K. VII gen. Frankiem na czele, dalej delegacje korpusu oficerskiego i podoficerskiego wszystkich pułków poznańskich. Poza tym obecni byli prezes zarządu wojewódzkiego Federacji, płk. Chłapowski, reprezentant zarządu głównego Zw. weteranów powstań narodowych Hoszczyński i wielu innych. Nad trumną przemówił prezes komitetu obchodu 70 lecia p. Stachecki, po czym po egzekwiach odprawionych przez ks. kan. Zborowskiego w asyście licznego klaru ruszył kondukt żałobny, na którego czele kroczył szwadron 7 p. strzel. kon., w którego to oddziałach walczył śp. Kaiser w 1863 r. Za szwadronem postępowały poczty sztandarowe organizacji b. wojskowych, a na czele niesiono sztandar powstańczy z 1863 r. ten sam, który śp. Kaiser niósł na czele swego oddziału powstańczego jako chorąży. Po dojściu konduktu do ul. Towarowej trumnę ze zwłokami przeniesiono na samochód, który przewiózł je do Ostrowa, gdzie odbył się w godzinach popołudniowych manifestacyjny pogrzeb. Zgon weterana Ś. p. Józef Kajzer Jak to już donosiliśmy, w Poznaniu w czasie defilady, jaka miała miejsce przed kościołem katedralnym w związku z uroczystościami obchodu 70 lecia rocznicy wybuchu powstania styczniowego, zaszedł nadzwyczaj bolesny wypadek, mianowicie weteran Józef Kajzer, który przybył specjalnie na uroczystości z Ostrowia, w chwili, kiedy ruszył do defilady przy dźwiękach orkiestry upadł nagle i po chwili wyzionął ducha. Śp. Józef Kaiser pochodził z Ostrowia Wielkopolskiego, gdzie wychowany był w atmosferze wybitnie patriotycznej. W mieście tym sformował sie oddział 100 ochotników, wśród których znalazł się także Kaiser z bratem swoim, Pawłem. W pierwszej bitwie pod Kotlinem, oddział został rozbity przez Prusaków, ale skompletował się ponownie i pod Grabowem przeszedł granicę, wcielony następnie do Strzelców Kaliskich pod naczelnikiem Szumlańskim. Kajzer brał udział w szeregu potyczek i otrzymał pod Grójcem wraz ze stopniem kaprala, raną w prawą rękę. Po wyleczeniu się, przydzielony został do żandarmerii w Szadku, a następnie do kawalerii. Uczestniczył w bitwach, staczanych przez Taczanowskiego w różnych okolicach, aż w styczniu 1864 r. oddział powstańczy kompletnie rozbity, został ostatecznie rozwiązany. Po powrocie do Ostrowia Kajzer został aresztowany i stawiony przez sąd wojenny, który skazał go na pół roku fortecy. Ś. p. Józef Kajzer zamieszkał w Ostrowiu, przy ul. Sienkiewicza 8. Zmarł, przeżywszy lat 89.

Imię zakonne Rafał. (1835 – 1907) – ur. w Wilnie, powstaniec styczniowy skazany na śmierć, zesłany na Syberię, po powrocie nauczyciel ks. Adama Czartoryskiego w Paryżu, wstępuje do Zakonu o.o. Karmelitów Bosych w Gracu, wraca do Polski 1892 r. przybywa do Wadowic, buduje klasztor, Wadowicki Karmel /1897 – 99/, jest wielokrotnie przeorem Wadowickiego Zgromadzenia, umiera w opinii świętości. W 1991 r. Papież Jan Paweł II dokonuje kanonizacji.

