Powstanie Styczniowe - uczestnicy

brat Ignacego, zasłynął jako dzielny partyzant. Urodzony we wsi Barcząca w województwie sandomierskim. Wychowywał sie w korpusie kadetów rosyjskich, skąd poszedł szkoły artylerii. Potem był w sztabie generalnym. W 1861 r. przybył z wojskiem rosyjskim do Kongresówki, a w 1862 r. brał czynny udział w konspiracji wojskowej wskutek czego musiał uciekać. Na początku powstania został schwytany przez Austriaków i osadzony w Ołomuńcu. Uwolniwszy się w kwietniu 1863 r. utworzył w Krakowie konny oddział i wszedł z nim do Kongresówki. Połączywszy się z Chabriollem urządził 28 lipca 1863 r. zasadzkę na osiem kompanii piechoty rosyjskiej idącej z Kielc i pod Sancygniowem położył wielką ich ilość trupem. Po utarczce pod Obiechowem, czyli na polach szczekocińskich 15 sierpnia, widząc się zewsząd otoczonym podzielił swój oddział na drobne oddziałki po 50 ludzi i rozesłał w różne strony naznaczając im punkt zborny około Włoszczowy, a później założył obóz w Chlewskiej Woli i zajął się organizowaniem swego oddziału. Chmieliński potem miał 900 piechoty i 200 jazdy. 20 października zaatakował Moskali w Oksie i gdyby Gryliński stanął na czas na miejscu zwycięstwo byłoby pewne. Potem skierował sie ku lasom świętokrzyskim i wspólnie z Bosakiem 25 listopada zdobyli Opatów. Jednakże potem otoczeni przez Moskali rozdzielili się. Bosak z częścią cofnął się w Góry Świętokrzyskie, a Chmieliński ranny pod Ostrowcem 16 grudnia dostał się do niewoli. Rozstrzelano go w Radomiu 19 grudnia 1863 r.

Artykuł | partyzant z roku 1863, uzbroił 40 ludzi, których oddał pod komendę Bończy. Był jednym z tych niewielu dowódców którzy umieli utrzymać rygor wzbudzając miłość i poszanowanie u żołnierza. Odniósł zwycięstwo pod Rudnikiem, stoczył szczęśliwe utarczki pod Miechowem, Szczekocinem, Przedborzem. Tropiony jednak przez Moskwę, która nie dawała mu czasu do odpoczynku. Poniósł klęskę wprawdzie nieznaczną pod Cierniem, gdzie stracił 80 ludzi i tyluż rannych. Doznał porażki pod Wawrzynem, Czarncą, Drochlinem i Małchowem. Zadał porażkę Moskalom pod Oską mając 800 ludzi przeciw tłumom Kozaków. Potem ściagany i otoczony przez Moskwę zręcznym manewrem uszedł w Góry Świętokrzyskie, i pod Ocieskami, mimo uporu i dzielności naszych poniósł klęskę, klęska pod Bodzechowem rozstrzygła o jego losach, oddział rozproszył się, tylko część pod rotmistrzem Dzianottem uratowała się. Chmieliński został schwytany i rozstrzelany w Radomiu, a z nim padła ostatni podpora powstania w krakowskiem, był bowiem najzdolniejszym jego dowódcą. 6/7 napadł na Janów gdzie zadał wielką klęskę Rosjanom.

Zgon weterana z 1863 roku. W Łomży oddal Bogu ducha weteran walk 1863 r. o wolność narodu, s. p Stanisław Choiński. Urodził się na Podlasiu, jako 16-letni chłopiec, zaciągnął się do partji. dowodzonej przez Zameczka, brał udział w walce z Rosjanami pod Mężeninem i następnych aż do upadku powstania. Uniknąwszy niewoli, udał się do Ziemi Świętej, gdzie u grobu Chrystusa Pana z modłami za spokój dusz poległych obrońców ojczyzny, połączył błagalne prośby o wolność ojczyzny, którą — za łaską Opatrzności ujrzał po latach wolną i zjednoczoną. Ś.p. Choiński odznaczał się wielką pobożnością: łomżanie widywali go często przystępującego do stołu Pańskiego w kościele parafjalnym. Na miejsce wiecznego spoczynku odprowadził zmarłego kapelan wojskowy, ks. Warakowski oraz ks. prof. Perkowski. Obok publiczności cywilnej znaleźli się na pogrzebie przedstawiciele władz wojskowych z kompanią honorową 33-go pułku piechoty i orkiestrą.

