Powstanie Styczniowe - uczestnicy

Syn Wincentego, dzierżawcy Żukowic, a następnie Skrzyszowa k. Tarnowa i Eleonory z Gniewuszewskich. Ukończył prawo na UJ. Jeden z współorganizatorów manifestacji patriotycznych w Tarnowie w latach 1861-1862. Był wśród oskarżonych w tzw. "sprawie tarnowskiej". Bardzo źle notowany w aktach rzędowych, "jako pierwszy przy wszystkich demonstracjach". W liście gończym policja tarnowska tak opisywała Oswalda:"Tenże liczy lat 30, religii rzymsko-katolickiej, stanu wolnego, wysokiej wysmukłej postawy, twarzy podłużnej, cery zdrowej, ma blond włosy,niebieskie oczy, wysokie czoło, dłuższy konczasty nos, usta proporcjonalne, zęby nie wszystkie, podłużną brodę; nosi jasne wąsy,faworyty, brodę, jako też ubiór stanów wykształceńszych, mówi po niemiecku i po polsku". W okresie poprzedzającym powstanie styczniowe Oswald Artwiński był agentem Ławy Obwodowej w Tarnowie. W powstaniu styczniowym wziął czynny udział walcząc w oddziale kawalerii gen. M. Langiewicza. Zginął w potyczce pod Giebułtowem 14.03.1863 r. Pochowany na cmentarzu w Książu Małym.

Za wypowiedzenie wśród chłopów „oburzających” słów przeciwko rządowi został skazany na konfiskatę majątku i 5 lat kompanii karnej.

Był proboszczem w Malużynie, miał 45 lat. Został aresztowany w grudniu 1864 r. Oskarżono go o udział w powstaniu, utrzymywanie kontaktów z jego instruktorami i dowódcami, zbieranie wśród ludności rewolucyjnych podatków. Przez dłuższy czas poszukiwały go władze policyjne, bowiem ukrywał się. Wyrokiem Polowego Audytoriatu, zatwierdzonym przez namiestnika Królestwa Polskiego, został skazany na osiedlenie na Syberii. Wysłano go tam 12 marca 1865 r. W 1874 r. szczęśliwie powrócił w Archangielska

Wójt w Podkamieniu, który 29.czerwca doprowadził do uwolnienia z więzienia 5 rannych, przywiezionych tam powstańców. Cieszył się za to poważaniem wśród Polaków, jednak prawdopodobnie zrobił to tylko dzięki łapówkom

h. Łodzia. młodszy brat Władysława, ur. w r. 1845 w Kopkach, majątku Eustachego br. Horocha. którym podówczas zarządzał towarzysz broni z listopadowego powstania, śp. Karol Bieniedzki, ojciec Władysława i ]ana. Ten drugi obdarzony nadzwyczajnemi zdolnościami, chlubą i nadzieją był całej rodziny — uczył się w Rzeszowie a następnie po przesiedleniu się rodziców do Koziny w gimnazyum w Tarnopolu. Z siódmej klasy w lutym jako 18-letni młodzieniec zaciągnął się w szeregi powstańcze wraz ze starszym bratem Władysławem. Początkowo walczyli obok siebie, los jednak rozdzielił ich z chwilą, gdy Władysław został mianowany porucznikiem. ]an został ranny na polu walki w nogę a wskutek tego ubezwładniony dostał się do niewoli wroga, który nie znał względów litości dla bohaterów małoletnich. Pędzony pieszo rok cały od etapu do etapu, bity i katowany został wreszcie zagnany w Sybir. Z opisów historycznych i powieściowych aż nadto dobrze są znane nieprzesadzone bynajmniej dzieje martyrologii uczestników powstania na posileniu i w katorgach. Jan Bieniedzki przeżył je w najcięższych warunkach w czasie sześcioletniego odbywania karnego pochodu przez przeklętą krainę tortur fizycznych i moralnych, zadawanych nieszczęśliwym skazańcom przez dzikich siepaczy barbaryi i wstecznictwa. Nabawiwszy się ciężkich nieuleczalnych chorób reumatyzmu i wady serca powrócił Jan Bieniedzki do kraju jak nędzarz o kiju żebraczym w 25 roku życia, ofiara krwawej walki cywilizowanej ludzkości o wolność i niepodległość narodu. Wędrowca w łachmanach poznali pierwsi koledzy z ławy szkolnej w Tarnopolu ze łzami radości, współczucia i uwielbienia owacyjnie witali Sybiraka. Żądny dalszej nauki i łaknący pracy ukończył Jan Bieniedzki dwie najwyższe klasy gimnazyalne prywatnie w przeciągu kilku miesięcy, poczem złożył egzamin dojrzałości, i udał się do Krakowa, gdzie się poświęcił studyom medycznym. Utrzymywany przez brała Władysława ukończył w przeciągu czterech lat medycynę budząc zdolnościami swemi podziw kolegów i profesorów. Niezwykłe zalety serca i cierpieniem wyrobionego charakteru, pełnego typowej szlachetności, zjednały mu cześć i ogólny szacunek otoczenia, miłość i zaufanie towarzyszy i wprost fanatyczne uwielbienie rodziny. Przed złożeniem ostatniego rygorozum medycznego uległ chorobie serca w Krakowie w r. 1873 budząc przedwczesnym zgonem żal w szeregach młodzieży, czczącej w nim bohaterskiego męczennika sprawy ojczystej i wielkie nadzieje rokującego w kołach uniwersyteckich, żal i boleść nieopisaną rodziny, wśród której żyje zawsze pamięć najlepszego syna i brata.