Szlachcic grodzieńskiego województwa

1838-1864, urodził się w Mostowlanach jako syn Szymona i Weroniki z Rybińskich. W latach 1850-1855 uczył się w Świsłoczy, następnie wyjechał na studia do Moskwy, a po pół roku do Petersburga. Na studiach w Petersburgu nawiązał kontakty z polskimi i rosyjskimi kołami rewolucyjnymi. W 1861r. wraz z W. Wróblewskim zawiązał na Grodzieńszczyźnie tajną organizację rewolucyjną przygotowującą powstanie. Podróżował w przebraniu po wsiach grodzieńskich, szerząc propagandę antycarską. Rozpoczął wydawanie tajnego czasopisma w języku białoruskim (drukowanego czcionką łacińską) pt. Mużyckaja Prauda, redagowanego wespół z Wróblewskim. W 1862r. zamieszkał w Wilnie i wszedł do Komitetu Ruchu. Jako przywódca czerwonych na Litwie bronił niezależności od Warszawy. W chwili wybuchu powstania w Królestwie poparł je bez zastrzeżeń, ogłaszając 1.02.1863r. uwłaszczenie chłopów na zasadach przyjętych przez Rząd Tymczasowy. Po objęciu władzy przez białych na Litwie Kalinowski, mimo protestów, podporządkował się rozkazom Rządu Tymczasowego. Początkowo został pomocnikiem naczelnika miasta Wilna, a następnie komisarzem w województwie grodzieńskim. Rozbudował on organizację grodzieńską, przebywał w terenie, odwiedzał obozy partyzanckie, zachęcał chłopów białoruskich do powstania. Z jego inicjatywy ukazała się odezwa (w języku białoruskim) zwalczająca propagandę antypowstańczą Michaiła Murawjowa. W końcu lipca stanął na czele Komitetu Litewskiego, formalnie tylko zależnego od Warszawy i otrzymał nominację na komisarza pełnomocnego Rządu Narodowego na Litwie, kierując podupadającym ruchem wyzwoleńczym. Ukrywając się pod różnymi nazwiskami, został zdradzony i aresztowany w lutym 1864r. Podczas brutalnego śledztwa nikogo nie wydał. Sąd wojenny skazał go na śmierć przez rozstrzelanie (co Murawjow zamienił na powieszenie) za przyjęcie stanowiska członka rewolucyjnego Komitetu Litewskiego, a potem głównego naczelnika powstania w tutejszym kraju. Dnia 22.04.1864r. o godzinie 10.30 został stracony na placu Łukiskim w Wilnie.

Urodził się na wsi w powiecie Łukowskim. Gdy go ojciec odumarł w czwartym roku życia, a matka żyła z wyrobku, poszedł na służbę za pastucha. Przyłączył się do oddziału powstańczego, który przechodził przez wieś i tak doszli aż do dworu Chotynia w ziemi lubelskiej, gdzie spotkali się z Moskalami. Następnie Kaliszek brał udział w bitwie pod Żyżynem i pod Kockiem. Pod Sankami został ciężko ranny cięciem szabli kozackiej w twarz i dwa razy w głowę. Leżącego między zwłokami poległych, których miano składać do grobu, zabrali Moskale do Lubartowa, gdzie przebywał w szpitalu 6 tygodni. Udało mu się stamtąd wraz z 20-ma innymi powstańcami uciec, ale po 6-ciu tygodniach ukrywania się, Moskale schwytali ich z powrotem i odstawili do Lublina, gdzie Kaliszek prze bywał w więzieniu przez dwa miesiące, a następnie był przez 3 lata pod nadzorem policji. Mieszkał na kolonii Planta w Łyszczycach.