ur. 1817 w Zdunach w Wielkim Księstwie Poznańskim [1] Żołnierz 1848 r, uczestnik powstania 1863/64 [1] Zmarł 09.05.1903 [1] , [2] Piasek [2] par. Kraków [1] św. Szczepan [2], dom przy ul. Biskupiej 16 [1], [2], wdowiec lat 84 [2]

pułkownik, dowódca oddziału powstańczego w Olkuskiem, zmarł wskutek ran odniesionych w bitwie pod Broszencinem 10 kwietnia 1863 r. Już 7 lutego bił się w połączeniu z innymi oddziałami pod Sosnowcem, gdzie zabrali kasę 600.000 złr., 40 koni, tyleż karabinów i 100 cetnarów ołowiu, a 26 lutego bił się pod Pankami w okolicy Częstochowy. Z 28 lutego na 1 marca o godzinie 12 w nocy Cieszkowski w sile kilkuset zbrojnych został zaatakowany przez 1000 Moskali naprowadzonych z Myszkowa przez chłopa, lecz Moskale po trzykroć odparci uciekli do Myszkowa, gdzie kilkudziesięciu swych poległych pochowali. W bitwie między Zawierciem a Łazanami dzielnie się trzymał, lecz dowiedziawszy sie o nadciągających nowych siłach moskiewskich cofnął się. 10 kwietnia walczył na czele 30 ludzi pod Broszencinem w Kaliskiem. Przeszyty kulą na wylot, podtrzymywany na koniu przez podkomendnych Peka i Szankowskiego uwieziony został z pola bitwy, z powodu osłabienia tylko wiorstę i złożony w mieszkaniu Kozłowskiego. Posłano po doktora, lecz zanim ten przybył wpadli Kozacy i kilku strzałami go dobili. Śmierć tego dzielnego dowódcy zadał wielką klęskę sprawie walczących.

