Powstanie Styczniowe - uczestnicy

(pseud. Jan Drewnowski) Dowódca Oddziału Rawskiego w Powstaniu Styczniowym. Hipolit Jaworski urodził się w Opocznie 13 lipca 1813 roku, w rodzinie mieszczańskiej. Jeszcze jako młodzieniec, przed wybuchem powstania listopadowego, zaciągnął się do wojska i brał udział w kampanii 1831 roku. Po upadku powstania, wraz z innymi żołnierzami, udał się na emigrację i osiadł na wyspie Jersey. Jego gwałtowny charakter i zadziorność powodowały, że często popadał w konflikty z kolegami, co doprowadziło go nawet do pojedynku. W 1833 roku udał się do ogarniętej wojną domową Portugalii i zaciągnął do polskiego legionu tworzonego tam przez . Polacy nie wzięli jednak udziału w walkach, gdyż rząd portugalski zerwał z nimi porozumienie, a protestującego Bema aresztował. Jaworski postanowił więc w 1834 roku powrócić do Ojczyzny. Po pojawieniu się w Warszawie, został przez władze carskie, jako wojskowy biorący udział w powstaniu listopadowym, uwięziony i przeszedł kilkumiesięczne śledztwo. Skazano go na służbę w Apszerońskim pułku piechoty stacjonującym na Kaukazie. Drogę do twierdzy zwanej Temir-chan-szura, która była stałą kwaterą tego pułku, odbył na piechotę, etapami, docierając tam w 1835 roku. Trudny charakter powodujący częste konflikty z przełożonymi był przyczyną długoletniego pozostawania w służbie w stopniu podoficerskim. Dopiero w 1841 roku został awansowany na oficera, a z powodu tego, że w ogniu walki z kaukaskimi plemionami czuł się bardzo dobrze, będąc również kilkakrotnie rannym, to i o następne awanse było mu już łatwiej. Nie zamierzał jednak całe życie pozostawać żołnierzem i dlatego w 1846 roku, w stopniu kapitana, podał się do dymisji i powrócił do kraju. Osiadłszy w Warszawie prowadził bujne życie towarzyskie, jednak szczupłe dochody nie zabezpieczały mu należycie przyszłości. Dlatego też, korzystając z bytności cara Mikołaja I w 1850 roku w Warszawie, wyjednał sobie u niego audiencję, na której poprosił o nadanie mu stanowiska za wojskowe zasługi, które były jego udziałem podczas służby na Kaukazie. Carowi spodobała się łatwość wysławiania się Jaworskiego oraz jego słuszna, wojskowa postawa więc nakazał przyznać mu stanowisko bau-adiutanta czyli dozorcy carskich siedzib w stolicy. Była to służba dość łatwa i finansowo zabezpieczała jego przyszłe potrzeby więc niebawem ożenił się z protestantką i życie zaczęło mu płynąć spokojnie. W 1858 roku pod przybranym nazwiskiem Mieczysław Terlica rozpoczął publikacje w "Gazecie Warszawskiej" własnych wspomnień o Kaukazie. W 1862 roku Jaworski przystąpił do konspiracyjnej Organizacji Narodowej, której zadaniem miało być przygotowanie powstania i odbudowa niepodległego państwa polskiego w granicach z 1771 roku. Zbliżył się w niej do stronnictwa tzw. "mierosławczyków", którzy na przywódcę przyszłego powstania chcieli wynieść generała Ludwika Mierosławskiego. Po wybuchu powstania Tymczasowy Rząd Narodowy faktycznie zaproponował osobę Ludwika Mierosławskiego na dyktatora powstania, ale ten po wkroczeniu do Kongresówki i przegraniu dwóch potyczek wycofał się do zaboru pruskiego, nie zrzekając się jednak stanowiska. W tym czasie Hipolit Jaworski, jako osoba w Warszawie dość znana, zatrudniona na carskim urzędniczym stanowisku, zaczął używać pseudonimu "Jan Drewnowski". W kwietniu 1863 roku, stronnictwo "mierosławczyków" licząc na powtórne przejęcie władzy nad powstaniem przez Mierosławskiego, który nadal uważał się za dyktatora powstania, zaczęło szykować ku temu sprzyjający grunt. Naczelnik wojenny województwa mazowieckiego, pułkownik Józef Alojzy Seyfried, zagorzały "mierosławczyk", nakazał już prawdopodobnie wtedy naczelnikowi wojennemu powiatu rawskiego, majorowi? (pułkownikowi?) Janowi Drewnowskiemu, zorganizowanie oddziału powstańczego, który miał wspomóc powtórne wkroczenie Mierosławskiego do Kongresówki i przejęcie władzy. Oddział ten organizowany miał być w powiecie rawskim, gdyż organizacja narodowa tego powiatu była najbardziej przychylna Mierosławskiemu i nie szczędziła funduszy na wyekwipowanie oddziału. Tak więc w połowie kwietnia Drewnowski w Korabiewicach między Mszczonowem a Rawą, zaczął organizować swój oddział powstańczy. Pomocą służyli mu właściciel Korabiewic, Kejsinger oraz powstańczy naczelnik miasta Mszczonowa, proboszcz Władysław Polkowski, który poświecił nawet powstańczą broń. Oddział ten składał się z jednakowo umundurowanych powstańców i wyposażony był w bardzo dobrą jak na owe czasy broń w postaci belgijskich i austriackich sztucerów. Po otrzymaniu wiadomości, ze na początku maja Mierosławski ma ze swoim oddziałem wejść niedaleko Krakowa w granice Kongresówki, Drewnowski postanowił przemieścić się bliżej województwa sandomierskiego, w okolice Nowego Miasta nad Pilicą i tu po połączeniu się z oddziałem pułkownika Władysława Kononowicza oczekiwać na nadejście generała. Do 10 maja miał również dotrzeć w te strony pułkownik Seyfried ze swoim oddziałem. W dniu 29 kwietnia wyruszono więc spod Korabiewic. Po drodze przyłączały się do Drewnowskiego drobne oddziały formowane przez okoliczną ludność, tak, że po przybyciu w nadpilickie lasy jego oddział dysponował już znaczną siłą składając się z plutonu żuawów, 4 plutonów strzelców, 3 plutonów kawalerii oraz 600 kosynierów. Tutaj też dotarł do niego 66-osobowy oddział złożony z tomaszowskich ochotników, wyekwipowany nakładem okolicznej szlachty. Jednak w dniu 4 maja wkraczające do Kongresówki oddziały Mierosławskiego prawie zaraz po przekroczeniu Wisły zostały rozbite. Sam generał Mierosławski opuścił w pośpiechu