Edward (prawd.), Bieske. Syn Jana Bieske i Emilii ze Szmideckich dziedzicow Goszczanowa pod Kaliszem. Urodzony w kaliskiem okolo 1839r. Brał udział w Powstaniu Styczniowym i zginął w potyczce pod Niewieszem dnia 23 maja 1863r. Jego rodzony brat został pojmany i wywieziony w głąb Rosji. Spoczywa w mogile zbiorowej na Cmentarzu parafialnym w Niewieszu. Spoczywa w mogile zbiorowej na Cmentarzu parafialnym w Niewieszu. "Oddziały Ludwika Oborskiego, Stanisława Szumańskiego i Karola Włodka pod dowództwem płk. Słupskiego w swojej rejteradzie z woj. mazowieckiego weszły na obszar woj. kaliskiego i stoczyły zaciętą walkę pod Niewieszem. Najpierw jadące na wozach z Uniejowa do Poddębic wojska rosyjskie wpadły w zasadzkę urządzoną przez płk. L. Oborskiego pod Niewieszem, a następnie zabarykadowały się w domach i budynkach gospodarczych we wsi Niewiesz. Bezpardonowa walka w Niewieszu trwała od godz. 14 do 22 i zakończyła się bezowocnie dla powstańców. Po stronie rosyjskiej były znaczne straty, ale wśród powstańców jeszcze większe. Poległo 29 powstańców, a wśród nich niejaki Bieske, lat 24, syn dziedzica z Goszczanowa."

Walczył pod dowództwem Czachowskiego. 20-letni Bijejko, który po bitwie pod Małogoszczą wystąpił z kawalerii, prosił Czachowskiego o przyjęcie do piechoty. Został wcielony do 1 kompanii III batalionu, którą dowodził kapitan Korycki. Bijejko wspomina o bitwie pod Chrobrzem i o marszu nocnym z Chrobrza do Wełcza. Rano (18 III) oddział pod dowództwem Koryckiego doszedł do lasów grochowskich i zajął stanowiska w brzezince, gdzie przebywał do zmierzchu. Po bitwie dowiedział się, że Langiewicz uciekł za granicę. Następnego dnia rano (tj. 19 III) oddział Koryckiego dotarł do Szczaworyża (wieś położona w połowie drogi między Buskiem a Stopnicą, ok. 10 km od Grochowisk). \"Czachowskiego wśród nas nie było. Nie wiedzieliśmy, co się z nim stało\" - pisze Bijejko. Dopiero później, po bitwie pod (5 V 1863), gdy Bijejko z kolegami ponownie powrócił do Krakowa,[...].

( - ) - Powstaniec Styczniowy, "włościanin litewski, nie umiejący nawet po polsku. Po wybuchu powstania chodził Bilis od wsi do wsi, przemawiał do ludu litewskiego, w imię wiary katolickiej i łącznych dziejów z Polską. W krótkim czasie zebrał 70 zbrojnych wieśniaków, uformował z nich oddział piechoty, Łączył się z innymi oddziałami, lub na własną działał rękę. Miał ogromną powagę wśród ludu, godził powaśnionych, sądził różne sprawy, w obozie przestrzegał moralności, karność utrzymywał wzorową. Z moskalami buł się Bilis pod Wormianami i gdzieindziej, wszędzie czyniąc zręczne zasadzki. W lesie białożoryskim natarł na dragonów i kozaków i dziewięciu położył trupem. W sierpniu pod Manżdami zabił w zasadzce 20 żołnierzy carskich, nie utraciwszy ani jednego powstańca. We wrześniu oddział jego liczył 150 ludzi piechoty i 20 kawaleryi. Gdy jesień nastała, moskale ze wszystkich stron otaczali Bilisa, chcąc na nim srogo się zemścić. Dnia 27-go listopada 1863 roku napadli na jego wieś rodzinną Białożoryszki - wieśspalili, zabrawszy całe mienie braci Bilisa, a wszystkich jego krewnych wysłali na Sybir. Mimo tego Bilis nie ustępował, w Szawalanach zabrał moskalom magazyny z żywnością, mundurami i bronią - Radziwiłowi zabrał pocztę rządową. Gdy wreszcie lud już zaczynał upadać na duchu i zemsta moskiewska coraz srożej Litwę przygniatała, rozszedł się oddział Bilisa, a on za innymi emigrantami do Paryża wyjechał"

ur. 2.8.1814 Pabianice syn Konstantego i Urszuli odbył z poboru w 1836r 25 letnią służbę w wojsku carskim, Uczestniczył w działaniach wojennych 1836 i 1859r.W trakcie służby ożenił się z wilnianką Anną Sztur. Po otrzymaniu dymisji wrócił do Pabianic izatrudniono go jako policjanta przy magistracie. Zaangażował sie w działalność niepodległościową i po wybuchu powstania styczniowego znalazł się wśród strzelców partii J. Oxińskiego. W ramach represji zaliczony został do osób zostających pod nadzorem policyjnym.Zmarł w 1876r.w Pabianicach.

lat 38, żołnierz artylerii, na liście korespondenta z Kijowa wśród zesłanych do kopalń syberyjskich