Cytowicz został za nominowany przez Rząd prowincjonalny Litwy naczelnikiem wojennym powiatu rosieńskiego. Był to dymisjowany oficer artylerji z wojska moskiewskiego, posiadał dosyć znaczną majętność w powiecie rosieńskim, w pobliżu miasteczka Cytowian. Kierując się li tylko własnem poczuciem Mackiewicz pierwszy wystąpił do zbrojnej walki, łamiąc wszystkie skrupuły, które ją czyniły zależną od ospałych czynników. Wieść o tem prędko się rozbiegła po Żmudzi, a Cytowiczowi dodała odwagi wystąpić w pole. Niepodobnem już było nie uprzedzić rozporządzeń prowincjonalnego Rządu, któremu Cytowicz czuł się w obowiązku być bezwarunkowo posłusznym. Narady jednak szlachecko-ziemiańskie z całą plejadą konserwatywnych lamentów, skłaniały Cytowicza do wyczekiwania, tem bardziej, iż brak broni czynił natychmiastowe wystąpienie powiatu niemożliwem. Zacny więc obywatel, nie składał rąk w owem oczekiwaniu. Zebrał na prędce kilkutysięczną sumę ze składek i podatków szlacheckich, w końcu r. 1862 nagromadzoną, i wysłał ją na zakupienie broni do Prus, chociaż granica hermetycznie była zamkięta. Cytowiczowi nie brakowało ani doświadczenia, ani znajomości sztuki wojskowej, ale z charakteru łagodny i giętki, poddawał się częstokroć wpływom najgodniejszych zkąd inąd obywateli kraju, ale nie czułych i nie wierzących patrjotów. Dawały się czuć owe wpływy w niektórych postępkach Cytowicza, dusza jego jednak choć giętka, ale prawdziwie polska i szachetna, stawiła go w rzędzie ludzi, którzy umieją bez wahania się poświęcić wszystko, na głos sprawy narodu. Cytowicz sformował na prędce zarząd cywilny, mianował naczelnika powiatu, okręgowych i parafialnych, zalecił przeprowadzać organizację i zbierać pieniądze, bo potrzebował broni, a sprowadzenie jej uważał za możebne. W tym czasie, to jest 8 marca 1863 r. v. s. wystąpił w pole ks. Mackiewicz. Cytowicz zaś rozkazał robić ładunki, gromadzić ołów i kosy, zamówił kowali i rzemieślników do obozu, obmyślił plan i punkta zbioru. Rozkazał przytem sporządzić w Rosieniach obozową aptekę ze wszelkiemi sprzętami dla chorych i rannych. W całym tym czasie był niezmiernie czynny, a przy pomocy ludzi godnie spełnił obowiązek i postawił rosieński powiat w możności rychłego i poważnego wystąpienia do walki. Cytowicz we dwadzieścia osób zakłada pierwsze fundamenta oddziału w głębokiej puszczy między Cytowianami i Szydłowem. Była to młodzież, która od dni kilku opuściła swe domy z obawy przyaresztowania. Nikogo jeszcze nie było z włościan, bo ci nie należąc do organizacji o niczem pewnych wiadomości niemieli. Dopiero w niedzielę po ogłoszeniu manifestu przypadkiem kilkunastu odszukało miejsce obozu, a kilku z nich zaraz się przy łączyło do oddziału. We dwa dni było osób z pięćdziesiąt, a miejsce obozu stało się głośnem i wiadomem całej okolicy. Moskale będąc w Rosieniach w liczbie czterech kompanji nie śmieli zajrzeć w oczy powstańcom. Tymczasem rozpoczęły się obozowe roboty, przyrządzanie kos, naprawianie zepsutych strzelb, a przytem musztra, straże wewnętrzne i służba. Ochotników przybywało coraz więcej. W przeciągu dni pięciu było dwieście kilkadziesiąt osób. Z wojskowych był tylko jeden Cytowicz i kilku słabo z wojskowością obeznanych. Zdolniejsza i energiczniejsza młodzież spełniała obowiązki oficerów, a zainformowani na prędce przez Cytowicza o najniezbędniejszych wojennych porządkach, uczyli musztry i doglądali porządku. Służbę spełniano ochoczo i z energią, a Cytowicz dodawał wszystkim wytrwałości i otuchy. Organizowanie się szło olbrzymim krokiem, w przeciągu tygodnia oddział, rosnąc z dnia na dzień, był wewnątrz rządny i karny, a nawet był już w stanie przyjąć walkę. Wielką pomoc dał Pujdak. Broni niebyło innej, jak myśliwska i kosy, bo zakupionej z Prus przetransportować nie było można. Mocna jednak była wiara we zwycięztwo, ufność może zbyteczna w swe siły, a lekceważenie wszelkiej możebnej walki z Moskwą. Oddział wyobrażał sobie, że bez wielkich wysileń pokona hordy moskiewskie i oczekiwał bitwy, jako najpewniejszego zwycięztwa. Cytowicz podsycał owe przekonanie, rachując na odwagę żołnierza, chociaż podobne postępowanie do zgubnych doprowadziło rezultatów. Moskale zawiadomieni kilkakrotnie przez szczątki miejscowej policji o miejscu obozu i siłach powstańców zaledwo się odważyli w przeciągu tygodnia wyruszyć do lasu. Zdaje mi się, że Moskale zanadto byli bojażliwi, a powstańcy za wiele mieli śmiałości. Wszędzie są granice, których się nieprzekracza bezkarnie. Cytowiczowi nic nie pozostawało nad spotkanie Moskwy całą swą siłą, lub też rejterada w spokojniejszą okolicę, gdzieby organizację i uzbrojenie mógł wykończyć i skompletować. Moskale tylko dwumilową mieli przestrzeń do przebycia, ale szli aż dwa dni, zawiadamiając przytem drugą ruchomą kolumnę, stojącą w Lidowianach, aby uderzyła z przeciwnej strony. Cytowicz wiedział o wszystkiem, ale lekceważył siły Moskwy. Przed rankiem kiedy napad miał nastąpić, Cytowicz wysłał trzydziestu ludzi pod dowództwem Pawła Cytowicza dla przecięcia drogi Moskwie i zrobienia zasadzki. Moskale się nie spieszyli. O w pół do dziesiątej trafili na zasadzkę powstańczych strzelców, ale ich strzały niebyły gęste i prędko ustały, więc Moskale nie ponieśli strat licznych, cofnęli się, ale po niejakim czasie, rozsypani w łańcuch weszli w gęstwinę i zmierzali w stronę obozu. Zamarzłe bagna i trzęsawiska ułatwiły ten pochód. Cytowicz zaś rozsypał przednie swe części w tyraljery i również łańcuchem zajął dosyć szeroką przestrzeń, zachowując przy sobie kolumnę kosynjerów i pluton strzelców. Moskale uderzyli na lewe skrzydło, które zajmował Kiliński (nazwisko przybrane) ze swoją kompanją. Walka była przerywaną i trwała tylko 20 minut, gdy skrzydło Kilińskiego chwiać się poczęło. Uciekinierka pod zasłoną lasu rozpoczęła się wnet na dobre, a towarzysze nie widząc się wzajem, posądzali jedni drugich o ucieczkę i byli w obawie zostania otoczonymi pojedynczo przez Moskwę. Zresztą daleko większe są szanse przy atakujących jak przy stawiących opór. Skrzydło Kilińskiego zostało wkrótce przełamane i Moskwa wdarła się do obozu, gdzie amunicja i żywność niebyły nawet spakowane na wozy. Cytowicz rzucił się z kosynierami, ale ogień Moskwy był rzęsisty i powoli rozproszył kolumnę. Temuż losowi ulegli strzelcy i poszli w rozsypkę. Jeden tylko Cytowicz pogardził ucieczką. Wystrzelił swoją broń, zabił kilku Moskali i tuż za tem legł, przeszyty kilkunastu kulami. Jeszcze żył chwilkę, ale bagnety wnet wydobyły z niego ostatnią iskrę życia. Śmierć bohaterska i godna uwielbienia. Po jego śmierci nikt się nie znalazł, ktoby rozproszonych rozbitków zebrał i objął nad nimi dowództwo. Równocześnie ze śmiercią Cytowicza powiat utracił na cały ciąg powstania własną zbrojną załogę i wojennego naczelnika. Jeden tylko Pujdak zebrał ze 30 rozbitków, z którymi później wszedł w skład oddziałów Kuszłejki i Giedgowda. Pomawiano Cytowicza o zdradę w celu wydania na rzeź włościan, którymi zapełniony był oddział, skutkiem zmowy z innymi panami (czyli szlachtą).