Kraków wyjeżdżając do Paryża. Wiadomości te dotarły do Drewnowskiego prawdopodobnie w pierwszej dekadzie maja, powodując jego konsternację. Do tego jeszcze przebywanie w jednym miejscu tak dużego oddziału nie mogło ujść uwadze wroga i w połowie maja moskiewskie kolumny generała Radena z Piotrkowa i generała Meller-Zakomelskiego z Warszawy zaczęły okrążać powstańcze zgrupowanie. Drewnowski podjął 15 maja decyzję o połączeniu się z oddziałem pułkownika Kononowicza operującego w północnej części Puszczy Kozienickiej. Wyruszono więc spod Nowego Miasta przez Borowiec w kierunku Ulowa, gdzie przenocowano. Następnego dnia, około godziny 2 popołudniu miano ruszyć w dalszą drogę, kiedy nagle od strony Nowego Miasta pojawił się oddział kozaków. Przeciwko nim wyruszył dowódca jazdy, były pruski wojskowy, rotmistrz Władysław Grabowski z dziesięcioma ochotnikami wśród których byli: kapitan piechoty Ludwik Sieniawa (właściwe: Ludwik Franciszek Roch Skąpski) i adiutant sztabu porucznik Ludwik Brzozowski. Udało im się rozproszyć patrol kozacki, ale w pogoni za nim wpadli wprost pod ogień moskiewskiej piechoty ukrytej w lesie. Musieli więc ratować się ucieczka pozostawiając na placu boju 3 zabitych i 2 rannych kolegów. Po tym piechota moskiewska wyszła z lasu i rozsypując się w tyralierę ruszyła w kierunku wsi. Widząc to Drewnowski wysunął przed wieś 70 strzelców i 30 żuawów pod dowództwem oficerów Majkowskiego i Młockowskiego i pod osłoną ich karabinów rozpoczął odwrót głównych sił oddziału. Po oderwaniu się od nieprzyjaciela oddział zatrzymał się w lesie koło Jabłonnej i tu nagle okazało się, że brakuje dowódcy oddziału, Drewnowskiego. Pośpiesznie zwołano więc naradę oficerów na której wybrano na dowódcę kapitana Ludwika Sieniawę. Ten, po półgodzinnym odpoczynku postanowił udać się w kierunku Paprotnej, aby przeciąć drogę z Radomia do Białobrzegów, skąd ciągnęły nowe siły nieprzyjaciela. Z Paprotnej ruszono w kierunku Puszczy Kozienickiej. W czasie tego marszu, w dniu 17 maja przed czwartą rano, pod wsią Branica, oddział znów został zaatakowany przez Moskali ogniem armat. I znów ci sami strzelcy, którzy zabezpieczali odwrót spod Ulowa, rozproszyli się w tyralierę osłaniając wycofywanie głównej kolumny oddziału. Od Branicy rozpoczyna się szereg utarczek toczonych przez powstańców z ciągle atakującymi od tyłu siłami moskiewskimi pod Suchą, Stawiszynem, Kamieniem i Stromcem, w których powstańcy ponosili straty. Pod Suchą poległ samobójczą śmiercią otoczony przez kozaków dzielny dowódca strzelców Majkowski. Po dotarciu do Stromca powstańcy byli tak zmęczeni ciągłym, ośmiogodzinnym marszem, głodem i upałem, że wielu trzeba było zabrać na podwody, a 30 pozostało we wsi i dostało się w ręce Moskali. Osłabiony kapitan Sieniawa zmuszony był zdać dowództwo oddziału rotmistrzowi Władysławowi Grabowskiemu. Ten dowiedziawszy się, że oddział Kononowicza przeszedł za Pilicę, przekroczył ją także pod Lechanicami i zatrzymał się dopiero pod Nową Wsią miedzy Grójcem a Warką. Tutaj znużonych powstańców w dniu 18 maja po godzinie 4 rano otoczyły i rozbiły siły moskiewskie. Poległo w tej bitwie 30 powstańców, a 75 rannych dostało się do niewoli. Grabowskiemu udało się wyprowadzić z okrążenia w większości samą jazdę, z którą udał się na północ. Reszta niedobitków piechoty przebiła się do oddziału Kononowicza. Już w lesie pod Jabłonną, Sieniawa zaniepokojony losem Drewnowskiego, wysłał patrol złożony z 6 ułanów na jego poszukiwania, który odnalazł go w Kostrzynie. Drewnowski oświadczył patrolowi, że zdaje dowództwo na Sieniawę, a sam wyrusza po broń i za kilka dni pojawi się znów w oddziale. Jednak wiadomym już było, że tego nie uczyni i nie było to spowodowane bynajmniej strachem przed walką, w ogniu której przecież stary wiarus czuł się bardzo dobrze. Zapewne już w Ulowie dotarły do Drewnowskiego wiadomości o pozbawieniu Seyfrieda naczelnikostwa województwa mazowieckiego za nieudzielenie pomocy pułkownikowi Young de Blankenheimowi w bitwie pod Brdowem i generałowi Taczanowskiemu pod Ignacewem. Z rozkazu Rządu Narodowego miał więc zostać aresztowany i miało być przeciwko niemu wszczęte śledztwo, a o ile udowodniono by mu celowe działanie, miał zostać rozstrzelany. Ostrzeżony o tym Seyfried porzucił swój oddział i zbiegł za granicę. Dlatego też Drewnowski, obawiając się, że za tak jawne opowiedzenie się po stronie Mierosławskiego i on może położyć swoją głowę, postanowił uczynić tak samo. Po opuszczeniu oddziału, Drewnowskiemu vel Jaworskiemu udało się przedostać do Krakowa i stąd wyjechał do Paryża. Podczas pobytu tam wiodło mu się marnie i nieraz dokuczał mu niedostatek. Do tego jeszcze pozostawiona w Warszawie żona zażądała rozwodu. Tylko dzięki wrodzonej łatwości zawierania znajomości i gawędziarstwu udało mu się te wszystkie smutki przezwyciężyć, gdyż dzięki temu zawsze był mile widziany na paryskich salonach. Imał się także rożnych dziwnych zajęć. Raz wydawało mu się, że wynalazł niezawodny środek do czernienia włosów i że na tym zbije fortunę. W 1871 roku przeniósł się do Belgii i osiadł w Brukseli, gdzie wszedł w skład zarządu spółki handlującej winami. W jej interesach kilkakrotnie odwiedził Galicję oraz Wielkopolskę. Bawiąc raz na takim wyjeździe w Poznaniu, został zachęcony przez znanego księgarza i wydawcę, Jana Konstantego Żupańskiego do opublikowania swych wspomnień o Kaukazie. Ukazały się one drukiem w trzech tomach w 1877 roku. Hipolit Jaworski vel Jan Drewnowski zmarł nagle na udar mózgu 2 grudnia 1877 roku w Brukseli i tam też został pochowany na cmentarzu Schaerbeek.