1817 – po 1873, syn powstańca listopadowego, burmistrza Kolna i Wizny – Rafała Błońskiego i Franciszki z Targońskich. Urodził się w Targoniach, uczył się w Gimnazjum Łomżyńskim, które opuścił po trzech latach. W 1839r. założył tajny związek wśród uczniów wyższych klas. Sprzysiężenie zostało rozbite, a Błoński wraz z kolegami aresztowany. Po pobycie w cytadeli w lutym 1840r. został skazany na katorgę na Syberii, gdzie m.in. pracował w rządowej fabryce wódek, żył z myślistwa, pracował jako urzędnik. Po 17 latach zesłania, wykorzystując amnestię, powrócił do kraju i zamieszkał w Wyłkowyszkach. Od 1862r. mocno zaangażował się w organizację powstania w Augustowskiem. Po jego wybuchu był pomocnikiem Józefa Piotrowskiego – komisarza Rządu Narodowego na województwo augustowskie. Walczył w partiach Cybulskiego, Mroczkowskiego, Kamińskiego (tę ostatnią przejął Andruszkiewicz). Był uczestnikiem bitew i potyczek pod Kozłową Rudą 1.04.1863r., Sapieżyszkami 9.04.1863r.. Następnie przez krótki okres był naczelnikiem policji narodowej w Augustowskiem. Po powstaniu schronił się we Francji. W 1865r. był w Rzymie, później mieszkał w Krakowie i Tarnowie, pracował jako urzędnik. W 1873r. został uwięziony i wkrótce zwolniony. Zmarł po tymże roku, nie wiadomo gdzie i kiedy.