urodził się na Litwie w 1826 r. Wykształcony na Żoliborzu w Warszawie, później na uniwersytecie w Berlinie. Powrócił na Litwę, a ożeniwszy się z hr. Justyną Rostworowską rezydował częścią w Kiejdanach, częścią w Miropolu na Wołyniu. Był to mąż niemałej nauki i wielkiego wpływu. Przed lat kilkanaście piastował urząd marszałka szlachty w guberni kowieńskiej. Wielce się przyczynił jako taki do przeprowadzenia usamowolnienia włościan. W 1864 r. zesłany na Sybir postradał większą część fortuny. Po trzech latach wrócił jako wygnaniec z Syberii do Księstwa Poznańskiego i zamieszkał w Więckowicach, poświęcając ostatnie lata cennemu wydawnictwu ‘‘Historii konia’‘. Umarł nagle 10 czerwca 1875 r.

urodzony w 1797 r. w Myślatyczach w Przemyskiem. Ukończywszy szkoły we Lwowie w 1818 r. udał się do Warszawy i został przyjęty na podchorążego do pułku grenadierów gwardii. Będąc bardzo czynnym 29 listopada 1830 r. chciał pochwycić Nowosilcowa i Rożnieckiego, ale pierwszy umknął, a drugi, będąc wtedy w teatrze, siadł w dorożkę i udał się do Wielkiego Księcia Konstantego. Do samego końca powstania walczył i dopiero po wzięciu Warszawy przeszedł do Prus, a wziąwszy dymisję w randze majora osiedlił się w Galicji. Odbył kampanię węgierską pod dowództwem . W 1863 r. na wezwanie komitetu lwowskiego przybył do Lwowa, gdzie mu powierzono oddział galicyjskiej młodzieży bez dostatecznej amunicji, z którą poszedł w lubelskie w marcu bijąc się z Moskalami dopóki starczyło amunicji, lecz będąc party przez nieprzyjaciela aż do granicy. Wkroczył do Galicji 25 marca niedaleko Hawłowic. W marcu 1864 r. uwięziony w Jarosławiu, potem odesłany do Przemyśla, tam się osiedlił.