ur. w Warszawie, uczestnik węgierskiej kampanii r. 1848 pod Wysockim, porucznik zaś w tureckopolskim legionie, otrzymał nominacyę na dowódcę oddziału, który ustąpił mu Tomasz Winnicki i wraz z tymże jako szefem sztabu połączył się pod Rawą z Langiewiczem. Mianowany jenerałem dywizyi, przeszedł po bitwie Grochowiskiej wraz z całym sztabem Langiewicza granicę. Pierwszego maja wyszedł ponownie w Lubelskie, skąd po krwawych bitwach pod Kobylanką wrócił do Galicji. Po powst. bawił na emigracji, a w końcu pracował jako urzędnik w Wydziale kraj. we Lwowie.

mianowany naczelnikiem sił zbrojnych województwa lubelskiego. Z oddziałem przeprawił sie przez San w kwietniu i rozłożył się obozem w lasach ordynackich pod Kobylanką. Oddział liczył 600 powstańców i dowodzony był jeszcze przez Waligórskiego i Śmiechowskiego. Rosjanie, mając przeszło dwa razy większe siły uderzali na obóz obwarowany od 1-6 maja i zostali z ogromną stratą odparci. Kapitan Wiśniewski podaje, że 1 maja było Rosjan 1500, a 6 maja 3500 piechoty, Kozacy, dragoni i 8 dział. Tymczasem jednak przybyły im nowe posiłki, a Jeziorański zamiast próbować przebić się w głąb kraju, zdał dowództwo Śmiechowskiemu i sam wyjechał do Galicji. Rząd Narodowy, pomimo całej Jeziorańskiego spod Kobylanki sławy odebrał mu naczelnikostwo wojenne województwa lubelskiego, którego nie umiał sprawować i oddał go pod sąd wojenny. Sąd, jak prawie wszystkie na wyższych dowódców zbierane uniewinnił Jeziorańskiego. Rząd mu jednak żadnego obowiązku nie powierzył.

ur. 2.5.1824 Tuchów, syn. Ludwika (majora WP, powstańca listopadowego) i Apolonii Milewskiej. 1842 Ukończył Wydział Prawa UJ, służył w armii rosyjskiej co zakończył w chwili wybuchu powstania 1846. Uczestnik Wiosny Ludów na Węgrzech i wony krymskiej. (płk w armii tureckiej, oraz dywizji polskiej Zamoyskiego). Związany z Hotelem Lambert (wraz ze starszym bratem Władysławem). Przebywał w Wiedniu i nie tylko z misjami dyplomatycznymi zjednania dla sprawy polskiej. W marciu 1863 przybył do Krakowa po upadku Langiewicza, przewidywany przez "białych" na dyktatora. Został w kwietniu mianowany dowódcą wojskowym krakowskiego i sandomierskiego w stopniu generała. Zorganizował dwie nieudane wyprawy do Królestwa. W pierwszej z 300 powstańcami pod dowództwem Romockiego stoczył 7 maja bitwę pod Szycami, po czym powrócił do Galicji gdzie większość została internowana przez władze austriackie. Drugą wyprawą dowodził sam z rejonu tarnowskiego, lecz poniósł klęskę pod Gacami i Komorowem z przeważającymi siłami wroga. W bitwie ubito mu konia. Po tych wyprawach opuścił kraj zajmując się organizacją broni dla powstańców. Osiadł w Paryżu, gdzie przygnębiony niepowodzeniami zmarł 15.6.1866

restaurator Kolei Państwowej, zamieszkały w Jarosławiu. Urodził się 31 lipca 1844 roku w Kętach, wyznania rzymskokatolickiego. W oświadczeniu o przystąpieniu do Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego 1863/64 r. podał, iż jest żonaty i ma dwie córki. Przed powstaniem pracował jako cukiernik, w powstaniu walczył jako szeregowiec w kawalerii, w lutym 1863 r. osadzony w więzieniu garnizonowym we Lwowie za werbowanie wojskowych do powstania i zasądzony na 2 miesiące ciężkiego więzienia, w sumie odsiedział 6 miesięcy. Walczył w oddziale Waligórskiego, w szwadronie majora Bobskiego (Boberskiego?). W bitwie pod Hutą Ireną został ranny w nogę (postrzał). Nie posiadał żadnych dokumentów poświadczających jego udział w powstaniu ani nie mógł powołać się na niczyje zeznania. Nie zadeklarował żadnej składki. Oświadczenie podpisał w Jarosławiu 10 grudnia 1894 roku.