Po srogiej klęsce, jakiej doznał w d. 1. lipca r. 1863. pod Radziwiłłowem oddział pułkownika Franciszka Horodyńskiego, przesiedziałem dzień cały nieruchomo pomiędzy trzcinami bagniska — ukryty przed pościgiem kozaków. Opodal leżały gęsto trupy. Nie jestem pewien, ale, zdawało mi się, w jednych ze zwłok poznawać Antoniego Kotarbińskiego, studenta z Petersburga. Około północy wyruszyłem wśród ulewnego deszczu, przemoczony i przeziębnięty, w drogę. Nagle w debrze — błysk światła. Było to ognisko sześciu rozbitków oddziału Młotka (Gustawa Strawińskiego), którzy nie wiedząc o przegranej pod Radziwiłłowem, dążyli do naszej chorągwi! Głową tych ochotników był kapitan Tadeusz Janowski, ongi podoficer legii polsko-węgierskiej z r. 1848. Z brzaskiem dnia puściliśmy się razem na dalszą wędrówkę, natknąwszy koło południa na ośmnastu naszych kolegów, z oddziału jenerała Józefa Wysockiego. Borykając się z kilkudziesięciu kozakami, odpierali oni dzielnie ich ataki strzałami, bagnetem, kolbą. Bez namysłu pospieszyliśmy im w pomoc i z okrzykiem: »Za Boga i Ojczyznę!« uderzyli z tyłu na przeciwnika, a ten przerażony niespodziewanym napadem, rzucił się do ucieczki. Tak ocalało 11-tu kolegów zdrowych, 3-ech lekko rannych, podczas gdy 4-ech pokładło się na pobojowisku. Powiększeni w trójnasób zyskaliśmy wprawdzie na sile odpornej, ale straciliśmy za to możność ukrywania się przed wrogiem. Linia graniczna, od strony Austryi, była szczelnie obsadzoną, liczne piesze i konne patrole snuły się wokoło, chwytając rozbitków przy pomocy poruszonych chłopów i psów wiejskich.. Dążąc wciąż lasami powiększamy się znów o ośmiu rodaków\ Zbiegli oni przed tygodniem z szeregów rosyjskich. Odziani w mundury, poszukiwali pierwszego lepszego oddziału, iżby zaciągnąć się pod sztandar narodowy. Gromadka więc nasza wynosiła już teraz 29-ciu uzbrojonych ludzi. Potrzeba było tylko przeczekać gdzieś w gąszczach, zanim nie uspokoi się na granicy. Obliczenie nasze zdawało się teoretycznie dobre, ale robione bez moskali. Zaledwie bowiem jedna noc przeszła w bezpiecznem miejscu, zaledwńe zaczęło świtać, gdy któraś wedeta dała sygnał o zbliżaniu się nieprzyjaciela. Będzie rozprawa! Miejscem przez naczelnika wybranem był pagórek /prawd. /, grzązkiemi błotami wokoło otoczony, a gęstym kryty lasem. Znaleziono nas i otoczono. Już z dala brzmiały okrzyki: »Zdaj sia! kryczy pardon! nie ujdiosz!« Położenie wprost bez wyjścia, a poddanie się jedyną możliwością ocalenia życia, ale, niestety, nie dla wszystkich. Biedni dezerterzy skupili się razem, oświadczając, że muszą iść przebojem, nam zaś zostawiają zupełną swobodę ruchu. Honor zabrania! nam wszakże — z jednej dwie czynie sprawy, więc bez słowa, uściskawszy się wszyscy po raz ostatni, w odpowiedzi na wezwanie do poddania się, stoczyliśmy się jak lawina na ogłupiałych sałdatów. Zanim zaś mogła paść jakakolwiek komenda, rozprysły się rozbite szyki, a my znaleźliśmy się po za obsaczeniem. Nie wszyscy! Chociaż nieregularne, nieliczne, dane z blizka wystrzały, odniosły przecie swój skutek. Biegnąc tuż przy kapitanie, uczułem nagłe uderzenie w łokieć. Za chwilę dojął mnie ból piekielny. Broń wypadła mi z dłoni. Przyszedłszy do przytomności, ujrzałem się w niewoli, ze związanemi w tył rękami, przytroczonym do siodła kozackiego. W ręce opuchniętej nie czułem ani bólu, ani władzy, tylko palenie w głowie, w którą, jak mi później powiedziano, otrzymałem trzy cięcia. Inni, ocaleli prawie wszyscy! Ku wieczorowi, razem z rannym towarzyszem, odstawiono nas do Ostroga /prawd. chodzi o Ostrów/. Komendant tamtejszej załogi, stary major, Warchołow, zdjęty litością, kazał nas nie do kazamat, lecz odstawić do »bolni«, czyli szpitala. Zapełniali go zaś ranni i chorzy żołnierze, tak, że zbrakło już dla nas miejsca. Poczciwy major i na to poradził ; kazał pozsuwać tapczany, przynieść jeden dla nas dwóch i ustawić go tuż koło drzwi, gdzie o wiele lepsze było powietrze, przyczem obdarował nas pożądanemi zawsze papierosami. Po dniach kilkunastu troskliwej opieki naszego dobrodzieja, miałem się o wiele lepiej, rany moje goiły się zwolna, kości ze strzaskanego łokcia wyjął felczer. Mój kolega, 18-toletni student ze Stanisławowa, Ludwik Gorzycki /lub Górzycki/, postrzelony w obie nogi, czuł już również w nich władzę, kiedy zjawia się zacny major i oświadcza, że dziś wieczór maszeruje dalej. — Opuszczam was moje dzieci — mówił rozrzewniony stary moskal — a na moje miejsce przychodzi wasz, »polaczek«, pies najgorszego gatunku! Radzę wam więc nie czekać na jego przybycie i odesłanie was do kazamat. Dziś wieczór, jak tylko pościągam warty, zanim drugie zajmą stanowiska, zbierajcie siły i uciekajcie co żywo! Do granicy zaledwie 3 mile, możecie próbować dostania się do waszej Galicy i... Mówiąc te słowa, wcisnął każdemu z nas po parę rubli srebrem i nakreślił jeszcze krzyż nad nami... Obmyśleliśmy pospiesznie plan ucieczki. Umykać trzeba było w szpitalnej bieliznie. Na dwóch — przypadła jedna para pantofli i szlafrok. Gorzyckiemu więc oddałem te skarby, sam okrywając się kocem. Kiedy już dobrze zmierzchło, przeprowadzamy zamysł nasz do skutku... Już jesteśmy przy parkanie. Pomagam Gorzyckiemu przeleźć przez deski... Ha, wolność, w dali las gęsty i ciemność dokoła... Ale przeceniliśmy nasze siły. Ja naruszyłem przy parkanie strzaskaną rękę, jemu otworzyły się rany na nogach. Aż ustał i ze łzami w oczach prosił, aby go zostawić własnemu losowi. Oburzony — chwyciłem go zdrową ręką, usadziłem na ramionach, ruszając ku granicy. Już tak do niej blisko!... Dobywam więc resztek sił, lecz sam krwawić poczynam... Ot... tam... o kroków kilkanaście zjadą się warty i rozejdą za chwilę. Moment do przemknięcia się jedyny! Rzucam się więc prawie ku ochronnej stronie. Na nieszczęście spostrzega mnie objeszczyk... Daje już strzał ku mnie... Po strzale uczułem ciało kolegi zsuwające się z ramion bezwładnie. Nie wiedząc, jak rzeczy stoją — przebywam kordon, jestem w gęstwinie leśnej, po tej stronie. Pierwsze promienie słońca... oświecają martwą twarz Gorzyckiego. W najbliższej wsi pochowano kolegę broni, a w najbliższym szpitalu amputowano mi prawą rękę. Ale i bez niej można chwalić P. Boga i kochać Ojczyznę! [1] ur. 1838 w zaścianku szlacheckim Hnilczu w Brzeżańskim powiecie [na Podolu, obecnie na Ukrainie] [2] Do szkół uczęszczał w Stanisławowie. W 20 r życia wzięty do wojska do 58 p. arc. Stefana odbył kampanię włoską w r. 1859. Otrzymawszy urlop w r 1861 w randzie sierżanta zaciągnął się w szeregi narodowe i służył jako oficer w kilku oddziałach, między innymi w oddziele Horodyńskiego. Był ranny. W 1864 emigrował do Turcji. [2]

włościanin z Kurowa pod Środą w Poznańskim, poległ pod Olszową w 1863 r.

włościanin z Krerowa pod Środą w Poznańskiem, poległ w walce z Moskalami pod Olszową r. 1863.

lat 18, kmieć, na liście korespondenta z Kijowa wśród zesłanych do robót w fortecach syberyjskich, na 8 lat

W Brodowie pod Środą 13/XII. + Gerard Leopold Bromirski emigrant z powst. 1863 w st. podpułk. Pochodził podobno z Wołynia