Urodziłem się we wsi Cekowie ziemi kaliskiej, 14.II.1846 r. Ojciec mój. b. listopadowiec wychował mię w srogim wojskowym rygorze ćwiczył w szermierce, strzelaniu i konnej jeździe. Ten sposób wychowania był dla mnie zbawienny, bo w powstaniu styczniowem ułatwiał i łagodził mi ciężka dolę partyzanckiego życia Za udział w zbrojnem powstaniu (w oddziałach Parczewskiego i Taczanowskiego) deportowany za Wołgę zaliczony byłem w sołdatyty. Po kilku latach tej kary w czasie wojny z Turcja o niepodległość Bułgarii komenderowano mię na Krym do fortecy Kiercz-Jenikole będącej wówczas na stopie wojennej. Rosja pod Plewną poniosła wielkie straty w żołnierzach, a szczególnie w oficerach. Aby tę lukę zpełnić, zaproponowano mi udać się do szkoły wojskowej. Udałem się więc do Odessy, gdzie po zdaniu wstępnego egzaminu. zostałem przyjęty. Po dwuletnim kursie — nominowano mię oficerem i wcielono do 134 pułku, w którym przesłużyłem 24 lata. W 1902 r. wystąpiłem z wojska do dymisji jako podpułkownik. W czasie tej służby carowi — otrzymałem ordery ś-go Stanisława III kl. i ś-tej Anny III kl.. oraz medale srebrny, a także branżowy za wojnę turecka. Od rządu polskiego, jako weteran styczniowiec. otrzymałem w 1924 r. „Krzyż Walecznych". Potężna ku Ojczyźnie miłość — pchnęła mię do czynu nad siły bo do wierszowania swych uczuć.

syn Dominika i Dominiki z Narkiewiczów, ur. w Kunkułce w pow. lidzkim (gub. wileńskiej), w r. 1837, zginął rozstrzelany w Paryżu 27 maja 1872 r., rodzony brat wymienionych w „Pamiętnikach" Franciszka, Aleksandra i Tytusa, szwagier Sierakowskiego. Po ukończeniu nauk gimnazjalnych, wstąpił na uniwersytet do Moskwy, lecz, w skutek, podniesionej kwestji włościańskiej, przechodzi na miernictwo, w tem przekonaniu, że na tem polu lepiej potrafi służyć krajowi. Po ukończeniu studjów mierniczych objął posadę w gub. kowieńskiej, lecz w krótce później, po wybuchu powstania, gdy Sierakowski objął dowództwo nad siłą zbrojną w gub. kowieńskiej, Konstanty D. staje przy nim z garstką młodzieży (w śród której między innem i byli ze wzmiankowanych w pamiętnikach trzej synowie Stefana Gieysztora: Bolesław, Józef i Bronisław, dwaj Stengelmejerowie i inni). Zrazu walczy jako szeregowiec, później, po bitwie pod Birżami, pozostaje pod dowództwem Laskowskiego, a w reszcie kieruje własnym oddziałkiem. Odważny, zawsze spokojny, nawet wówczas, gdy z placu boju pod gradem kul unosi rannych lub broń po poległych, ciężko ranny zdaje dowództw o nad swym oddziałkiem Rutkowskiemu, uchodzi za granicę, wraca atoli kilkakrotnie dla ratowania resztek swojego oddziałku. Za granicą wynalazł zajęcie dla siebie i dla kilku Żmudzinów, którzy z nim przyjechali, w St.-Gallen, gdzie pracuje w fabryce wyrobów żelaznych, później, gdy byt towarzyszy był już zabezpieczony, — jedzie do Paryża i otrzymuje pracę w księ­garni Wł. Mickiewicza. W czasie oblężenia Paryża, K. D. zaciągnął się do 6-go bataljonu gwardii narodowej i zyskał wielkie swej zwierzchności uznanie. Po zawarciu rozejm u K. D. podał się do dymisji, w wojnie cywilnej udziału nie brał i wró­cił do swej pracy w księgarni, 27 maja 1872 r., w skutek fał­szywego doniesienia, że z domu, w którym znajdowała się księgarnia, padł strzał — stawiony przed trybunałem wojskowym, został rozstrzelany w ogrodzie Luksemburskim. Według charakterystyki, którą posiadamy, „był to człowiek prawy, nieustraszony, sumienny pracownik wszędzie, gdzie go nieubłagany los rzucał. Cichy, zamknięty w sobie, skory w niesieniu pomocy potrzebującym"