W tych dniach straciliśmy jednego z towarzyszy wygnania, ś. p. Franciszek Jundziłł dnia 13 t. m. prze niósł się do wieczności. Należał do zacnej i bardzo szanowanej na Litwie rodziny, urodzony w Słonimskim powiecie, w dziedzicznej wiosce Johalinie, młode lata poświęcił służbie wojskowej, którą opuścił w 1858 r. w stopniu rotmistrza kawalerji. Ostatnie powstanie zastało go zajętego rolą, bo powróciwszy do domu, oddał się był na rodzinnej skibie gospodarstwu, będącemu zawsze ulubionem zajęciem rycerskiego i rol niczego narodu. Na byłego oficera zwróciły się oczy tych, którzy powstanie w bezbronnym organizowali kraju, i odrazu wzywano go, aby objął dowództwo nad formującym się w słonimskim powiecie oddziałem. Ś. p. Franciszek krwi i życia dla ojczyzny nie szczędził, i kiedy inni za broń chwytali i on był gotów stanąć w szeregach, ale dowództwa przyjąć się wzbraniał, nie będąc pewien czy zadaniu podoła; naglony, przyjął je wreszcie, warując sobie,- iż przy znalezieniu innego oficera znowu podrzędne zajmie miejsce, a nowemu dowódcy znajomością miejscowości służyć i pomagać będzie. Dnia 8 maja 1863 r. był w obozie u ówczesnego naczelnika wojennego grodzieńskiego województwa, pułkownika Duchyńskiego, a 12-go w okolicach Mołowid, w swoim już własnym obozie, 80-ciu ochotników liczył. Liczba ich wkrótce urosła do 300 przeszło i pierwsze tygodnie zeszły na ćwiczeniu młodego żołnierza, ogłaszaniu włościanom ma nifestu Rządu Narodowego, kuciu kos i wojennych przygotowaniach. Kiedy w okolice Mołowid nadciągnęły oddziały grodzieński, wołkowyski i prużański, pod dowództwem Lenkiewicza, Jundziłł ze swoimi ludźmi -oddał się pod jego rozkazy, i najczynniejszy brał udział w bitwie pod Mołowidami dnia 3 czerwca, gdzie Moskale znaczne straty ponieśli. Kiedy po tej bitwie postanowiono się rozejść, aby walkę po całym rozszerzyć kraju, koło Jundzilła skupili się oprócz Słonimskich, jeszcze nowogrodcy ochotnicy i kilku dziesięciu ludzi z oddziału Lenkiewicza. Z nimi udał się on ku Myszance, i 7 czerwca zatrzymał się w miejscu Górą zwanem, gdzie miał znowu potyczkę; ztamtąd dążąc ku kanałowi Ogińskiego, dotarł do granic nowogrodzkiego powiatu, a spełniając ściśle dany sobie rozkaz, gdy nowogrodzkich powstańców miejscowemu powiatowemu naczelnikowi oddal, przez pińskie błota napo wrót do swojego powiatu podążył. Siły rosyjskie były już bardzo przeważne, i kilka tygodni zeszło Jundziłlowi na ciągłych po puszczach Słonimskich marszach, pełnych trudów i niebezpieczeństw. Wi dziano go kolejno w lasach Haninowickich, Boreckich, Wiackich, Tartackich, koło Albertyna, Mołczadzi, Mołowid, Bytenia, raz pod samym Słonimem na żydowskim obozował cmentarzu. Po rozbiciu Łukaszewicza potrafił resztki jego oddziału ocalić i około siebie zgromadzić. Dnia 14 sierpnia zdał dowództwo oddziału Kołłupajle, ale z nim razem podążył do Głębokiego-kąta, gdzie mieli spotkać wojennego naczelnika województwa grodzieńskiego]; w marszu tym miał jeszcze udział w utarczce 15 sierpnia. Obwiniony oto, iż potyczek z nieprzyjacielem unikał, po prześledzeniu wszystkich okoliczności zupełnie uniewinnionym został, a kiedy powstanie na Litwie upadać coraz bardziej zaczęło, podążył ku Królestwu. Dnia 8 października przeprawił się przez Bug, 20-go był już na granicy Galicji, w Borowej, a 29-go stanął w Krakowie. Tam, przez wojskowego organizatora Galicji, powołany dnia 9 grudnia do pełnienia obowiązków komendanta miasta, oddał się temu z całą gorliwością, a 20 stycznia 1864r. naznaczony został organizatorem wojskowym w okręgu krakowskim; dnia 12 lutego Rząd Narodowy przysłał mu nominację na podpułkownika wojsk powstańczych, na początku zas marrca z powodu zrujnowanego zupełnie zdrowia, otrzymał urlop nieograniczony i razem z wielu innymi do Francji pospieszył. Przybył do Paryża dnia 8 marca 1864 r. Złamany publicznemi i rozlicznemu nieszczęściami, bo familja jego także ciężko dotkniętą została, do sił już nie wrócił: cho roba piersiowa której zarodek może w lasach Słonimskich znojom życia partyzanckiego był winien, rozwinęła się szybko, i pozbawiony środków do życia, przyjętym został do szpitala paryzkiego Hótel-Dieu, gdzie opatrzony wszystkiemi Sakramentami w zgodzie z Bogiem i ludźmi duszę niebu oddał. U zmarłego znaleziono parę listów od rodziny o której zawśze z rozrzewnieniem mówił, rozmaite rozkazy i nominacje \yladz narodowych, a na drobnym kalendarzu kieszonkowym starannie zapisane wszystkie daty jego wojskowego i publicznego żywota, od chwili kiedy wstąpiwszy do oddziału, życie swe ojczyźnie poświęcił, aż do przybycia tu na tułactwo. Dalecy krewni, którzy go troskliwością otaczali, ostatnie słodząc chwile, sprawili mu pogrzeb, a uwiadomieni przez nich rodacy dnia 16 lutego odprowadzili zwłoki na cmentarz Pere Lachaise, gdzie czekać będą, aż Bóg miłosierny przenieść je pozwoli do wolnej już ojczyzny. Po żałobnem za duszę zmarłego nabożeństwie, jedna z przytomnych na niem, prawdziwie chrześcijańskich niewiast naszych, mówiąc o tym zgonie takim wczesnym, bo ś. p. Jundziłł zaledwo 40 lat liczył, i tak daleko od wszystkiego co kochał, zrobiła tę głęboką uwagę, iż umierając między ukochanymi, myśli się o tem co człowiek traci, w osamotnieniu zaś takiem i w takiej niedoli, o tem co zyskuje. Słowa te zapisujemy tutaj na pociechę przyjaciół a szczególniej krewnych zmarłego, gdyby się kiedy te kartki do rąk ich dostały

mąż i żona, właściciele dóbr z Litwy, oboje w bardzo podeszłym wieku, skazani na Sybir, gdzie im towarzyszyła 14-letnia wychowanica, umieszczeni w więzieniu wśród zbrodniarzy, Jurewicz zachorował mocno i prosił o przeniesienie go do szpitala i dozwolenie pielęgnowania go żonie, oświadczył zarazem, że mając znaczną kwotę pieniężną przy sobie zapłaci koszta kuracyi w szpitalu. Ówczesny gubernator Kazania znany okrutnik Naryszkin na podaniu Jurewicza (które mu zwrócono) napisał ołówkiem: "Nie nużno było chadit' w les" (nie potrzeba było chodzić do lasu) co miało znaczyć stanowcze odmówienie prośbie. W dwa tygodnie potem Jurewicz umarł w więzieniu, zkąd go wywieziono i nie wiadomo gdzie pochowano, nie pozwalając ani żonie, ani wychowanicy odprowadzić ciała.