(pseud. Rębajło) ur. r. 1830 w Komarnie, należał w r. 1846 jako uczeń z całą młodzieżą wyższych klas do konspiracyj. Aresztowany, po kilkutygoclniowem więzieniu w piwnicach karmelickich i chłoście rózgami, został asenterowany do 9-go pułku piech. w Stryju na lat 14. W r. 1848 zdezerterował i zaciągnął się do legii polsk. do 1-go pułku ułanów pod wodzą pułk hr. Ponińskiego w korp. jener. Józefa Wysockiego. W tym pułku przebył kamp. węgier. a następnie z legionem polsk. wkroczył do Turcji, względnie Serbii. Internowany w twierdzy Szumli, otrzymał po roku paszport i 25 piastrów (25 zł.) na drogę i uwolniony pozostał w Bułgaryi jako dzienny zarobnik przy winnicach, lub przy budowie kościoła koło Sistowy, jako majtek na statku kupieckim, jako nauczyciel w węgierskiej szkółce kolonii niemiec. jako tancmistrz w Tulczy, nareszcie jako aptekarz, w Ruszczuku. Na tej ostatniej posadzie otrzymał ułaskawienie, zaledwie przybył atoli statkiem Lloyda do Orsowy, został w granicznej komendzie aresztowany, okuty w kajdany i pod eskortą 5-u żołnierzy, wytransportowany pieszo, blisko 40 mil drogi do twierdzy Temeszwaru, gdzie pułk 9-ty stał garnizonem. Ośm miesięcy przesiedział w kazamatach, ostatecznie przez sąd wojenny za obrazę majestatu, popełnioną w kancelaryi granicznej w Orsowie przy skuwaniu w łańcuchy, został skazany na 60-t kijów tej hańbiącej, śmierci równającej się karze, uwolnił go marszałek polny hr. Coronimi i wcielił ponownie jako szeregowego do pierwotnej kompanii. Dwa lata przebył w szkole kadetów, w roku 1854 podczas wojny krymskiej awansowany na sierżanta. W roku 1856 został porucznikiem, w 1859 nadporucznikiem i odbył kapanię włoską. W bitwie pod Magentą ranny, został wzięty do niewoli francuskiej. Po zawarciu pokoju, powrócił do pułku w Peszcie, gdzie służył bez przerwy jako komendant kompanii do maja r. 1863. W Peszcie było w r. 1863 kilka polskich pułków. Oficerowie-polacy zgromadzali się u Kality na narady, jakiemi drogami dojść do celu, opuścić szeregi austr. i stanąć w szeregach powstańczych. Wydelegowano Kalitę do Krakowa celem porozumienia się z Komitetem centralnym, uzyskania funduszów na pokrycie honorowych długów w sklepie pułkowym, sprawienia ubrań cywilnych i pokrycia kosztów podróży do Krakowa. Komitet centralny, obiecał, że każdy oficer udający się do powstania, otrzyma 250 złr. winien natomiast mieć własny uniform i broń. Po powrocie Kality do Pesztu rozeszła się rychło wieść o ugodzie, a w parę dni zgłosiło się kilkudziesięciu oficerów chętnych do opuszczenia szeregów austr. Z pułku 9-go, 10-ciu podało o dymisyę. Szóstego dnia przyjechał hr. Juliusz Tarnowski z ramienia komitetu i wręczył dla oficerów 1.000 złr. Za pośrednictwem pewnej damy z arystokr. węgiers. uzyskano jeszcze 3.000 złr. i 10-ciu oficerów wyjechało do Krakowa. Byli nimi nadpor. Karol Kalita, poruczn. Franciszek Bandrowski, Władysław Macieszkiewicz, Bronisł. Macieszkiewicz, Wiktor Zdanowicz, Lubin Grodzki, Jul. Rosenbach, Angerer, Bodyński i Hankiewicz. W Krakowie otrzymał Kalita nominacyę na majora i organizatora wojennego w po w. Stobnickim, oraz polecenie zorganizowania batalionu w sile 800 ludzi. W dwa tygodnie batalion był już skompletowany a kapitanowie i oficerowie z pułków austr. musztrowali swoje kompanie po ogrodach. Z końcem lipca 1863 nadszedł rozkaz do wymarszu. Na czele oddz. stanął pułk. Tetera. Po rozbiciu oddziału, pod Czernichowem, rozpoczął Kalita nową organizacyę z rekrutów miejskich i wiejskich przy pomocy żandarmeryi Stobnickiej pod wodzą rotmistrza Junoszy (Nowackiego). Odtąd zaczęło się powodzenie dla oddziału, przeobrażonego w grudniu 1863 w III-ci pułk Stobnicki. Na czele oddz. walczył Kalita pod , , , , i pod . W tej ostatniej bitwie komendę prowadził pułk. Topor. Stanąwszy na czele rozbitków, operował Kalita jeszcze 6 tygodni, dążąc ku Iłżeckim lasom, gdzie miały się znajdować rozbitki pułku Kieleckiego pod wodzą majora Rosenbacha. Po drodze odmawiano oddziałowi żywności, tylko siłą, mocą, zdobywali ją po dworach i chałupach. Około Brodów w Iłżeckich lasach, zapadł Kalita na tyfus i przeleżał 4 tygodnie. Jako rekonwalescent dostał się do Galicji, a następnie do Bomunii, gdzie otrzymał posadę w minister, robót publicz. jako inżynier dróg i mostów w Buszczuckiej guber. pod Jerzmanowskim, majorem wojsk polsk. z r. 1831. W roku 1869 został inżynierem en Chef w Sandżaku Philipopolis. Przeszedł następnie jako inżynier do kolei bar. Hirscha, a w listopadzie 1871 powrócił do kraju. Tutaj otrzymał posadę zarządcy magazynów materyałowych przy budującej się kolei Łupkowskjej, w końcu w r. 1875 posadę pisarza, później kasyera w zakładzie obłąkanych w Kulparkowie. Dnia 1. maja 1903 przeniósł się w zasłużony stan spoczynku.