syn Dominika i Dominiki z Narkiewiczów, ur. w Kunkułce w pow. lidzkim (gub. wileńskiej), w r. 1837, zginął rozstrzelany w Paryżu 27 maja 1872 r., rodzony brat wymienionych w „Pamiętnikach" Franciszka, Aleksandra i Tytusa, szwagier Sierakowskiego. Po ukończeniu nauk gimnazjalnych, wstąpi! na uniwersytet do Moskwy, lecz, wskutek, podniesionej kwestji włościańskiej, przechodzi na miernictwo, w tem przekonaniu, że na tem polu lepiej potrafi służyć krajowi. Po ukończeniu studjów mierniczych objął posadę w gub. kowieńskiej, lecz wkrótce później, po wybuchu powstania, gdy Sierakowski objął dowództwo nad siłą zbrojną w gub. kowieńskiej, Konstanty D. staje przy nim z garstką młodzieży (wśród której między innem i byli ze wzmiankowanych w pamiętnikach trzej synowie Stefana Gieysztora: Bolesław, Józef i Bronisław, dwaj Stengelmejerowie i inni). Zrazu walczy jako szeregowiec, później, po bitwie pod Birżami, pozostaje pod .dowództwem Laskowskiego, a wreszcie kieruje własnym oddziałkiem. Odważny, zawsze spokojny, nawet wówczas, gdy z placu boju pod gradem- kul unosi rannych lub broń po poległych, ciężko ranny zdaje dowództwo nad swym oddziałkiem Rutkowskiemu, uchodzi za granicę, wraca atoli kilkakrotnie dla ratowania resztek swojego oddziałku. Za granicą wynalazł zajęcie dla siebie i dla kilku Żmudzinów, którzy z ni.m przyjechali, w St.-Gallen, gdzie pracuje w fabryce wyrobów żelaznych, później, gdy byt towarzyszy był już zabezpieczony, — jedzie do Paryża i otrzymuje pracę w księgarni Wł. Mickiewicza. W czasie oblężenia Paryża, K. D. zaciągnął się do 6-go bataljonu gwardii narodowej i zyskał wielkie swej zwierzchności uznanie. Po zawarciu rozejmu K. D. podał się do dymisji, w wojnie cywilnej udziału nie brał i wrócił do swej pracy wi księgarni, 27 maja 1872 r., wskutek fałszywego doniesienia, że z domu, w którym znajdowała się księgarnia, padł strzał — stawiony przed trybunałem wojskowym, został rozstrzelany w ogrodzie Luksemburskim. Według charakterystyki, którą posiadamy, „był to człowiek prawy, nieustraszony, sumienny pracownik wszędzie, gdzie go nieubłagany los rzucał. Cichy, zamknięty w sobie, skory w niesieniu pomocy potrzebującym

referendarz w Poznaniu, później syndyk konsystorza ewangelickiego w Warszawie, urodzony w Wielkim Księstwie Poznańskim, gdzie ukończył nauki. W 1856 r. przybył do Warszawy najmując posadę przy konsystorzu ewangelickim. Człowiek nadzwyczaj czynny na niwie narodowej i powszechnie szanowany i lubiany. Już w 1861 r. był na czele licznie organizującego się zastępu młodzieży. Uwięziony w listopadzie 1860 r. po pierwszych manifestacjach, za wstawieniem się Delegacji został uwolniony. W porozumieniu z innymi rozpoczął wydawać ‘‘Strażnicę’‘, lecz został powtórnie aresztowany. Po uwolnieniu zmuszonym był przenieść się w Augustowskie, gdzie otrzymał posadę przy kolei żelaznej warszawsko-petersburskiej. Tam doczekał się wybuchu powstania i jako prosty żołnierz zaciągnął sie pod dowództwo pułkownika Andruszkiewicza i w pierwszej potyczce pod Sapieżyszkami zginął. ‘‘Czas’‘ podaje, że bitwa toczyła się 9 kwietnia 1863 r.