Rodem z Grodziska, walczył nasamprzód w od dziale Younga de Blankenheim, a następnie pod wodzą Franciszka Budziszewskiego brał udział w ostatniej z Księstwa wyprawie. W potyczce pod Lądkiem dnia 22 marca 1864 kula karabinowa przestrzeliła mu prawą nogę, tak, iż na wpół żywy pozostał na pobojowisku, zwłaszcza że wielki upływ krwi prawie całkiem go ubezwładnił. Wtedy kozacy, obdzierający swoim zwyczajem poległych, widząc w nim ślady życia, zbili go niemiłosiernie kolbami pogłowie, co ś. p. dr. Tabernacki z Wrześni, zwiedzając w dwa dni później szpital w Ciążeniu, dokąd rannego po ustąpieniu Moskali zaniesiono, w liście pisanym do rodziny stwierdził. Po sześciu dniach pobytu w Ciążeniu przewieziono go do Konina, gdzie, skoro tylko przyszedł do zdrowia, osadzono go na półroczną karę w więzieniu, poczem go odprowadzono do granicy pruskiej. Tu władze pruskie, ponieważ jako ułan rezerwy oddalił się z kraju bez urlopu, ponownie skazały go na 6 miesięcy więzienia w Grodzisku. Był także wezwany na świadka do Berlina w procesie przeciw Polakom o zbrodnię stanu. Później pracował jako mistrz szewski w swem rodzinnem mieście, gdzie w 44 roku dnia 23 grudnia 1879 r. walecznego dokonał życia, pozostawiając żonę i jednę córkę

Uczeń Instytutu technicznego w Krakowie. Skończywszy szkolę techniczną, poświęcił się hutnictwu. W tym zawodzie miał styczność z ludem i rzemieślnikami z podwładnymi i przełożonymi. Nie zaniedbując obowiązków, znalazł aż nadto czasu, aby między ludem i pracownikami obudzać uczucie godności człowieczej, uczucie miłości Ojczyzny, znalazł aż nadto czasu, aby im o dawnych i nowszych dziejach Polski wiadomości udzielał i serca rozgrzewał, a tera tak ich przywiązał do siebie, że królem polskim przez nich bywał nazywany. Gdy go doszła wiadomość o walce za kraj, nie zdążył pod Miechów, ale stanął do szeregu, kiedy Dyktator w Goszczy się znajdował. Odbył bitwę pod Grochowiskami, służąc przy żuawach, tu w końcu zaciętego boju w 26ciu ludzi, rzucili się na bagnety przeciw 50ciu strzelcom Inflantskim, co zwysięstwera uwieńczone zostało. Po nieszczęśliwych losach Grochowisk, należał do wyprawy, która pod Igołomią niepomyślny miała koniec. Następnie wstąpił do oddziału Krukowieckiego. Na dniu 15 Sierpnia, w dworze Glanowskim należąc do owych 10ciu w gorejącym domu upornie walczących, padł ugodzony kulą w piersi.

Ur. 03.01.1841r., Przeworsk. Nauczyciel prywatny, zamieszkały we Lwowie, wdowiec, bezdzietny, wyznania rzymsko-katolickiego. W oświadczeniu o przystąpieniu do Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego 1863/64r. podał, iż przed powstaniem był słuchaczem II roku praw, natomiast w czasie powstania był sierżantem w II kompanii karabinierów. Był w oddziale Wysockiego i brał udział w bitwie pod Radziwiłłowem. Przed wyprawą zajmował się sformowaniem jednego oddziału (od kwietnia do ostatnich dni czerwca 1863r.) i doprowadził go na miejsce zbiorowe. Deklarację podpisał 28.02.1900r.