Ten ostatni... W dniu 30 maja odprowadzono na miejsce wiecznego spoczynku ostatniego w Krakowie weterana z powstania 1863 r., Stefana Brykczyńskiego, który zmarł 28 maja. Rzadko mam czas na słuchanie radia, to też uważać można za szczególnie zrządzenie losu, że onego popołudnia, 6 czy 7 lat temu, miałam właśnie słuchawki na uszach... Tajemniczymi falami płynęła z przestrzeni entuzjastyczna opowieść o roku owym, gdy tłumy na ulicach Warszawy stawały nieustraszenie przeciw najeźdźcy, zbrojne jedynie w krzyż i czarodziejstwo pieśni. Nie słyszałam początku, ale zaraz przy pierwszych paru zdaniach stanęła mi jasno przed oczami ta cyfra i szereg obrazów: 1861 rok... Grottgerowski ponury cykl... pierwsze trupy... zamykanie kościołów... żałoba narodowa... A przecież mocny męski głos, co wskrzeszał tamte dzieje, brzmiał dziwnie jasno, rześko, jakby samą tylko radością zawartego w nich nieśmiertelnego piękna. Aż w pewnej chwili buchnął młodzieńczością uniesienia: - Wtedy, po pierwszej salwie, zobaczyłem oficera – Moskala, jak wybiegł przed front, wyrwał z pochwy pałasz, złamał go na kolanie i odrzucił przecz od siebie. Blady był, oczy mu płonęły... Ja to widziałem!!! A więc mówił starzec co najmniej 80 letni – czy to możliwe? Porwał chyba wszystkich słuchaczy, tak jak mnie, upił życiem tętniącym w historii i czymś więcej jeszcze: żarem duszy. - Nazajutrz wysłałam do dyrekcji krakowskiego radia list adresowany do prelegenta, Stefana Brykczyńskiego, oraz prośbę, aby takie zachwycające odczyty powtarzały się częściej. Na wyrazy mego hołdu i nieśmiałą prośbę o adres odebrałam odpowiedź dopiero w kilka tygodni później. Pan Brykczyński musiał się wpierw przewiedzieć kim jestem, wydostać i przeczytać moje wspomnienia z wojny, a wówczas zwrócił się do mnie z jowialnym uznaniem, jakby do kolegi, akcentując wielką swą cześć dla Marszałka, która go zjednała także dla mojej książki. Na szczęście mieszkał w Krakowie, w zakładzie Helclów. Prosił, aby go odwiedzić. Jakże się lękałam zawodu dążąc chłodnymi, długimi korytarzami do wskazanych drzwi!... Może autor nie będzie taki, jak ten odczyt, jak ten list. I rzeczywiście: ni jedno, ni drugie nie mogło dać jeszcze całkowitego pojęcia o ogromie żywotności umysłowej, wdzięku i temperamentu, które promieniowały od wysokiej, barczystej postaci Weterana. Długa, srebrna broda przy czerstwej cerze, stanowiła efekt niebywały, niebieskie oczy, nie zimne, jakby u dobrego, rozumnego dziecka wychodziły zawsze tak ślicznie naprzeciw odwiedzających! Lubił bardzo gości, tak dawnych przyjaciół, jak i znajomości nowe, wśród których orientował się bystro i swobodnie. Z trudem, lecz niezmiennie, odruchem światowym a serdecznym, dźwigał się z fotela, żartobliwie tłumacząc ociężałość swej ''nóżki'', przestrzelonej na wylot w powstaniu. Przez całe długie, bujne życie nie dawała wcale znać o sobie, pozwalając nawet na sporty, aż o kilku lat coraz więcej dokazuje, że chodzić trudno... Z miejsca zaczynały się opowiadania, jak to było z ta raną, z tą potyczką i tylu innymi (Tyszowce, Tuczempy, Mołozów). Jak to się bił o Polskę ów 15 letni Stefek... radosna jego beztroska, młody animusz i zapał biły od każdego słowa i gestu starca. Co za barwność, obrazowość narracji , jaki mocny kontakt z psychiką słuchacza, ekspresja głosu, ruchu, spojrzenia! Co opowiadanie, to małe arcydziełko swoistego kunsztu, a taką przepojone siłą i prostotą zdrowego duchowego życia, że chciałoby się przyprowadzić tu na naukę, po kolei, całe szkoły... W tym malutkim pokoiku, przy zagraconym stole, nakrytym gazetami, naprzeciw kilku ubożuchnych fotografii na przybrudzonej ścianie przeżywało się jakieś cudowne podróże ''a la recherche du temps... passe'', w piękno epoki umarłej niby, która jednak stanowi istotny podkład dla wszelkich przyszłych możliwości niepodległego bytowania. Tu się czuło wieczność, przeświecającą poprzez mijanie czasu, ale tak po prostu, bez górnych frazeologii, bo staruszek, jako inżynier z zawodu, mocno trzymał się realizmu życiowego, trzeźwą logiką i zmysłem rzeczywistości. Interesowało go wszystko, co się w Polsce dzieje i czyni, jakby ciągle czuł swoją cząstkę odpowiedzialności za naród. Z jego to inicjatywy i z wybitnym współudziałem zorganizowano w Krakowie, przez niewielu laty, podoficerską szkołę pływacką, był bowiem od dawna konsekwentnie czynnym propagatorem (także przez rasę) tego sportu. - Każdy mały Niemiec umie pływać – mówił do mnie z żalem- bo go tego w szkole uczą – a u nas? Topi sie tego co lata w każdej rzeczułce, jak szczurów – czy nie