Pochodzi ze wsi Klemencice, par. Krzcięcice. Zmarł z ran otrzymanych pod Małogoszczem 17.9.1863. Miał 25 lat. Pozostawił żonę Teklę Arabską.

Ksiądz. Kapelan w oddz. Langiewicza, W 3.1863 przyjmował w okolicach Goszczy przysięgę Langiewicza jako dyktatora i żołnierzy na wierność Langiewiczowi.

Pochodził z ówczesnych Prus Zachodnich, gdzie rodzice jego mieli majątek Szenbrug. Z gimnazjum niemieckiego w Chełmnie, do którego uczęszczał, został wydalony za energiczne reagowanie przeciw zakazowi używania mowy polskiej. Należał do organizacji młodzieży, przygotowującej powstanie, po którego wybuchu wraz z liczną grupą partyzantów przeszedł granicę, zdążając pod rozkazy Padlewskiego. Niemcy zaopatrzyli powstańców w staroświecką broń odtylcową, pobierając za nią bajeczne sumy, ale w czasie przeprawy partji przez rzekę Drwęcę, natarli z tyłu powstańców, którzy zmuszeni byli przebyć rzekę wpław, przyczem zamiękł cały zapas prochu. Wkrótce potem Moskale, uprzedzeni przez Niemców o partji, otoczyli ją w lesie pod Nietrzebą i znieśli doszczętnie. Dopiero po trzech dniach przybyła na pobojowisko grupa ziemianek z za kordonu niemieckiego, celem pogrzebania poległych, wśród których znaleziono dwóch powstańców jeszcze niezesztywniałych. Jednym z nich był Teodor Karczewski, okropnie poraniony. Uratowanych cudem od śmierci przywieziono za kordon i poddano troskliwemu leczeniu w domu ziemianina Suleżyckiego. Mieszkał w Płocku ul. Sienkiewicza.

Walenty Karkowski był powstańcem – ochotnikiem. Urodził się w 1843 r. w Pleszewie w rodzinie kupieckiej z bogatymi tradycjami patriotycznymi. Jego ojciec Leon Karkowski był w Komitecie narodowym podczas powstania wielkopolskiego 1848 r. Po wybuchu powstania styczniowego w 1863 Walenty Karkowski zgłosił się pod rozkazy dowódcy Edmunda Taczanowskiego, który miał bogatą przeszłość narodowowyzwoleńczą i organizował grupy powstańcze na terenie Pleszewa i okolic. Taczanowski utworzył oddział powstańców, uzbrojonych w kosy i piki, i na ich czele wyruszył do Królestwa. Powstańcy zajęli Pyzdry i rozłożyli tam obóz. Jednym z uczestników tej grupy powstańczej był Walenty Karkowski. Walczył pod Pyzdrami, ale ranny w głowę 15 kwietnia 1863 r. wrócił do Pleszewa. Po powrocie w rodzinne strony wraz z bratem Feliksem Karkowskim (również powstańcem) i ojcem Leonem Karkowskim oraz innymi kupcami pleszewskimi odegrał istotną rolę w organizacji zaopatrzenia dla walczących powstańców.

(ok. 1845-1901) Syn Konstantego, szlachcic z gub. wołyńskiej. Razem z bratem bliźniakiem - Zygmuntem – wzięli udział w powstaniu i zostali skazani na ciężkie roboty do Wschodniej Syberii. Początkowo katorgę od bywali przy budowie drogi bajkalskiej, po powstaniu 1866 r. obaj znaleźli się w Usolu. Na osiedleniu Karol P. mieszkał w gm. Idyńskiej gub. irkuckiej. W latach 1880-81 pracował jako listonosz. Następnie mieszkał w Irkucku i był urzędnikiem, m.in. w 1898 r. w irkuckiej kancelarii celnej (?). Na Syberii ożenił się i miał 8 dzieci. Nieprawdziwa jest informacja o tym, że Karol zastrzelił się po śmierci brata na terenie Rosji europejskiej (A. Kręćki).

Jan Feliks Karpiński (ur. 1844). Jako student Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego w Puławach wziął udział w Powstaniu 1863 roku Styczniowym. Po dostaniu się do niewoli skazany na służbę w wojsku (jako oficer), po ogłoszonej Amnestji wrócił do kraju po 6-7 latach i w 1871 ożenił się ze swoją narzeczoną Michaliną Głowacką. W 1906 roku umarł mając 62 lata. Zostawił dzieci: Janinę, Józefa, Marię, Tadeusza i Jadwigę.