Brał udział w bitwie w w oddziale Horodyńskiego. Wcześniej ćwiczył w Olejowie i Nakwaszy. Po wejściu do miasta oddział wpadł w zasadzkę i większość dostała się niewoli. Niestety i ja dostałem się do niewoli. — Gdy nas gromadkę jeńców prowadzono około południa i zbliżyliśmy się ku moczarom leżącym po prawej stronie drogi, a więc po stronie granicy, puściłem się ku niej co mi tchu stało. Straż nie rzuciła się za mną, lecz strzeliła. Po drugim strzale padłem umyślnie w trzęsawicę, zatrzepałem kilka razy nogami i nie ruszyłem się więcej. Strzelono jeszcze kilka razy, lecz kule tylko pluskały po wodzie nie raniąc mnie wcale. Gdy się zupełnie uciszyło, obejrzałem się ostrożnie, a widząc, że nie było nikogo ni bliżej ni dalej, poszedłem chyłkiem aż do gęstego oczeretu, a ztąd do otwartego stawu głębokiego po ramiona. Nie będąc pewnym, czy dalej nie jest głębszym i chcąc nabrać sił, by go przejść lub przepłynąć, ponaginałem oczeret i na nim jakby na moście — mając pod sobą wodę, przeleżałem ze dwie godziny. Potem, to idąc wolno krok za krokiem, to płynąc dostałem się do drugiego brzegu stawu, a ztąd do wyrąbanego lasu, oddalonego o 3—4 kilometrów od drogi, z której umknąłem; — było już około godziny 5 wieczorem. W lesie zatrzymałem się znowu z godzinę, by się jako tako osuszvć, wodę z butów wylać i z błota się obmyć. Przytem rozpatrywałem się na wszystkie strony i mogłem dobrze rozpoznać graniczne budy objezdczyków, oddalone o 2 do 3 kilometrów. Nie widziałem jednak przez ten czas konnych objezdczyków, którzy zwykle graniczną drogę objeżdżają w pojedynkę. Nim jednak zapuściłem się do lasu, rozerwałem jeden z dwóch szkaplerzy, które mi dała matka i w których zaszyła po dwa półimperyały na czarną godzinę. Wyjąłem jednego i trzymając go wciąż w ręce, szedłem lasem wprost ku budzie objezdczyka, licząc na to, iż, gdy obaczy, że nie uciekam, tylko śmiało do budy kroczę, to nie strzeli i że, jak mu pokażę półimperyała, to go weźmie i cicho przepuści. Ale jakie było moje zdziwienie, gdy ani w budzie ani na drodze granicznej nie było nikogo. Przekroczyłem tedy swobodnie granicę i poszedłem do studni o kilka set kroków oddalonej, u której gospodarz poił bydło. Na pozdrowienie go moje słowy: „sława Isusu Chrystu" odpowiedział mi: „na wiki Bohu sława" i ostrzegł, bym się nie puszczał sam do wsi, bo mogę spotkać żołnierzy (austrjackich), a ci by mnie przytrzymali. Chcąc nie chcąc zaufałem mu, poszedłem razem do jego chałupy i przy ogniu osuszyłem ubranie zupełnie. Następnie powiedział mi ów gospodarz, że mnie zawiezie do gorzelni w Gajach Ditkowieckich, położonej na uboczu i niedaleko od Brodów, za cenę bardzo umiarkowaną. Zgodziłem się, a gdy się ściemniło, pożyczył mi świtki i odwiózł do gorzelni. Tu zastałem kilku powstańców, od których dowiedziałem się, że było ich w gorzelni więcej. Zawiadowca gorzelni ofiarował mi coś do zjedzenia, poprosiłem tylko o szklankę mleka i o kącik do przespania się, jako też o kupno lekkiego okrycia. Wypiwszy mleko, przespałem się kilkanaście godzin snem gorączkowym, obudziłem się niezdrów i uczułem kłucie w boku, tak że ledwie chodzić mogłem. Potem się przebrałem, a zawiadowca powiedział mi, do kogo mogę z zaufaniem udać się w Brodach. Tam się też wolnym krokiem dowlekłem i przeleżałem jeszcze tydzień, póki mi było o tyle lepiej, że mogłem odjechać na dalsze leczenie się do Stanisławowa.

z Rzeszowskiego. Żyje i już rządcą w Kulparkowie. Brat stryjeczny dowódcy pod pseudonimem Rembajły. Rodem z Tarnowskiego, syn byłego mandatariusza, zabitego przez chłopów w 1846 r. Wzięty na wychowanie przez hr. Alfreda Potockiego był potem rachmistrzem w ks. Jerzego Romana Lubomirskiego z Rozwadowie. Juz na parę lat przed wybuchem powstania pracował na niwie ojczystej wpływem swym i piórem, oświecając włościan. Po wybuchu powstania udał się pod rozkazy Langiewicza, po upadku którego służył w kawalerii Leszka Wiśniewskiego, a w końcu wyszedł z Marcinem Lelewelem, gdzie służył jako podoficer w drugim szwadronie jazdy w utarczce pod Panasówką 3 września. Za szczególne odznaczenie się mianowany oficerem. W drugiej szarży na dragonów rosyjskich odcięty od swoich wojsk mając kozackiego konia, który usłyszawszy znajomy sobie głos trąbki uniósł go między Kozaków. Obskoczony przez siedmiu mężnie się bronił i drogo sprzedał życie swoje, bo dwóch ubił, a dwóch ciężko ranił, lecz gdy trzech świeżych przybrnęło na wskroś sześć pik przeszyło nieszczęśliwego, po czym Kozacy, pastwiąc się, na kawałki ciało jego porąbali.

h. Korwin. Ur. 20.03.1843 Łuca (Łuka?) w pow. złoczowskim, syn Feliksa - powstańca listopadowego i żołnierza Legii Nadwiślańskiej, dzierżawcy dóbr ziemskich. Po ukończeniu gimnazjum przy gospodarstwie ojca. Od 23.1.1863 w Powstaniu. W oddziale Władysława Jungi wstąpił do kawalerii. jako żołnierz prosty. W oddziale Gregorowicza pod Sklarami jako podoficer, W oddziale Józefa Oksińskiego i Liticha jako wachmistrz i tu mianowany porucznikiem. Pod Sklarami lekko ranny. Pod Koniecpolem lekko ranny w nogę (mianowanie na oficera przez Rząd Narodowy). Odbył całą kampanię w oddziale taczanowskiego w kaliskim, był we wszystkich bitwach, które ten dowódca odbył a po rozbiciu pod Kruszyną z oddziałem swym 75 ludzi, których w porządku wyprowadził udał się do księstwa łowickiego do oddziałów Skowrońskiego. Po bitwie Igielcowskiej przyłączył swój oddział 150 ludzi do oddziału Słupskiego i Matusiewicza w którym pozostawał aż do rozbicia pod Złoczowem. Tu mianowany rotmistrzem i komendantem sześciu oddziałów żandarmerii. w guberni kaliskiej i piotrkowskiej. Ubito pod nim osiem koni. Wzięty do niewoli zbiegł. Na emigracji w 1865 w Konstantynopolu wstąpił do pułku Sadyka Paszy (Czajkowskiego). W 1889 wpisał się do Towarzystwa Weteranów we Lwowie, żonaty, bezdzietny, mieszkał w Maksymówce.