szkoda?! A w razie wojny... aż myśleć przykro. Widział, że społeczeństwo, że armia nie docenia wartości owej podstawowej nauki – to było jedyną kroplą goryczy w jego jasnym na świta spojrzeniu. Jakże pięknie, przejmująco opowiadał o swoim bohaterskim czynie w drodze na katorgę: skoczywszy w rozszalałe nurty jakiejś ogromnej rzeki syberyjskiej, uratował z nich tonącego żołnierza rosyjskiego, za co potem został uroczyście ułaskawiony i odznaczony wysokim orderem. Najbardziej jednak cieszyło go to, że uratowany okazał się Polakiem. Wyobrażałam sobie nieraz, jakim uosobionym huraganem musiał być ten człowiek w młodości i w sile wieku: istny Kmicic tego niewdzięcznego okresu, kiedy to nic się nie działo właściwie. Cóż dziwnego, że szukał sobie ujścia w jakichś pionierskich niemal zadaniach inżynierskich w głębi Rosji, dorabiając się wśród zmagań z obcą, pierwotną przyrodą, aby wreszcie do kraju powrócić i założyć rodzinę. Tamten najdawniejszy błysk, krótki a świetny – powstanie – został mu w sercu, rozrastał się z latami: w perspektywy widać wyraźnie, że on to prześwietlił sobie życie całe. Pozostał godnym jego do końca! Ileż dzielności, wielkopańskiej jakiejś fantazji, finezyjnego humoru w tej jego dumnej rezygnacji, nienarzucającej się nikomu: on przecie wiedział, że już nigdy nie będzie normalnie chodził, że jego rówieśni odeszli niemal wszyscy, a on sam jest właśnie na odlocie... Czy zdawał sobie sprawę, że poza szczupłym gronkiem przyjaciół, był żałośnie, krzywdząco samotny: on , co mógł był obdzielać całe rzesze chlebem żywiących wspomnień i mądrości radosnej? Miałam szczęście zaliczać się do bliskich mu – a przez całe te 6 lat nie poskarżył się przede mną nigdy na nikogo i na nic w ogóle. Przychodząc bez zapowiedzi, o najróżniejszych porach dnia, zastawałam go zawsze, zawsze pogodnym, w ochoczej gotowości do pogawędki, takiej właśnie, jaka mogła gościa interesować. Kochał prawdziwie i potrafił podbijać młodzież: to też lekcje konwersacji francuskiej, którymi mile zabijał czas, sztukując zarazem swe weterańskie ubóstwo, dawały początek przyjaźniom obustronnym, długotrwałym. Dwunastoletnia wówczas córka moja uskarżała się nieraz, że ją prowadzam w Krakowie ''po samych starych ciotkach'', ale rwała się zawsze samorzutnie do ''naszego Weterana''. I warto było widzieć jak się witali! Zostanie mi w oczach ten obraz: złota, bujna czupryna dziewczątka, przytulona czule do bielutkiej brody – wyraz obu twarzy... i dziękuję Bogu, że dał mojemu dziecko wziąć w serce na całe życie błogosławieństwo tamtych oczu! Od pół roku mniej więcej wzrok tak nie dopisywał staruszkowi, że nie mógł wcale czytać – o tym jednym wspominał z lekką melancholią. Zmobilizowane przeze mnie ''pewiaczki'' (przysposobienie wojskowe kobiet) przychodziły w ostatnich czasach czytywać mu, dyżurami – ileż przy tym zyskać musiały niezastąpionych wspomnień! O śmierci Pana Brykczyńskiego dowiedziałam się zupełnie nagle i poraziła mnie jakby lękiem myśl, że nigdy, przenigdy nie będzie można przyjść do znanego domu, do małego pokoiku, odetchnąć tamtym powietrzem... jakby się zapadła w morze czarodziejska wyspa. Nie nad nim płakałam, tylko nad sobą, nad nami wszystkimi... Kraków witał właśnie Pana Prezydenta Rzplitej, kiedy koło dworca przechodził kondukt żałobny ze sztandarem powstańczym – za karawanem prowadzonym przez pluton wojska szło 30 może osób, dalej, w dorożce dwaj weterani (z Podgórza i Chrzanowa). Zmarły był w samym Krakowie ostatnim. Gdybyż o dwie godziny później... kto wie, może sam najwyższy dostojnik państwa brałby udział w tym pogrzebie?... Los chciał inaczej – a nie będzie już dane miastu błędu niepojętego naprawić – bo taką trumnę odprowadza się na cmentarz raz tylko – nigdy więcej... Lecz nie mogło to zaważyć ani cieniem na słonecznej duszy starca – idącej teraz śmiało, lekko, jak niegdyś do bitwy ku ''wzgórzom wiekuistym''. Jakby się koniec wiązał z początkiem w logice prostej, nieuchronnej...: ''Bój, zwycięstwo: Czarowne słowo, cudne uczucie, z niczym nieporównane. Ono to chłodziło grenadierów napoleońskich wśród spiekłych pustyń Egiptu, a rozgrzewało wśród mroźnego dnia pod Austerlitz... Mnie, wychowanemu w tych tradycjach, brzmiało w uszach po francusku: Mourir pour la patrie, c’est le sort le plus doux, le digne d’envie!''. Jedna taka chwila za życie starczy, żal mi tych, co jej nigdy nie doświadczyli... Broń zdawała się nam w ręku jak piórko... jakby unosiła w górę, każdy niby skrzydeł dostawał i wnet wlot pofrunie'' (S. Brykczyński: Moje wspomnienia, s. 62). Zofia Zawiszanka