Artykuł | Steinman-Kamiński (1834-1907), pochodzenia niemiecko żydowskiego. Po nowicjacie u oo. zmartwychwstańców w Rzymie, skąd został wydalony, przeszedł do oo. lazarystów w Paryżu. Od grudnia 1859 w Warszawie, gdzie odznaczył się patriotycznymi kazaniami. Aresztowany zdołał zbiec na zachód, w końcu w 1862 zjawił się w Krakowie, gdzie rozwinął dziaalność rewolucyjną. W powstaniu był kapelanem w partii Kurowskiego, następnie Langiewicza. Osadzony w Ołomuńcu zbiegł do Francji, gdzie ogłosił ostrą, polemiczną broszurę o powstaniu "Głos wymuszony...". Od 1867 na Górnym Śląsku jako ksiądz starokatolicki, następnie przeniósł się do zachodnich Niemiec i całkowicie zgermanizował. Zmarł w listopadzie. "Tu (w restauracji Zalewskiego w Krakowie) mi powiedzieli, nie wiem czy słuzsnie, że ks. Kamiński z obozu, gdzie go miano za zwolennika Langiewicza, znosił się tajemnie z Mierosławskim, ukrywającym się w Krakowie, który jak wiadomo, był wielki nieprzyjacielem młodego dyktatora""

Pod wachmistrzem szwadronowym Kamińskim (z profesji kowal) zabito konia, bronił się rejterując piechotą do stojącego w pobliżu młyna, wpadł nareszcie do budynku zatarasował drzwi za sobą, gdy te jednak podważono, wydostawszy się jakimś bocznym otworem na zewnątrz, wyskoczył na koło młyńskie. Miał jeszcze trzy naboje w rewolwerze: dwoma strzałami położył dwóch Moskali, a trzecim i ostatnim odebrał sobie sam życie. Moskale zabrali jego zwłoki do miasta i sprawili mu przyzwoity pogrzeb.

Pozn. 23/XII. Wład. Kardoliński, który przed 20 laty był dz-cem Łączyna w p. kartuz. a później za udział w powst. spędził 7 lat na Sybirze, założył przed dwoma niespełna laty na Spiżu na Węgrzech kopalnie i fabr. tatrzańskich kamieni młyńskich. Później odkrył tam olbrzymie pokłady kwarcu i cementu, urządził fabr. na obsz. skalę, tak że zaklady jego tworzą osadę. Miasto Bela, od któr. Kardol. dzierż. grunt, uchwal. naziwać tworzącą się osadę Kardolinem w uzn. zasług (nr 294)

Ur. 1844, zm. 1917, był uczestnikiem manifestacji 1861 (m.in. 8.4.1861). Emigriował, kończył Polską Szkołę Wojskową w Genui (potem w Cuneo). Po wybuchu powstania odbył kampanię w oddziale Mariana Langiewicza, odznaczył się pod Grochowiskami. Po upadku Langiewicza walczył w oddziale płk. Dionizego Czachowskiego i Zygmunta Chmieleńskiego, następnie w korpusie gen. Józefa Hauke-Bosaka, który 10.1.1864 awansował go do stopnia porucznika. Po upadku powstania w stopniu kapitana wyjechał do Francji. Po wojnie francusko-pruskiej osiedlił się we Lwowie, gdzie pracował w banku hipotecznym. Drukował fragmenty wspomnień: * "Pamiętnik", w: Wiek Nowy 1903 * "Z ostatniej walki. Wspomnienia", w: Jedność 1912 nr 4 * "Zawsze w służbie", w: Ostatnie słowa, Opowiadania i wspomnienia uczestników walko o wolność w roku 186374, Lwów 1913 * "Wyjątek ze wspomnień", w: Orlęta, 1933 nr 2

Bp. Izydor Karlsbad. Wczoraj zmarł w naszem mieście (Lwowie, przyp. GP) uczestnik powstania narodowego b.p. Izydor Karlsbad. Był to szlachetny typ żyda-Polaka, który szczerze czuł się synem tej ziemi, na' której wyrósł i która przygarnęła go do swego łona. Żarliwy patriota dał uczuciom swoim wyraz, chwytając oręż, gdy Ojczyzna porwała się do rozpaczliwego odparcia przemocy. Polskość swą stwierdzał też dowodnie na każdym kroku, stwierdzał ją życiem całem, nieskalanem i w pracy pożytecznej strawionem. B. p. Karlsbad był Warszawianinem z rodu. Przyszedł na świat w r. 1844, liczył więc 72 lat w chwili zgonu. Jako młodzieniec, porwany gorączką czynu w przeczuciu wielkich zdarzeń, odbył studia wojskowe w Genui i Cuneo, a tak się przysposobiwszy, wstąpił jako zwykły żołnierz w szeregi powstańcze. Działalnością swą i zapałem, dawał Piękny przykład męstwa. Walczył na przemian pod wodzą Langiewicza, Czachowskiego. Chmielińskiego i Bosaka. Brał udział w bitwach pod Chrobrza, Grochowiskami, Grabowem, Stefankowem, Borją, Rzeczniowem, Rusinowem, Ratajami, Bliznem, Rudnikami, Iłżą, Obiechowem i Opatowem. W Litwie pod Opatowem został ranny. Po powstaniu osiadł w Galicji i wstąpił do Banku hipotecznego, tu lata długie pracując, doszedł w końcu stanowisko szefa jednego z oddziału bankowych. Człowiek niezmiernie cichy, pracowity, uczynny, gorliwie pełnił obowiązki obywatelskie, a w pracy zawodowej był wzorem sumienności. Powszechnym otoczony szacunkiem w wieńcu zasług odszedł z tej ziemi, której wiernym i dobrym był synem. Cześć jego pamięci!

syn Mateusza, szeregowiec Zap. batajionu Biało - jezierskiego pułku piechoty. Skazany na mocy konfirmacji Wojennego Naczelnika m. Poniewieża. Rozstrzelany w m. Poniewieżu 29 września 1864 roku, za zdradą stanu i złamanie przysięgi przez wstąpienie do oddziału powstańczego i stawienie z nim oporu z orężem w ręku wojskom swego prawo* witego cesarza.