lat 20, urzędnik, mieszczanin, na liście korespondenta z Kijowa wśród zesłanych do robót w fortecach syberyjskich, na 8 lat

oficer z oddziału Chmielińskiego, zginął pod wsią Rudniki w powiecie kieleckim. Zygmunt Kolumna tak opisuje to wydarzenie „W niedługim potem czasie, bo 28 tegoż miesiąca (lipca 1863 r.) ściera się śp. Zygmunt (Chmieliński) na czele 300 ludzi z 4-ma rotami piechoty i 4-ma armatami pod wsią Rudniki w powiecie kieleckim, gdzie po kilkogodzinnéj walce cofa się w lasy przyległe mając 27 rannych i 30 zabitych, wśród których dwóch wielkiéj odwagi oficerów, Żuchowski i Chabriolle’a waleczną śmierć poniosło . (Wiadomości te czerpane są z korespondencyi z Warszawy i z miejsca potyczki, umieszczonych w Czasie Nr 175-176-178-180. Dz. Pow. zaś podaje w Nr z 3 sierpnia raport o tej potyczce obliczając siły Chmielińskiego na 600 ludzi, z których 100 zginęło. Czas Nr 187 ogłasza szczegółowy raport Chmielińskiego opisujący to starcie.).”.

zastępca firm handlowych, uczestnik powstania z 1863 r., zmarł w Krakowie 12 maja 1898 r. w 54 roku życia. Zmarły brał udział we wszystkich potyczkach i bitwach jakie stoczył oddział Langiewicza, następnie po tegoż rozsypce zaciągnął się do oddziału Czachowskiego. Ciężkie rany odniesione w bitwie pod Wierzchowiskami wytrąciły mu broń z ręki. Po upadku powstania musiał emigrować i ciężko walczyć o kawałek chleba wśród obcych. Wróciwszy z Francji zamieszkiwał w Galicji. Ostatnimi czasy pomagał w tworzeniu przytuliska dla uczestników powstania z 1863 r.

Powstaniec, zesłaniec, weteran, emigrant do USA. Zmarł 9.5.1895 Środa Wielkopolska, w 62 roku życia.

(1825-1867),powstaniec, Podolak.Syn Piotra i Zuzanny Jaworskiej.Urodził się w Czortkowskiem, gdzie ojciec jego posiadał majątek ziemski. Mając 25 lat przeniósł się pod zabór rosyjski i osiadł w dziedzicznej Draganówce koło Kamieńca Podolskiego. Tam nawiązał ściślejsze węzły z kołami kresowymi i wstąpił do organizacji narodowej. Po wybuchu powstania styczniowego zaciągnął sie do jednej z partii,działającej na Ukrainie, ale prawdopodobnie nie brał udziału w żadnej z poważniejszych utarczek, ponieważ brak o nim wzmianki w relacjach bojowych z tego obszaru. Natomiast szybko dostał się do niewoli moskiewskiej i wywieziony do Kijowa przebył w tamtejszej cytadeli dwa lata najokropniejszego śledztwa. Okładano go pałkami, wybito zęby i zadawano tortury moralne, tak iż dostał pomieszania zmysłów. Wywieziony do Kamieńca Pod. jako twierdzy, w r.1866 wykradziony został przez rodziców i uprowadzony do Galicji. Oddany we Lwowie do zakładu dla obłąkanych przeżył jeszcze rok wśród ciągłych napadów halucynacji, prześladowany widmem udręczeń śledczych. Zmarł 26.01.1867 r. i spoczął na Cmentarzu Łyczakowskim.

lat 25 z Bielaw w Poznańskim syn Łukasza i Maryanny właścicieli wsi Bielawy. Zginał 2 marca 1863 r. pod Dobrosołowem w bitwie dowodzonej przez Kazimierza Mielęckiego i płk Antoniego Garczyńskiego. Straty wśród powstańców byłyby wyższe gdyby nie bohaterska obrona 28 strzelców dowodzonych przez por. Nepomucena Marczyńskiego. Osłonili oni odwrót głównych sił powstańców.

lat 23, na liście korespondenta z Kijowa, wśród zesłanych na Syberię

Dziedzic dóbr Chwalęcina i Cerekwicy, brat poprzedzającego, służył pod generałem Taczanowskim. Omdlawszy w bitwie pod Ignacewem ze znużenia, byłby się dostał w ręce moskie wskie, gdyby nie poświęcenie ś. p. Tadeusza Jaraczewskiego, który widząc go leżącego na pobojowisku, zwrócił konia i wśród naj gęstszego gradu kul doskoczył doń, porwał na siodło i uwiózł z pola. Bolesław Czapski, aresztowany przy przejściu granicy i oskarżony o zbro dnią stanu, kilka lat przesiedział w więzieniu.

hr., ur. r. 1841 w Bukowcu w Prusach zachód., służył pod komendą Langiewicza i Miniewskiego, dowodząc oddz. strzelców w randze podpułk. Niezwykłą odwagą i poświęceniem, zyskał wśród walecznych imię najwaleczniejszego. Po powst. poświęcił się pracy na roli i zmarł w swym majątku r. 1879.

W Agen we Francji zmarł niedawno malarz artysta Stanisław Dąbrowski, powstaniec z r. 63, przeżywszy lat 60. Zmarły był artystycznym kierownikiem muzeum w Agen i oficerem Akademii. Znany to był Polak. Wśród ludności francuskiego miasta śmierć jego wywołała żal ogólny, gdyż wszyscy go tam szanowali.

Zgon weteranki 1863 r. ś. p. Daniłowska zmarła w 94 roku życia Gdy przed półtora miesiącem cała Polska obchodziła uroczyście 70 lecie powstania styczniowego, wśród 240 żyjących jeszcze podówczas weteranów było także sześć kobiet, noszących ten zaszczytny tytuł i mundur za udział w powstaniu. Dziś pozostało ich przy życiu juz tylko pięć, gdyż weteranka Henryka z Podolskich Daniłowska poszła onegdaj w ślady swych ośmiu kolegów z powstania, którzy w międzyczasie przenieśli się do wieczności. Czapka granatowa z cyfrą 1863 na głowie kobiety należała do rzadkości. Tylko 33 kobiet na przeszło 4.000 weteranów dostąpiło tego zaszczytu za swój bezpośredni udział w powstaniu z bronią w ręku, albo za inną służbę żołnierską dla tej idei. Ś. p. Daniłowska spełniła tę służbę snać bardzo wiernie, skoro pierś jej ozdobił również, rzadki wśród kobiet order Virtuti Militari i Krzyż Niepodległości. Była kurierką Rządu Narodowego, w którym zasiadał brat jej męża Władysław Daniłowski, ojciec Gustawa, poety i legionisty pierwszej brygady. Władysław Daniłowski dwukrotnie zawdzięcza wolność i życie swej szwagierce, która uwolniła go z więzienia, gdy dostał się w ręce Moskali pod manifestacjach roku 1861, a następnie w 1867 r., gdy po powrocie z Paryża wpadł w nastawioną nań zasadzkę i groziła mu wtedy szubienica. Już na parę lat przed powstaniem i przez cały jego czas ś. p. Henryka Daniłowska przechowywała u siebie, z narażeniem życia, najtajniejsze rozkazy Rządu Narodowego i nielegalną bibułę, której była nieustraszoną kolporterką. Po powrocie rodziny szwagra z wygnania ś. p. Daniłowska przyczyniała się wydatnie do wychowania synów jego: Bronisława, Gustawa i Stanisława. Dożyła sędziwej starości – 94 lat – od dłuższego jednak już czasu nie opuszczała łóżka. Zmarła w schronisku dla weteranów na Pradze, otoczona troskliwą opieką. Pogrzeb dziś o godz. 10.30 po nabożeństwie w kościele garnizonowym. Z kroniki żałobnej Jedna z ostatnich... Śmierć weteranki 1863 roku – Henryki Daniłowskiej W Warszawie w schronisku dla weteranów 1863 r. zmarła w 94 roku życia Henryka z Podolskich Daniłowska, wdowa po Janie Daniłowskim, szwagierka Władysława, członka Rządu Narodowego i stryjenka znakomitego literata Gustawa Daniłowskiego, uczestniczka bojów o niepodległość Polski w Pierwszej Brygadzie Legionów. Przed 70 rocznicą powstania styczniowego na kilka tygodni przed śmiercią czcigodnej weteranki, miałam sposobność porozmawiać z ‘‘babunią’‘ Daniłowską. Starowina straciła już zupełnie władze w nogach, malutka i skurczoną przenoszono ją z miejsca na miejsce – ale świeżość i przytomność umysłu zachowała w całej pełni, jak również zadziwiającą w tym wieku pamięć... – W walkach orężnych nie brałam udziału – opowiadała mi – ale byłam kurierką przy Rządzie Narodowym i załatwiałam ważną korespondencję. W 1861 r. udało mi się uwolnić z więzienia mego szwagra Władysława. Aresztowano go po manifestacji narodowej w kościele Wizytek... A potem po raz drugi, kiedy go prowokatorzy zwabili z Paryża do Warszawy... Z jakąż przemiłą dumą staruszka pokazywała mi jaśniejące na jej piersi odznaki: order Virtuti Militari i Krzyż Niepodległości. Dostrzegłszy na stoliku kilka książek – zapytałam o lekturę... i dowiedziałam się, że ‘‘babunia’‘ Daniłowska czytała ostatnio ‘‘Topiel’‘ Sieroszewskiego i ‘‘Tętenty’‘ Gustawa Daniłowskiego... Lektorka i pielęgniarka staruszki – stwierdziła, że sędziwa weteranka żywo interesuje się życiem współczesnym, a treść czytanych jej książek i gazet nieraz ostro krytykuje... Słuch miała do ostatnich dni życia doskonały i na krótko jeszcze przed skonem słuchała muzyki przez głośni radiowy, ale tylko wtedy kiedy wykonywano Szopena i sentymentalne walce... Nowoczesnej synkopowej muzyki nie lubiła, rumby i foxtroty drażniły staruszkę... Dzięki ogromnej łagodności swego charakteru Henryka Daniłowska była ulubienicą wszystkich w schronisku – zarówno współpensjonariuszy, jak i personelu opiekującego się weteranami. Pogrzeb ś. p. Daniłowskiej odbył się w piątek 6 marca.

Walden (Valden?) Wiktor de, syn Onufrego, ur. ok. 1814, ze szlachty, właściciel dóbr na Witebszczyźnie w pow. lucyńskim. Za „udział w buncie, przestępcze rozmowy z włościanami 1 rozpowszechnianie wśród nich fałszywych pogłosek" skazany w sierpniu lub wrześniu 1864 przez sąd woj. w okręgu wileńskim na konfiskatę majątku i zamieszkanie w gub. ołonieckiej pod dozorem policji. Od listopada 186 5 mieszkał w Powieńcu (rodzina pozostała w kraju). W 187O zwracał się z prośbą o zapomogę na zakup odziezy. W 1874, na mocy manifestów z maja 1871 1 stycznia 1874, został zwolniony z dozoru 1 uzyskał prawo wyjazdu z guberni - nie mógł jednak powrócić w strony rodzinne czy wyjechać do guberni stołecznych ani też wstąpić do służby państwowej. Pozostał w Powieńcu co najmniej do roku I 8 8 I, jako zarządzający zakładem dobroczynnym. Prawdopodobnie nigdy nie opuścił guberni.