Ferdynand. Ur. 31.10.1854r., Szamos Ujvar (Siedmiogród). Zamieszkały w Połotwinie. Prowadzący księgi gruntowe przy Sądzie powiatowym, żonaty, 1 dziecko, katolik. W oświadczeniu o przystąpieniu do Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego 1863/64r. podał, iż przed powstaniem był uczniem III kasy we Lwowie, natomiast w czasie powstania wybrał się razem z kilkudziesięcioma szkrabami do oddziału Horodyńskiego. Po dojściu o chlebie i wodzie do Żółkwi schwytano ich i odesłano wszystkich do Lwowa, gdzie przez rodziców zostali pobici. Deklarację podpisał 22.04.1863r.

ur. w Szamos Ujvar (Siedmiogr.) r. 1854, uczeń 3-ej klasy norm. we Lwowie, wybrał się razem kilkudziesięciu malcami z laskami do oddz. Horodyńskiego. Gdy doszli o chlebie i wodzie do Żółkwi, zostali pochwytani, odesłani do Lwowa i wybici, wprawdzie nie przez moskali, lecz przez rodziców. Żałowali że nie dotarli do oddziału, gdyż pragnęli przynajmiej piec kartofle dla starszych. (O tem wzmianka w pracy Walentego Ćwika "Henr. Schmitt" Lwów 1888).

zarządca dóbr, zamieszkały w Ropicy Ruskiej poczta Gorlice. Urodzony w 1837 roku w Łukawcu w Żółkiewskim. Wyznania rzymskokatolickiego, żonaty, ojciec 6 dzieci. Przed powstaniem jak i obecnie był oficjalistą w dobrach hr. Wilhelma Siemieńskiego. Brał czynny udział w powstaniu jako szeregowiec. Walczył w oddziale pułkownika Czechowskiego. „Udział czynny brałem w potyczce w lasku nad rzeką Tanwią, gdzie zginął pomiędzy innemi major Englert, oficer z 31-go roku. Również w drugiem lasku, do którego gdyśmy najpotajemniej odpoczywali, wpadło kilku kozaków, a nareszcie stanowcza wielka bitwa w lasach Ordynarskich położyła koniec oddziałowi. Tutaj bowiem wielu zginęło i wielu rannych zostało. Resztki więc przechodziły granicę, których husarzy austriaccy pod swą opiekę zabrali. Tu lekko ranny byłem. J.E. hr. Wilhelm Siemieński mój czcigodny chlebodawca poświadczy, tudzież jeżeli żyją – podpułkownik Famtyn Czołowski, Antoni Strzyszowski, dwóch Łączkowskich (imion nie pamiętam), Henryk Krajewski w Uszmiański (…), któren później ożenił się podobnoś we Lwowie”. Zobowiązał do wpisowego w wysokości 5 złotych i składki rocznej w wysokości 10 złotych reńskich. Oświadczenie podpisał w Ropicy Ruskiej 15 maja 1888r. Przyjęty na członka czynnego 23 czerwca 1888r.

Ur. 1832 r. Jako winnego w tem, że w czrw. 1863 r. zbierał między wło ścianami pieniądze na podtrzymanie powstania, księdza A. K., wik. par. Końskowola, pow. pułw., gub. lubi., nmk Kr. P. 9 list. 1864 r. skazał, potwierdzając na marginesie 1 raportu Audytorjatu Polowego za Nr. 2741 wyrok sądu polowego, który pozbawił księdza A. K. wszystkich praw stanu, skonfiskował mu cały majątek na rzecz państwa i wysłał go na osiedlenie do Syberji.

Ur. 14.1.1827 Ciężkowice koło Tarnowa, zm. 19.6.1909 Mielec. Syn Wojciecha i Agaty ze Słowińskich. Absolwent gimnazjum w Tarnowie, egzamin dojrzałości zdał w 1846 r. W latach 1847-1848 uczęszczał na studia filozoficzne w Tarnowie, a dwa lata później rozpoczął studia lekarskie na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1855 r. uzyskał dyplom lekarza. Jeszcze w tym samym roku pracował w Szpitalu Garnizonowym w Krakowie, a w 1856 r. zamieszkał na stałe w Mielcu. Tu początkowo prowadził praktykę prywatną. W 1867 r. powierzono mu stanowisko lekarza okręgowego w Mielcu, a w 1869 r. został mianowany lekarzem powiatowym. W 1892 r. przeszedł na emeryturę, ale w 1894 r. przyjął obowiązki lekarza miejskiego i tę funkcję pełnił do śmierci w 1909 r. W ciągu 53 lat pracy w Mielcu zyskał wielkie uznanie społeczeństwa nie tylko za wiedzę i umiejętności zawodowe, ale także za niezwykle patriotyczną i humanitarną postawę. W czasie powstania styczniowego 1863-1864 potajemnie leczył ukrywających się powstańców, a w czasie epidemii cholery w 1870 r. udzielał chorym pomocy lekarskiej poprzez bezpośredni kontakt. (Niektórzy lekarze leczyli takich chorych tylko „przez okno”, bez wchodzenia do mieszkania.) Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Mielcu przy ul. H. Sienkiewicza.

Żona radcy („sowietnika") Wileńskiej Izby Skarbowej Helena Kirkor winna jest: a) że zezwoliła głównym działaczom buntu zbierać się w jej, Kirkorowej, mieszkaniu dla narad, których cele występne były jej brze znane; b) że dopomagała złoczyńcom w ich działalności zbrodniczej, przechowując, przesyłając, i wreszcie wręczając osobiście korespondencję buntowniczą; c) że po aresztowaniu Traugutta ukryła znajdujące się w jej (Osiadaniu, a należące do złoczyńców papiery, które oddała na przechowanie nieznanej kobiecie; d) że podczas prowadzenia śledztwa i gdy znajdowała się >w areszcie, usiłowała w liście tajemnie do matki swej napisanym, strzedz niektórych przez dochodzenie wykrytych złoczyńców; e) że wręczyła (jak to sama przyznała) dwom przybyłym do niej z prośbą o pomoc powstańcom rewolwer, który pozostawił u niej przed wyjazdem za granicę Tadeusz Komar. Powyższe czyny oskarżonej Kirkorowej dowodzą, że nie tylko pozostawała ona w stosunkach występnych z osobami, stanowiącemi rząd narodowy, okazując im pomoc w zamysłach zbrodniczych, lecz że brała ważny udział w powstaniu. Chociaż więc oskarżona Kirkorowa do większej części przytoczonych powyżej zarzutów nie przyznała się, lecz winę jej stwierdzają niewątpliwie; 1) zeznania mających udział w tej sprawie Karola Przybylskiego i Cezarego Morawskiego; 2) treść listu pisanego przez nią do matki, gdy znajdowała się w areszcie.

lat 19, córka właściciela piekarni w Warszawie, oskarżona przez więźnia politycznego Wincentego Morawskiego o działalność w Stowarzyszeniu Piątek, aresztowana wraz z dwiema siostrami, nie przyznała się do działalności, przetrzymywane były w cytadeli, Maria została zesłana do niżogrodzkiej guberni